Geir Haarde og BBC

Langt viðtal við Geir Haarde hefur gengið á fréttavef BBC í allan dag um fjármálakreppuna.  Það er ekki annað hægt en vera ánægður með viðtalið og Geir er algerlega frábær talsmaður Íslands.  Bæði er enskan hjá honum óaðfinnanleg og ekki síður rakasemdafærsla og útskýringar.  Kurteis og vandaður og að öllu leiti fullkominn talsmaður Íslands.  Ekkert af þessu kemur á óvart þar sem honum er þetta lagið og þekking á hagfræði ekki dregin í efa. 

Það sem kom á óvart í viðtalinu var hversu auðmjúkur hann var og viðurkenndi mistök ríkistjórna undanfarin ár.  Að þeir, sjálfstæðismenn, hefðu leyft bankakerfinu að vaxa landsmönnum yfir höfuð og skort á eftirlitsstofnunum sem hefðu átt að taka á vandanaum.

Hvers vegna hefur Geir ekki sagt þetta við íslenska fjölmiðla?  Það er nákvæmlega það sem þurfti að gera.  Sjálfstæðismenn verða að viðurkenna mistök sín til að ná einhverri sátt við þjóðina og verða treyst til að stjórna málefnum hennar í framtíðinni.  Ef Geir hefði átt svona viðtöl við fölmiðla heima á Íslandi undanfarna mánuði væri staðan önnur í pólitíkinni en raun ber vitni.

Það er engin önnur leið fær

Íslendingar eiga engan annan raunhæfan möguleika en sækja um í ESB og seinna inngöngu í evrusamstarfið.  Nauðsynlegt er að nota þann meðbyr meðan stækkunarstjóri Sambandsins, Íslandsvinurinn og Finninn Olli Rhen, er við stjórnvölin.  Svíar eru að taka við formennsku í ESB sem eru okkur hagstætt, en erfiðara verður að eiga við Belga sem eru næstir í röðinni.

Það eru þrjár leiðir til fyrir Íslendinga í gjaldmiðlamálum.  Nota krónuna, sem er blindgata þar sem engin mun hafa traust á henni.  Einhliða upptaka gjaldmiðils sem er villuljós.  Engin möguleiki er að taka þá áhættu sem því fylgir þar sem þjóðin væri berskjölduð fyrir efnahagslegum þrengingum og enga peningamálastjórn.  Upptaka evru eftir inngöngu í ESB.  Sem er eina raunverulega leiðin ef Íslendingar vilja halda uppi öflugum utanríkisviðskiptum.

Sjálfstæðismenn sem berjast gegn þessu hafa ekki bent á neina aðra raunhæfa leið en virðast hafa inngöngu nánast eins og um trúaratriði væri að ræða.  Klisjan um að Íslendingar verði að afsala sér umráðaréttinum yfir auðlindum okkar stenst ekki skoðun.  Einhverra hluta vegna fást Sjálfstæðismenn ekki til að ræða þau mál efnislega og málefnalega.  Nota nánast samskonar frasa og andstæðingar kvótans hafa gert í gegnum tíðina.

Nú blasir alvaran við Íslendingum.  Þeir verða að varpa frá sér mikilmennskunni sem komið hefur þjóðinni í þau vandræði sem hún er í.  Takast á við málin af auðmýkt og taka ákvörðun sem bætir lífsgæði þjóðarinnar, en hugnast ekki bara þröngum hagsmunum minnihlutahópa 

Fengjum forgang inn í ESB

Verðum að standa við skuldbindingar okkar

Íslendingar verða að standa við skuldbindingar sínar hvað varðar IceSave reikningna. 

Í fyrsta lagi eru við skuldbundin í gegnum EES samninginn, að ekki megi mismuna borgurum eftir þjóðerni.  Með því að ábyrgjast innistæður Íslendinga í gömlu bönkunum, erum við skuldbundin til að gera slíkt hið sama gagnvart öðrum borgurum EES samningsvæðisins.  Þetta er ein af grunnstoðum ESB og hluti af fjórfrelsisreglunni.

Í öðru lagi erum við margbúin að undirgangast þetta og með ólíkindum að þjóð sem vill láta taka sig alvarlega í alþjóðasamfélaginu segi bara ,,við erum hætt við"

Íslendingar eru mjög háðir utanríkisviðskiptum.  Við megum alls ekki við því að einangrast út i miðju Atlantshafi.  Einu möguleikar okkar til að fá vind í seglin og stýra okkur út úr ógöngunum  með endurreyastu trausti meðal samfélaga þjóðanna.  Ekki að rústa því með því að gerast óreiðumenn.

Það er ekki að ástæðulausu sem engin stóð með okkur í IceSave málinu.  Ekki einu sinni frændur okkar á norðurlöndunum.  Það segir okkur hve slæmur málstaður okkar er, enn ekki að allar þjóðir Evrópu séu illmenni.

Í framhaldi verður þjóðin að leita nauðasamninga, en við getum alls ekki greitt erlendar skuldir okkar.  Það er hinsvegar heiðarleg leið út út ógöngunum.  Ekki vegur þorparans sem afneitar gildum sínum og virðingu fyrir réttu og röngu

Opnast Icesave-málið að nýju?

Til hamingju Einar Kristinn

Þetta er sterkur leikur hjá Einari Kristni.  Það er líka gott að taka þennan kaleik frá Samfylkingunni sem mun væntanlega taka við sjávarútvegsráðuneytinu.  Það er margt í þessari stöðu.  Ekki veitir af framleiðslu og útflutningstekjum af hvalveiðum í dag.  Einnig er þetta mjög sterkt ef Íslendingar myndu sækja um aðild að ESB.  Það er öruggt að Sambandið mun krefjast þess að hvalveiðum verði hætt.  Þá höfum við þetta í vopnasafninu í samningum.  Það er mjög mikilvægt og verður eitt af okkar sterkustu vopnum í samningaviðræðum, ef til þess kemur.

Þetta var skynsamleg ákvörðun og Einari til sóma.

Það var ekki eftir neinu að bíða

Sjálfstæðisflokkur í kreppu

Stefna Sjálfstæðiflokksins hefur ekki beðið skipbrot.  Stefna sem byggir á einkaframtaki og frelsi en leggur þó áherslu á ,,stétt með stétt" og viðurkennir þannig að öll stöndum við saman að samfélaginu.  Ísland verður ekki reist úr rústunum nema á stoðum þessarar stefnu.  Kapítalisminn er ekki dauður og sá drifkraftur sem hann leysir úr læðingi er Íslendingum lífsnauðsynlegur núna.

Kapítalismi og einstaklingsfrelsi er ekki fullkomið, frekar en önnur mannanna verk.  Kannski sem betur fer þar sem fullkomni heimur, án mistaka, er ekki eftirsóknarverður.  Kreppur eru reyndar nauðsynlegar til að jafna jarðvegin og hleypa nýjum aðilum að.  Annars byggju menn við ofurfursta sem í gegnum aldirnar hefðu safnað upp auði sem enginn gæti keppt við.  Ein af megin stoðum frjálshyggjunnar er einmitt réttlæti, að allir hafi sama rétt til þroska sig og ná árangri.  Hvort sem hann er svartur eða hvítur, karl eða kona.  Í kreppum felast ný tækifæri og nýir menn komast að. 

Það verður þó að viðurkennast að öllu má ofgera, eins og raunin er á Íslandi í dag þar sem kreppan hefur sett þjóðina á hliðina.  En það er ekki hugmyndafræðinni að kenna, heldur slökum stjórnmálamönnum, sem ekki sáu við einstaklingum sem misstu stjórn á sjálfum sér í græðgi og gassagang.  Því miður verður ekki hjá því komist að viðurkenna það voru einmitt Sjálfstæðismenn sem sváfu á þeirri vakt.  Málið er sérstaklega slæmt þar sem öruggt má telja að bankakerfi landsins hefði hrunið, burtséð frá erlendri bankakreppu.  Íslendingar flugu fram hjá síðasta flugvellinum um mitt ár 2006, og treystu á að eldsneytið dygði endalaust.  Sá flugvöllur var síðasta vonin fyrir mjúka lendingu hagkerfisins, en eftir það beið bara nauðlending.  Það má því segja að Sjálfstæðismenn hafi boðið Samfylkingunni með í vonlausan flugtúr sem ekki gat endað nema illa.

Ekki er gengist við feigðarflaninu og blórabögglar úti í heimi fundnir, t.d. húsnæðislán  í BNA.  Þrátt fyrir ítrekaðar aðvaranir og neitun allra seðlabanka heimsins um lán vegna þess að bankakerfið myndi kolsigla íslensku hagkerfi, var ekkert aðhafst og reyndar þjóðinni miskunnarlaust sagt ósatt um ástand og horfur.  Seðlabankinn mokaði út hávaxtabréfum (jöklabréfum) til að halda uppi röngu gengi og halda uppi kaupmætti þjóðarinnar sem engar stoðir voru fyrir.  Þeir sem voguðu sér að benda á flanið fengu bara skömm í hattinn og var bent á að fara í endurmenntun í hagfræði.

En það tekur steininn úr þegar kenna á Samfylkingunni algerlega um stjórnarslitinn með sömu afneitunni og áður.  Það er alveg rétt að Samfylkingarmenn hafa verið eins og hauslausar hænur hlaupandi um allt.  En þar liggur mikil ábyrgð hjá Sjálfstæðismönnum.  Skortur á auðmýkt og viðurkenning á mistökunum hefur ekki legið fyrir.  Engin framtíðarsýn og stefnumótun um hvernig eigi á ná henni.  Hafi Samfylkingarmenn verið álíka vel upplýstir og fulltrúar og trúnaðarmenn Sjálfstæðisflokksins er ekki að furða sig á viðbrögðunum.

Það hefur algerlega skort leiðtogahlutverk Sjálfstæðismanna.  Að stappa stál í þjóðina og sannfæra hana um að erfið vandamál þjóðarinnar framundan verði leyst er allt sem þurfti.  Þar með taldir þingmenn Samfylkingarinnar sem ekki vissu sitt rjúkandi ráð, undir orrahríð mótmælenda og forystulausir.

Það er hörmulegt til þess að hugsa að þjóðin skuli fá yfir sig vinstri stjórn vegna aðgerðar- og getuleysi Sjálfstæðismanna.  Málið er að margir Sjálfstæðismenn eru miklu reiðari forystu sinni heldur en Samfylkingunni í dag.  Viðbrögð Samfylkingarmanna eru að mörgu leyti skiljanleg miðað við þær aðstæður sem hafa ríkt.  Það síðasta sem þjóðin þarf í dag er sósíalismi.  Íhald og kratar byggja að miklu leyti á svipaðri hugmyndafræði.  Hugmyndafræði sem nauðsynleg er til að byggja upp nýtt Ísland.  Það skortir ekkert á megin stefnu Sjálfstæðisflokksins fyrir nýtt Ísland.

Back to Afrika

það er komið að því að haska sér til Afríku.  Fríið á Íslandi hefur verið aldeilis frábært með fjölskyldu og vinum yfir jól og áramót.  Það er alltaf jafn ánægjulegt að uppgötva að vinirnir hafa ekki gleymt manni og fyrirgefa útrásina.

Við brottför nú er bloggari fullur af áhyggjum af landi og þjóð.  Það versta er eftir og útlitið ekki gott.  Það er óskiljanlegt að forsætisráðherra skuli ekki skilja sinn vitjunartíma og stíga til hliðar.  Þjóðin er að fara á límingunum og hann skilur ekki hvers vegna.  Málið er einfalt að einhver verður að bera ábyrgð á því sem gerst hefur.  Allt bendir á Geir Haarde í því sambandi sem kennir yrtri aðstæðum um.  Flestum er það hinsvegar ljóst að Íslandi hefði hrunið óháð þeim ósköpum sem ganga á erlendis.  Íslendingar flugu fram hjá síðasta flugvellinum, þar sem hægt var að lenda mjúkri lendingu, árið 2006.  Eftir þann tíma var bara spurning hvenær eldsneytið þryti og lendingu með braki og brestum.  Þátt fyrir endalausar aðvaranir erlendra sérfræðinga og neitun seðlabanka um aðstoð var ekkert gert í málunum.  Þjóðin var hvött til að fá sér eitt kampavínglas í viðbót og hún fullvissuð um að kraftaverk væri í aðsigi.

Bloggari vonar að ástandið verði betra í júlí þegar hann snýr aftur til Íslands.  Það sem þarf nú fyrst og fremst er að skipta um forystu, ekki stjórnmálaflokka, og hreinsa til í kerfinu.  Auka traust Íslendinga og ekki síður erlendis.  Viðurkenna þá stöðu sem þjóðin er í og hefja uppbyggingu.  Íslendingar munu ekki ráða við það einir og sér.  Umsókn í ESB væri mikil hjálparhella í þessari stöðu og gæti stutt við laskaða krónu þar til hægt er að skríða í skjól með evru.  Einhliða upptaka annars gjaldmiðils er villuljós i myrkri.

span.jajahWrapper { font-size:1em; color:#B11196; text-decoration:underline; } a.jajahLink { color:#000000; text-decoration:none; } span.jajahInLink:hover { background-color:#B11196; }

Röng ákvörðun

Því míður er þetta röng ákvörðun og um dýrasta lánið að ræða sem ríkið tekur vegna kreppunar.  Ég væri ekki hissa á að raunvextir gætu verið svona 50 - 60%.  Þá miða ég við að ráðgjöf Hafró sé rétt (ég hef ekkert annað að miða við) og ef kúrfunni er fylgt um hvað við getum veitt í dag miðað við seinna þá erum við að tala um gríðarlega vexti.  Á sama tíma eru markaðir okkar hrundir með gríðarlegu verðfalli og birgðarsöfnun.  Þetta er vond ákvörðun og sýnir bara að stjórnmálamenn hafa ekki hugmynd um hvað skuli taka til bragðs.  

Ákvörðun um aukningu vonbrigði

Þorskstofninn

Ég vona að sjávarútvegsráðherra viti hvað hann er að gera.  Þetta gæti hæglega verið dýrasta lánið sem Íslendingar taka í þessu krepputaki.  Ef við göngum út frá því að ráðgjöfin sé rétt frá Hafró.  Það væri gaman að sjá útreikninga á því hvað það kostar, miðað við mótelið, hvað þetta lán kostar þjóðarbúið.  Mér hefur skilist að haustrallið sem styrking stofnsins byggir á sé mun minna í sniðum en vorrallið og ekki eins marktækt.  Er það ekki rétt að vísindamenn Hafró vildu bíða eftir niðurstöðum úr vorralli áður en aukning væri leyfð?

En vonandi stenst þetta og uppbygging þorskstofnsins sé að skila árangri.  En eitt verða menn að athuga í þessu sambandi að við mun veiða þorsk núna sem seldur verður á lágu veðri vegna kreppu í viðskiptalöndum okkar.  Bæði hefur verðið hrunið og birgðir hrannast upp.  Er það rétti tíminn til að taka meira úr stofninum.  Þá er ég að gera ráð fyrir að við getum geymt þorskinn í sjónum, og reyndar að stærri stofn muni skila okkur auknum arði.  Enda gefur stór stofn betri veiði og þar af leiðandi minni kostnaði við veiðarnar.

Þorskkvóti aukinn

Fiskveiðistefna ESB og hugsanleg aðildarumsókn Íslendinga

Í þessari grein er reynt að draga upp einfalda mynd af stöðu fiskveiðimála innan ESB og hugsanleg aðildarumsókn Íslendinga skoðuð í því samhengi.

Markmið ,,sameiginlegu sjávarútvegsstefnu" Evrópusambandsins er að tryggja sjálfbærar veiðar, sem í raun felur í sér að miða þær við Maximum Sustainable Yield (MSY), þ.e.a.s. að veiðimagn sé miðað við hámarks afrakstur fiskistofna.  Sá grunnur muni skila hámarks framleiðni í greininni og þar með hámarka tekjur þeirra sem byggja lífsafkomu sína á veiðum, tryggja réttláta skiptingu fiskveiðiarðsins ásamt því að gæta hagsmuna íbúa strandsvæða og neytanda.

Einn hluti sameiginlegu fiskveiðistefnunnar er svo kallaður ,,hlutfallslegur stöðugleiki" þar sem fiskveiðikvótum hefur verið fyrirfram skipt milli fiskveiðiþjóða ESB, í svokallaða landskvóta.  Þetta þýðir í raun og veru að ef auka á þorskveiðar í Eystrasalti þarf einnig að auka þær í Norðursjó en um þetta er ágæt sátt innan ESB.  Í þessu sambandi er rétt að hafa í huga að núverandi fiskveiðiþjóðir ESB eru allar tengdar innbyrðis og ekkert ríki hefur í raun aðskilið vistkerfi með staðbundnum stofnum.  Veiðimagn er ákveðið þannig að framkvæmdastjórnin vinnur með sjö svæðaráðum, sem stofnuð voru 2002, til að taka meira tillit til einstakra svæða og breytileika í vistkerfum.   Þessi svæði eru; Eystrasalt, Miðjarðarhaf, Norðursjór, Norðvestur hafsvæðin, Suðvestur hafsvæðin, sértakt svæði fyrir uppsjávarfiska og síðan fyrir fjarlægari veiðisvæði.

Framkvæmdastjórn ESB leggur til veiðikvóta við Ráðherraráðið í samráði við Svæðaráðin eftir samráð við hagsmunaaðila og vísindamenn.  Ráðherraráðið, í þessu tilfelli sjávarútvegsráðherrar ESB, hafa síðan tekið ,,pólitíska" ákvörðun um magn sem er miklu hærra en ráðleggingar segja til um enda standa fiskistofnar afar illa vegna ofveiði.  Rétt er að benda á að ESB þarf að hafa samráð um aflamagn við þjóðir sem eru utan Sambandsins en liggja að sameiginlegum hafsvæðum, sem flækir málin enn frekar.

Allir sem stundað hafa sjómennsku vita að ekki er alltaf hægt að velja tegund í veiðarfæri, t.d. ef róið er á humar þá kemur alltaf einhver þorskur með.  ESB leysir þetta vandamál með því að skikka sjómenn til að henda meðafla fyrir borð (nánast allur fiskur drepst sem tekin er um borð í veiðiskip) ásamt undirmálsafla.  Auk ákvarðanatöku um heildarkvóta og skiptingu hans á milli aðildarríkjanna tekur Evrópusambandið ákvarðanir um ýmsar aðrar takmarkanir á veiðum svo sem um lokun svæða, um leyfileg veiðarfæri o.s.frv.

Fiskveiðiþjóðum ESB er síðan frjálst að ráðstafa sínum landskvótum ásamt því að stjórna fiskveiðieftirliti.  Þetta er liður í því að ákvörðun um framkvæmd sé tekin eins nálægt þeim aðilum sem þær varða, svo kölluð; ,,nálægðarregla".  Að sjálfsögðu þurfa viðkomandi ríki að upplýsa Evrópusambandið um framkvæmdina sem síðan fylgist með að lágmarks kröfum ESB sé fullnægt.  Mikill munur er á milli aðildarríkja hvernig kvótum er úthlutað. Í raun er það býsna opið og hægt að velja um margar aðferðir s.s. ríkiskvóta, svæðisbundna kvóta, kvótar á framleiðendur, einstaklingsbundnir kvótar, jafnvel framseljanlegir einstaklingskvótar (Individual Transfeable Quotas). En viðkomandi ríki verða þó að gæta þess að ganga ekki gegn reglum ESB til að mynda er varðar mismunun á grundvelli þjóðernis.

Kvótahopp var töluvert vandamál innan ESB sérstaklega eftir inngöngu Spánar 1986 sem var með stóran vannýttan úthafsveiðiflota.  Spánverjar fóru fram á að viðmið þeirra við inngöngu væri ekki miðað við síðustu 10 ár, eins og venja er, heldur frá þeim tíma áður en sameiginlega fiskveiðistefna sambandsins var sett á.  Þeim var neitað um þetta og því reyndu þeir að koma skipum sínum fyrir í öðrum ríkjum til að veiða úr viðkomandi landskvóta.  Þetta bitnaði hart á Bretum sem brugðust við með því að setja ströng skilyrði um hverjir mættu stunda fiskveiðar við Bretland.  Framkvæmdastjórnin kærði þá til dómstóls ESB (ath. er ekki sama og Evrópudómstóllinn sem heyrir undir Evrópuráðið sem Íslendingar eru aðilar að og snýst aðallega um mannréttindi) og þurftu Bretar að bakka með þau atriði sem gengu gegn grunnstoðum ESB, en reglurnar héldu í megin atriðum og hafa nánast alfarið komið í veg fyrir ágreining um kvótahopp.

Styrkir til fiskiskipa hafa tekið miklum breytingum eftir endurskoðun fiskveiðistefnunnar 2002 og er markmið þeirra er nær eingöngu til að minnka afkastagetu veiðiflotans eða bæta vinnuaðstöðu um borð. 

Fiskveiðistefnan byggir á megin stoðum ESB, þ.e.a.s. fjórfrelsinu og því geta einstök ríki ekki gert sér-samninga við ESB sem brýtur í bága við stofnsáttmála þess.  Hinsvegar eru aðildarsamningar ígildi stofnsáttmála og það sem þar fer inn ætti því að standa.  Rétt er að benda á að vald ESB  til fisveiðistjórnunar (vald verður fært frá Ráðherraráði til Framkvæmdaráðs) verður aukið með nýjum sáttmála sem gert er ráð fyrir að samþykktur verði á þessu ári (ný stjórnarskrá ESB).  Þetta er gert til að vald og ábyrgð fari saman en hingað til hefur Ráðherraráðið ítrekað tekið fram fyrir hendurnar á Framkvæmdastjórninni í fiskveiðimálum.

Hvernig líta þessi mál út gagnvart hugsanlegum aðildarviðræðum Íslendinga?

Halldór Ásgrímsson fyrrverandi utanríkisráðherra, á fundi í Berlín 2002, benti á mikilvægi þess að skilgreina hugtakið ,,sameiginlega fiskveiðistefnan" í þessu samhengi.  Hvað átt sé við með orðinu ,,sameiginlegt" og hvaða hagsmunum slík stefna eigi að þjóna.  Engin slík sameiginleg stefna sé til um skóga eða olíuauðlindir, en munurinn á slíkum auðlindum og fiskimiðum er að arðurinn af staðbundnum auðlindum falla venjulega til íbúa þeirra svæða sem það nýta en fiskur er hreyfanlegur og auðvelt að fiska hann á einum stað en landa honum á öðrum. 

En skoðum málið og höldum okkur fyrst við botnlægar tegundir og látum flökkustofna mæta afgangi fyrst um sinn. 

Eins og áður greinir liggja fiskimið ESB öll saman með samtengdum vistsvæðum.  Þetta gerir það nánast ómögulegt að ákveða heildarkvóta fyrir hvert svæði fyrir sig, enda syndir fiskurinn um án tillits til lögsögu einstakra ríkja.  Þetta er einmitt mesti höfuðverkur ESB varðandi sameiginlegu fiskveiðistefnuna og hinn ,,hlutfallslega stöðugleika".  Það myndi því vera meginkrafa Íslendinga í aðildarviðræðum að Íslandsmið yrðu skilgreind sem sérstakt veiðisvæði með sérstöku Svæðisráði og ákvarðanir um veiðimagn væru teknar þar sérstaklega.  Ekkert ætti að mæla gegn þessu svo framalega sem ,,ákvörðunin" um veiðimagn væri tekin í Brussel, en að sjálfsögðu samkvæmt ráðleggingum Svæðaráðsins þar sem Íslendingar hefðu töglin og hagldirnar.  Slíkt ætti að falla vel að nálægðarreglunni sem segir að ákvarðanir séu teknar eins nálægt þeim sem málin varða og mögulegt er, enda ekki um neinn ágreining að ræða ef Íslandsmið væru skilgreind sem sértakt svæði innan fiskimiða ESB. Svæðisráðin eru skipuð fulltrúum frá hagsmunaaðilum í sjávarútvegi að tveimur þriðju, en að einum þriðja fulltrúum frá öðrum aðilum sem eiga hagsmuna að gæta varðandi sameiginlegu sjávarútvegsstefnuna. Ef haft er í huga markmið ,,sameiginlegu fiskveiðistefnunnar" er rétt að hafa í huga að þau eru býsna lík markmiðum fiskveiðistefnu Íslendinga.  Munurinn er sá að Íslendingar hafa náð sínum markmiðum í flestu en ESB alls ekki.  Æðstu menn ESB viðurkenna þetta og leita lausna með breytingar í huga við endurskoðun stefnunnar árið 2012. 

Fyrir liggur að Íslendingar myndu fá nánast allan veiðikvóta við Ísland, og þyrfti ekki að semja sérstaklega um það.  Til að tryggja að fiskveiðiarðurinn renni til Íslendingar væri hægt að semja um sérreglur í anda þess sem Bretar gerðu.  Slíkt er í anda ESB en í þessu samhengi er rétt að hafa í huga að aðildarsamningur getur ekki gengið gegn fjórfrelsinu og þar með má ekki mismuna fólki eftir þjóðerni innan ESB.  Íslendingar gætu því ekki haldið í kröfu sína um að banna íbúum annarra ESB ríkja að fjárfesta í Íslenskum sjávarútveg.  En Íslendingar gætu viðhaldið kvótakerfinu, eða komið sér saman um eitthvað annað kerfi sem uppfyllir markmið þjóðarinnar með nýtingu auðlindarinnar.  Brottkast er hinsvegar áhyggjuefni þar sem ESB skikkar sjómenn til að stunda það, en það gengur hinsvegar gegn megin markmiðum fiskveiðistefnu þeirra.

Íslendingar myndu sjá sjálfir um fiskveiðieftirlit innan lögsögunnar.  Það gæti því verið óbreytt frá því sem nú er, enda margfalt skilvirkara en eftirlitskerfi ríkja ESB.  Engum fiski af Íslandsmiðum mætti landa nema samkvæmt stífum leikreglum, sem í dag myndi takmarka landanir við þrjár hafnir erlendis, tvær í Bretlandi og eina í Þýskalandi.  Engin mismunun vegna þjóðernis er fólgin í því.  Annað sem varðar fiskveiðieftirlit innan ESB er að ríki getur gripið til skyndiaðgerða s.s. skyndilokana innan lögsögunnar sem gilda í allt að þrjá mánuði.  Tilkynna þarf ráðstafanir til Framkvæmdastjórnar ásamt til Svæðaráðs sem kemur málinu til Ráðherraráðsins sem hefur 20 virka daga til að taka ákvörðun með auknum meirihluta (2/3 atkvæða) um framhaldið.

Ekki verður annað séð en töluverðar líkur séu á að ásættanlegir samningar geti nást við ESB hvað varðar staðbundnar botnfisktegundir, en hvað með flökkustofna?

Sérstakt Svæðisráð úthlutar afla flökkustofna og í raun liggur fyrir hlutdeild Íslendinga í flestum tegundum s.s. síld og karfa, en öðru máli gegnir um veiðar á kolmuna.  Reyndar líta útlendingar á veiðar Íslendingar á kolmuna sem sjóræningjaveiðar þar sem þeir hófu þær án nokkurs samráðs eða samkomulags við þá sem höfðu sögulegan rétt til veiða.  Allt útlit er því fyrir að ekki næðist samkomulag um kvóta til handa Íslendinga úr þessum stofni, jafnvel þó tegundin hafi tekið upp á því að synda inn í Íslenska landhelgi.  Sama gildir um hvalveiðar en nánast öruggt er að við yrðum að banna þær.  En hvortveggja má nota sem tæki og skiptimynt í aðildarviðræðum og væri í því sambandi sterkt að hefja þær áður en til þess kæmi.

Rétt er að geta þess að samkomulag er innan ESB að ekki verði með meirihlutaákvörðun gengið gegn mikilvægum hagsmunum eins ríkis (Lúxemborgarsamkomulagið) þótt heimild sé um slíkt með vegnum meirihluta.  Reglan er sú að samkomulag sé um slíkar ákvarðanir milli allra ríkja innan ESB.  Íslendingar þurfa því ekki að óttast að það sem næst fram í aðildarsamningum verði seinna breytt til hins verra fyrir þjóðina.  Það má segja að megin starfsemi Evrópusambandsins byggi á sáttum og samkomulagi milli aðildarríkjanna.

Athyglisvert viðtal var við skoskan þingmann á Evrópuþinginu í Mbl. 29. janúar, Alan Smith.  Hann taldi Skota vel setta innan ESB en fiskveiðistefnan væri afleit.  Hann segir Skota standa fast á því að fleygja þessari stefnu sem nái ekki að uppfylla annars góð markmið m.a. með ástundun brottkasts.  Vinna við úrbætur stendur yfir og gert er ráð fyrir að henni ljúki 2012 og hefur Alan trú á því að ESB muni gera bragabót á fiskveiðistefnunni fyrir þann tíma.

Það væri fengur í því fyrir Íslendinga að taka þátt í mótun nýrrar fiskveiðistefnu ESB, enda hafa þeir margt fram að færa í þessum málaflokki.  Atriði sem skiptir máli hvað þetta varðar er að ESB skuldbatt sig til að byggja upp fiskistofna sína með alþjóðasamning á heimsráðstefnu um sjálfbæra þróun í Jóhannesarborg árið 2002, þannig að þeir næðu MSY fyrir árið 2015,.  Þetta setur þeim skorður í endurskoðun fiskveiðistefnu sinnar og mun væntanlega færa hana nær hinni Íslensku.

Megin krafa Íslendinga ef til aðildarviðræðna kemur er að tryggja fiskveiðiarð og sá arður renni til þjóðarinnar með sanngjörnum hætti.  Slíkt tryggir sjálfbærar veiðar úr fiskistofnum, tekjur þeirra sem hafa hagsmuni af fiskveiðum og þjóðarinnar allrar.  Aðildarviðræður eiga að snúast málin á þeim nótum en ekki þrönga hagsmuni einstakra hópa eða einstaklinga. 

 

Hættulegir tímar

Bloggari hefur setið við og lesið sig til um ESB og sérstaklega málefni sjávarútvegs með aðildarviðræður í huga.  Margt að því sem sagt hefur verið um þessi mál í umræðunni undanfarið stenst engan vegin skoðun og annaðhvort er verið að afvegaleiða fólk eða álitsgjafar eru ekki betur að sér en raun ber vitni.

En þetta skiptir bara sára litlu í augnablikinu.  Ástandið er graf-alvarlegt og getur ekki beðið hugsanlegra aðildarviðræðna við ESB og upptöku evru í framhaldinu.  Íslendingar hafa ekki tíma til að bíða eftir slíku og þurfa að taka afgerandi ákvarðanir á næstu vikum.  Umræða um ESB er alls ekki tímabær og heldur ekki landsfundur Sjálfstæðisflokksins.  Það eina sem getur réttlætt landsfund núna væri til að kjósa nýja forystu.

Það vekur ugg hversu lítið sést frá stjórnvöldum um aðgerðir og hversu litlar upplýsingar til almennings eru um aðgerðir.  Það sýður á þjóðinni og öryggisleysi eykst og með sama áframhaldi er hætt á algerri upplausn í samfélaginu.  Það er lífsspursmál að forsætisráðherra komi með framtíðarsýn fyrir þjóðina og stefnumótun hvernig henni verður náð.  Það trúir því engin þegar fjármálaráðherra talar um að allir erfiðleikar verðir að baki árið 2013.  Ríkið hefur verið að taka yfir óheyrilegar skuldir og nú síðast rúma 300 milljarða frá Seðlabankanum.  Ósamið er um IceSave reikninga og velta tölur þar á bilinu 150 til 700 milljarða.  Umræða er um að afskrifa skuldir hjá fyrirtækjum og einstaklingum fyrir háar upphæðir.  Sennilega horfa menn upp á mestu eignartilfærslu í sögu lýðveldisins.  Á sama tíma telur menntamálaráðherra að rétt sé að klára tónlistarhúsið við höfnina.  Landsmenn geta þá ornað sér við tónlist þegar kuldi og hungur sverfur að.

Erfiðleikarnir á heimsvísu eru miklir og hætta á fleiri ríki lendi í sporum íslendinga.  Það eykur enn á þá hættu sem þjóðin stendur frammi fyrir.  Það verður að taka afgerandi ákvarðanir nú þegar og viðurkenna að vandinn er gríðarlegur og hættulegur.  Ef til vill er staða einstakra stjórnmálaflokka aukaatriði í dag og rétt að lita til annarra aðgerða en landsfunda og hugsanlegra kosninga.

Gjaldeyrisskiptasamningar

Gjaldelriskiptasamningar nokkurra aðila við gömlu bankanna hafa verið mikið í umræðunni undanfarið, ekki furða þar sem um risavaxnar upphæðir er að ræða.  Það hangir eitthvað á spýtunni hvað þetta allt varðar.  Hvað skyldi það vera?

Gjaldeyrisskiptasamningar eru einfaldlega samningar um kaup á krónum eða erlendum gjaldeyri á ákveðnum tímapunkti, og síðan sala á þeim á markaðsvirði á einhverjum tilteknum tímapunkti í fratíðinni.  

Ljóst er að bankarnir voru ekki að taka stöðu í málinu og þurftu því að gera samninga annars vegar við kaupendur á krónum og hinsvegar kaupendum á erlendum gjaldeyri.  Hér koma tilgátur bloggara í þessu dularfulla máli þar sem meðal annars ásakanir um að fólk hafi verið platað hafa verið bornar á borð landsmanna.

Stór eignarhaldsfélög, Exista og Kjalar, sem skulduðu mikið í erlendum lánum en áttu miklar eignir á Íslandi vildu gera samning um kaup á erlendum gjaldeyri til að verja sig fyrir falli á krónunni, þar sem skuldir þeirra myndu aukast en eignir á Íslandi minka.  Þetta voru gríðarlegar upphæðir en samningurinn er gerður fyrir bankahrunið við gömlu bankana.  Þessi félög óttuðust að krónan stæði höllum fæti og vildu með þessu verja hagsmuni sína.  Ef krónan hefði hækkað og þeir hefðu sniðið stakk sinn eftir vexti hefði hækkun krónu þau áhrif að eignirnar hækkuðu í verði í krónum talið en skuldirnar lækkuðu í erlendum gjaldeyri.  Bráð snjallt í sjálfu sér í þeirri óvissu sem ríkir í gjaldeyrismálum Íslendinga.  En bankarnir urðu nú einhvern vegin að finna aðila sem trúðu orðum forsætisráðherra um að krónan væri vanmetin og gæti ekki annað en hækkað í verði.

Miðað við fréttir undanfarið voru það sjávarútvegsfyrirtæki og lífeyrissjóðirnir sem urðu ginningarfíflin í málinu.  Útvegsmenn halda því reyndar fram að formaður Glitnis hafi platað þá til að gera þetta.  Þeir voru sem sagt ekki menn til að taka slíka ákvörðun og létu Samherjaforstjórann gabba sig.  Ekki létu þeir duga að tryggja framlegð sína, eins og reynt var að halda fram, heldur tóku miklu stærri stöðu með krónunni.  Þeir hefðu sjálfsagt betur farið í næstu sjoppu með fullan poka af tíköllum og dælt í peningakassa Rauðakrossins.  Eða þá að fljúga til Las Vegas ef upphæðir væru ofar þess sem þeir gátu borið í pokum.

Útgerðarmenn hafa brugðis miklu traust sem margir hafa borið til þeirra og skaða málstað sinn verulega með slíkri ævintýramennsku og meðhöndla af kæruleysi fjöregg þjóðarinnar, fiskveiðiauðlindina, sem þeim hefur verið treyst fyrir.  Veðsett hana fyrir þessari lántöku og lagt hana undir í pókerspili.  Fullyrðing þeirra um að þeir hafi verið plataðir af Þorstein Má er í besta falli grátbrosleg.

Hinsvegar eru forsvarsmenn lífeyrisjóða að gambla með lífeyrir landsmanna sem er ekki betra en virðingarleysi útvegsmanna fyrir auðlind þjóðarinnar.  

Viðskiptaráðherra fullyrðir, að vísu á mjög loðinn hátt, að ríkið muni ekki hlaupa undir bagga með útvegsmönnum og þeir látnir gera upp á því gengi sem verður þegar samningar renna út, eins og ráð var fyrir gert.  Í því sambandi er hér önnur tilgáta bloggara hvað þetta varðar.

Hlaupi ríkið undir bagga með þeim hætti að gömlu bankarnir, eða fjárfestingafélögin sem tóku stöðu gegn krónu, beri skarðan hlut frá borði verður það að bera kostnaðinn af því.  Fjárfestingafélögin munu ekki sætta sig við lélegra gengi en verður við lok samnings, ella munu þau sækja ríkið.  Ef t.d. væri gert upp á sitthvoru genginu við félögin en við útvegsmenn og lífeyrisjóði munu kröfuhafar í gömlu bankanna leita réttar sín og sækja það til ríkisins.  Það er alveg á hreinu að allt sem ríkið kemur til með að gera sem gengur gegn hagsmunum kröfuhafa, verður það að bera.  Ríkið er ekkert annað en skattgreiðendur og því hægt að stilla þeim upp gagnvart aðilum sem ekki kunnu fótum sínum forráð.

Nýlega yfirtók ríkið 300 milljarða kröfur Seðlabankans í fjármálafyrirtæki með skuldabréf frá gömlu bönkunum.  Það er með ólíkindum að bankarnir hafi getað gefið út skuldabréf til hvors annars til að nota sem veð fyrir endurvirkum lánum Seðlabankans og með ólíkindum að slíkt hafi verði samþykkt af bankanum og Fjármálaeftirlitinu.  Með þessu var m.a. verið að tryggja það að ef einn banki færi í þrot myndu hinir fylgja í kjölfarið.  Hér er um kerfisbundna villu að ræða en ekki slys.  Það verður að greina þar á milli enda er tjón af jarðskjálfta annarskonar  en það sem orsakast af brotum á byggingarreglugerðum.

Hin öfluga króna

Íslenskir fjölmiðlar koma oft á óvart fyrir óvandaðan fréttaflutning þar sem mál eru alls ekki krufin og sjálfsagðra spurninga vegna fullyrðingum þeirra sem við er rætt ekki spurt.

Milli jóla og nýjárs var viðtal við unga stúlku sem stundar arkitektanám í Bretlandi og taldi vandræði sín mikil vegna bankakreppunnar og ef LÍN sinnti ekki neyðarkalli sínu með auknu láni yrði hún að hætta námi.  

Sonur bloggara stundar einmitt háskólanám í Bretlandi og tók sín lán í pundum, og hefur því lítið af falli krónu að segja hvað það varðar.  Hinsvegar rýrnaði hýra hans frá sumarvinnu verulega, þar sem honum hugkvæmdist ekki að skipta henni strax í pund.  Reyndar fékk hann sér vinnu í desember, sem þjónn á veitingahúsi, og gerði það mjög gott um jólin, enda sleppti hann því að koma heim til Íslands í jólafrí.

Fyrrnefnd stúlka hafði hinsvegar efni á því að koma heim um jólin og í viðtali við hana kom fram að námslánin hennar þyrftu að duga fyrir breskan sambýlismann hennar, se er atvinnulaus.  Hann fær ekki bætur þar sem hann hefur ekki unnið sér inn rétt til þess.  Alveg er það með ólíkindum að blaðamaður skyldi ekki spyrja stúlkukindina þeirra sjálfsögðu spurninga hvort hún teldi það hlutverk LÍN. að greiða breskum manni atvinnuleysisbætur og hvernig hún hefði haft efni á að koma til Íslands í jólafrí.  Hafi hún tekið manninn með sér er kostnaðurinn af slíku ferðalagi farin að snúast um talsverðar upphæðir.  Oftar en ekki er fólk með óraunhæfar og ósanngjarnar kröfur á samfélagið, sem er ekkert annað en skattgreiðendur.

Annað gott dæmi eru fréttir að vandræðum margra helstu sjávarútvegsfyrirtækja landsins vegna ,,gjaldeyrisskiptasamninga" sem þau gerðu siðasumars.  Rök þeirra eru þau að til að verja framlegð sína hafi þau tekið stöðu með krónunni, enda sagði forsætisráðherra Geir Haarde í lok september að krónan væri allt of lágt skráð og engar efnahagslegar forsendur væri fyrir svo lágu gengi og krónan gæti ekkert annað en hækkað.  Nú hafa þessi menn sjálfsagt tekið mark á æðsta manni efnahagsmála og talið að útskipaðar og seldar afurðir yrður greiddar með umtalsvert hærri krónu og því kæmu færri í kassann við uppgjör.  Þá gæti einmitt verið snjallt að kaupa töluvert magn af þessum sterka og stöðuga gjaldmiðli, krónunni, og þegar greiðsla kæmi í óværum eins og pundum, dollurum eða evrum væri búið að verja sig fyrir því.  Heyrst hefur að gengisvísitala þyrfti að vera í kringum 150 til að þeir sleppi á sléttu en hún er nú í kringum 215.

Þetta stenst allt saman þangað til kemur að kjarna máslins.  Ef útgerðarfyrirtækin hefðu látið duga að verja sig fyrir hækkun krónu og sniðið stakk eftir vexti, væru þau ekki í neinum vandræðum.  Málið er einfaldlega þannig að þó krónan hafi farið á hinn vegin þá hækkuðu birgðir verulega í krónum talið, og ef rétt væri að aðeins um vörn fyrir framlegð væri að ræða þá hefði sú hækkun nákvæmlega unnið á mót tapi af gjaldelriskiptasamningum.

Málið er auðvitað að þessir menn voru að taka þátt í fjárhættuspili.  Miklu hærri upphæðir hefur verið um að ræða en sem nemur vörn gegn framlegðartapi af hækkun krónu.  Sennilega hafa þessir aðilar ekki þurft að leggja krónu fram í þessu Las Vegas dæmi sínu.  Banka lánuðu 90% af upphæðinni og síðan 10% út á eigið fé fyrirtækjanna, sem hafði blásið út vegna hárrar krónu og þannig lækkun á erlendum skuldum þeirra.

Enn eitt dæmi þar sem gengismálin blandast inní.  Í viðtali við sjávarútvegráðherra þar sem þessi mál voru einmitt rædd, taldi hann réttlætanlegt að fjármunum almennings væri varið til að hjálpa þessum áhættusæknu fyrirtækjum.  Hann taldi það ekki sanngjarnt að gera upp á gengi í dag, sem væri augljóslega allt of lágt skráð, og engar efnahagslegar forsendur fyrir jafn lágu gengi krónu. Enda væri útflutningur að blómstra með lágu gengi krónu og innflutningur hefði snar-minkað á sama tíma vegna lítils kaupmáttar Íslendinga af sömu ástæðum.

Hér er rétt að staldra við og spurning hversvegna blaðamenn sem taka viðtöl sjá ekki í gegnum svona yfirlýsingar.  Mikilvægasti markaður Íslendinga fyrir fisk er Bretland.  Pundið hefur hríð-fallið undanfarið og markaðaverð á fiskafurðum á sama tíma.  Nærri er hægt að segja að fiskútflytjendur séu að fá sömu krónutölu fyrir afurðir og fyrir hrun krónunnar.  Ástandið er skárra á evrusvæðið en þróun á veðlagi í þeim löndum er hið sama.  Verð á áli hefur fallið úr 3.500 í 1.500 á sama tíma.  Helstu útflutningsafurðir okkar eru því að skila svipuðu í krónum og fyrir fallið, en rekstrarkostnaður hefur rokið upp og erlendar skuldir fyrirtækja einnig, i krónum talið.  

Því miður er þetta bjartsýnishjal og í besta falli tálvon stjórnmálamanna.  Krónan er ekki að braggast en viðbúið að hún gefi frekar eftir þegar hömlur á viðskipti með hana verður smátt og smátt aflétt og eigendur erlendra gjaldmiðla á Íslandi vilja koma fjármunum sínum í burtu.

Það liggur fyrir að nýju bankarnir notuðu 200.000.000.000. til að greiða niður tap á peningamarkaðsjóðum gömlu bankana, og greiddu því miklu meira út af þessum sjóðum en efni stóðu til.  Þrátt fyrir að Viðskiptablaðið hafi ítrekað spurst fyrir um þessa vafasömu ráðstöfun eru engin svör, hvorki frá bönkunum né stjórnmálamönnum.  Þetta er rúmlega 55% af því eiginfé sem stjórnvöld settu í bankana og nálægt helmingur af árlegu ráðstöfunarfé ríkissjóðs.  Í mínum huga áttu þeir sem lögðu fé sitt í þessa sjóði að bera ábyrgð á því sjálfir, en ekki skattgreiðendur.

Nýársfagnaður á Ísafirði

Bloggari skellti sér með föður sínum, Þórði Júl, á nýársfagnað Kiwanis klúbbsins Bása sem haldin var á Hlíf, dvalarheimili aldraðra á Ísafirði.  Þetta var ótrúlega skemmtilegt og gaman að rekast á marga góða vini og félaga. 

Við pabbi rákum rækjuverksmiðju að Vinaminni til fjölda ára og var uppstaðan af þeim konum sem unnu á hreinsibandinu húsmæður úr nágreninu.  Pabbi rak verksmiðjuna í tíu til fimmtán ár og skrifari í tæp tíu ár.  á nýársfagnaðinum hittum við tvær af þessum konum, Ástu hans Jóns bónda og Leifu hans Konna Jakobs.  Aðrar sem bloggar man eftir í augnablikinu voru Anna Jónasar, sem fædd er í Öllubúð í Reykjarfirði, Jóhanna Jakobs sem einnig var fædd og uppalin í Reykjarfirði.  Stína Gríms og Áslaug hans Hermanns  á pósthúsinu.  Reyndar sat systir Hermanns heitins,  Herdís við borð okkar feðganna ásamt dóttur sinni Ingu Ólafsdóttur.  Petólína Sigmunds og systir hennar Inga ásamt Bertu á Grænagarði voru allar á bandinu í rækjuverksmiðjunni.  Milla hans Gumma kýlir og Sigga hans Sigurjóns á Dynjanda sem ég reyndar hitti við erfidrykkju í gærdag unnu með okkur. Síðast en ekki síst man ég eftir Guðrúnu Hasler konu Bærings bakara og að sjálfsögðu móður minni Báru Hjalta.

Sumar af þessum konum eru reyndar komnar yfir móðuna miklu en en flestar eru enn á lífi og margar við bestu heilsu.  Það hefur alltaf verið jafn gaman að rekast á þær í gegnum tíðina, og viðrist sem vinnustaðurinn hafi ekki verið alvondur, allavega geislar gleðin við endurfundi og ekki annað að skilja en minningarnar séu ljúfar.

Á nýjársfagnaðinum hitti ég marga góða vini eins og Helgu Páls sem var nágranni okkar í Hnífsdal til margra ára og fylgdist með uppvaxtarárum barna skrifara.  Högni Stull var að vísu of illa fyrirkallaður til að taka þátt í fjörinu en bloggari heimsótti hann upp á herbergi.  Högni er mikill sögumaður og meðal annars eru sögur hann á þessu bloggi.  Meðal annars saga af miklu smygli í Hornvík á fyrri hluta síðustu aldar.  Þarna var Steini Jóakims sem lengi var nágranni Vinaminnis.  Rut úr Gamlabakaríinu var þarna, hrókur alls fagnaðar eins og venjulega.  Torfhildur rak inn nefið og fékk sér kaffisopa en hún verður 105 ára í maí, og hefur engin Íslendingur náð svo háum aldri og Jana gamla sem aðeins er 100 ára lék á alls oddi.  Það rifjaðist upp sagan úr nýjustu bókinni úr ritröðinni 101 íslensk þjóðsaga sem Finnbogi Hermanns gaf út fyrir jólin.  Sagan er einmitt um Þórð Júl og Jönu en karlinn virtist ekki hafa hugmynd um að hann væri kominn í þjóðsögurnar.  Kannaðist þó við málið en skildi ekki hvernig Finnbogi vissi um atvikið en þessi saga var einmitt lesin upp í útvarpi víð kynningu bókarinnar fyrir jólin.

Eftir kaffi, lestur og flautuleik upphófst fjörið.  Einar Hreins og Baldi frændi þöndu harmonikkurnar og fólk streymdi út á dansgólfið.  Meðal annars Dísa gamla á Bökkunum, hundrað ára gömul, sem sveiflaði sér í vals og ræl áður en hún tók léttan skottís.  Rut bauð bloggara upp en vegna lélegrar kunnáttu í gömlu dönsunum varð hann að hafna því.  Það er ekki hægt að bjóða annarri eins hefðarkonu upp á slíkan stirðbusa á dansgólfinu.  En bíddu við; áður en varði voru þeir félagar Einar og Baldi komnir í rokkið og þá smellti Rut sér í tjúttið.  Skrifari hefði auðveldlega ráðið við slíkt en hafði komist hjá dansinum með loforði að kíkja með pabba í Gamla á morgun, í kaffi og kökur.  Kannski að Napóleonskökur verði pantaðar í tilefni hógværðar og auðmýkt Ólafs rakara Grímssonar í nýjársávarpi sínu til þjóðarinnar.  Einhvernvegin tókst honum þetta en Haarde karlinn klúðraði sinni tilraun fullkomlega.

span.jajahWrapper { font-size:1em; color:#B11196; text-decoration:underline; } a.jajahLink { color:#000000; text-decoration:none; } span.jajahInLink:hover { background-color:#B11196; }

Maður ársins og ESB

Árni Oddur Þórðarson var maður ársins hjá Viðskiptablaðinu árið 2008.  Þrátt fyrir svartan október og bankakreppu er félag hans of föður hans, Eyrir Invest, á fljúgandi siglingu.  Félagið er kjölfestufjárfestir í Marel og Össuri og tapaði ekki krónu á falli bankana í haust.

Árni Oddur er stjórnarformaður Marels og hefur leitt fyrirtækið í gegnum stórar yfirtökur á samkeppnisaðilum og er félagið orðið leiðandi á markaði í tækjum og búnaði í fiski, kjúklingum og kjöti í heiminum.  Árni kemur úr ranni bankamanna en sótti sér masternám til Sviss til að umbreytast í rekstrarmann.  Það hefur greinilega tekist eins og sjá má á árangri þessara fyrirtækja og eins má merkja af orðum hans að hann talar eins of frasar úr amerískum kennslubókum.  Þetta er sett fram í jákvæðustu merkingu.

Þegar Árni er spurður um þann jarðveg sem bankahrunið átti sér stað, þ.e.a.s. íslenskt efnahagsástand í október, nefnir hann bankakreppu sem varð í Skandinavíu á tíunda áratug síðustu aldar.  Þar var beitt fastgengisstefnu í aðdraganda kreppunnar og þegar hún skall á var gengi gjaldmiðla þessara ríkja, Danmerkur, Svíþjóðar og Finnlands, um 20% hærri en efni stóðu til.  Þetta olli því að útflutningur dróst saman og vöruskiptajöfnuður varð mjög óhagstæður.  Gjaldmiðlar þessara ríkja féllu síðan um 40% og tók um tvö ár að ná helmingnum af því til baka, sem var raun gengi þeirra. 

Í raun má segja að svipaðir hlutir hafi gerst á Íslandi, en bara ýktari hagstærðir.  Þegar forsætisráðherra hélt því fram í lok september, og raunar allt frá fyrsta falli gengis í upphafi ársins, að krónan  væri vanmetin og ætti bara eftir að hækka.  Þrátt fyrir að kunnuglegar aðvörunarbjöllur hringdu kaus Geir Haarde að trúa ekki augljósum staðreyndum og ríg-halda í tálvon um að ástandið væri betra en það var í raun.  Þessi tálvon forsætisráðherra og andvaraleysi á alvarlegum tímum gerir hann einmitt ómögulegan forystumann í íslensku efnahagslífi.  

Íslenska krónan féll um 80% á síðasta ári og á vonandi eftir að braggast í næstu árin og gæti endað í 180 til 200 stiga gengisvísitölu innan tveggja ára.  Árni bendir á að gæfulegasta skrefið fyrir Íslendinga sé að sækja um í Evrópusambandið (ESB).  Slíkt muni auka traust á hagkerfinu og auðvelda aðlögun hagkerfisins.  Íslendingar myndu sitja uppi með krónu þar til Maastricht-skilyrðum um gengisstöðugleika og jafnvægi í ríkisbúskapnum yrði náð.  Hann trúir því að með aðild og stefnu á upptöku evru myndi gengi krónu aðlagast slíku ástandi og nauðsynlegur stöðugleiki nást, en Evrópa er lang-mikilvægasti markaður Íslendinga.  Reyndar telur Árni að myntir heimsins verði færri en 10 innan fárra ára og ólíklegt krónan verði þar á meðal.  Reyndar ekki breska pundið heldur, en það hefur átt á brattan að sækja í þeirri alþjóðlegu kreppu sem nú geisar um heiminn.

Árni bendir reyndar á að Evrópusambandsaðild sé sósíalismi í eðli sínu.  Hinsvegar séu árhrifin af inngöngu mjög jákvæð fyrir örmarkað eins og Ísland, en skárra sé að vera lítill fiskur í stórri tjörn en stór fiskur í lítilli, eins og ástandið var hjá íslenskum fyrirtækjum fyrir svarta október í fyrra.

Evrópusambandsaðild mun snúast um fiskveiðistefnu og arðsemi þeirra fyrir íslenskt þjóðarbú.  Íslendingar þurfa að horfa til þess fordómalaust hvort skipan mála geti verið ásættanleg með inngöngu í ESB.  Það skiptir í sjálfu sér engu máli hver á frystihúsið á Flateyri, hvort það er Flateyringur eða Spánverji, ef arður er af veiðum og vinnslu og honum sé dreift til samfélagsins með ásættanlegum hætti.  Ef til vill blasir það við okkur að framtíðin liggi í sölu á ferskum fiski á markaði okkar, en ekki í frosnum.  Þannig að fiskinum verði alltaf landað á Íslandi og framleiðslan leiti ávallt í hagkvæmasta farveg, hvar svo sem eigandinn á lögheimili.  Íslendingar munu að sjálfsögðu ekki líta til þröngra hagsmuna núverandi kvótahafa þegar þeir greiða atkvæði sitt til með eða á móti aðild.  Íslenskir útgerðarmenn þurfa þess heldur ekki og eru örugglega vel í stakk búnir að takast á við samkeppni útlendinga í fiskveiðum og vinnslu.

Árni Oddur Þórðarson var maður ársins hjá Viðskiptablaðinu árið 2008.  Þrátt fyrir svartan október og bankakreppu er félag hans of föður hans, Eyrir Invest, á fljúgandi siglingu.  Félagið er kjölfestufjárfestir í Marel og Össuri og tapaði ekki krónu á falli bankana í haust.

En í lokin vill bloggari bjóða öllum lesendum síðunnar árs og FRIÐAR með þakklæti fyrir það liðna.  Með fylgir mynd af göngugörpum á síðustu dögum viðburðarríks árs, 2008

Ofbeldisseggir

Það er ömurlegt að horfa upp á þennan skríl vaða upp aftur og aftur og ógna friðsemd í nafni óánægju með stöðu efnahagalsmála þjóðarinnar.  Ekki það að nóg er til af ófriðarseggjum og ofbeldisseggjum sem vilja nota tækifærið og fá útrás fyrir allt aðrar kendir en eðlilega reiði með hvernig komið er.  Hinsvegar er þjónkun ýmissa stjórnmálamanna og fjölmiðla fyrir þessu fyrirbæri fordæmi óþolandi.

Það er ekkert athugavert við að mótmæla og koma skoðunum sínum á framfæri.  Það er nákvæmlega það sem ég er að gera með þessum orðum mínum.  En að beita ofbeldi, stöðva útsendingu frá Kryddsíld og ógna valdstjórninni er allt annað.  Mér dettur i hug hvað Herði Torfasyni, nýlega kosnum manni ársins hjá rás 2, hvað honum finnist.  Hann hefur einmitt orðið uppvís af því að hvetja til ofbeldis. Síðar þegar allt er komið úr böndum er gott að kenna lögreglunni um.

Það er tími komin til að fjölmiðlar fjalli um þetta fyrirbæri eins og það er.  Þetta hefur ekkert með lýðræði að gera og alls ekkert með réttlát mótmæli þar sem fólk tjáir sig um óðánægju sína.  Þetta er OFBELDI.

Gas Gas Gas á gamlársdag