Golfsveifla

Það er sólskyn og blíða á sjöttu gráðu norður, og skuggarnir frekar stuttir.  Svitinn perlar af berum handleggjum og rennur niður í lófann sem heldur um kylfuna.  Ég gríp um skaftið, fyrst með vinstri hendinni, með svokölluðu sterku lokuðu gripi.  Kylfan liggur í fingrunum þannig að kverkin milli vísifingurs og þumals bendir í átt að hægri öxl.  Ég sé greinilega þrjá hnúa á hendinni þegar ég gríp með þeirri hægri neðan við vinstri höndina.  Þumalinn leggst vinstra megin við skaftið og eins og áður bendir bilið milli vísifingurs og þumals á hægri öxl.  Vinstri höndin lætur aðdráttaraflið ráða og liggur beint niður en kylfan hallar frá að austurhveli kúlunnar.

Hnén láta aðeins eftir og ég halla mér fram með bakið beint.  Ég færi vinstri fótinn aðeins fram fyrir hnöttinn og síðan hægri fótinn jafn langt aftur.  Fæturnir eru í lóð við axlir og fjarlægðin frá höndum að líkama er um þverhandarbreidd.  Það er komið að "take off autapilot" og  aftursveiflan hefst þegar kylfan er dregin af stað í andhverfa stefnu við skotlínu.  Varlega snýst upp á líkamann um mjaðmir og axlir og báðir handleggir beinir þar til kylfan er lárétt í 270° frá skotstefnu.  Þunginn er nú allur kominn á hægri fótinn, sem er örlítið útskeifur til að auðvelda snúninginn upp á líkamann.  Höfuðið stöðugt enda augun á höggpunkti kúlunnar, og passað að rétta ekki úr hægra hné.  Nú fer að myndast brot á vinstri úlnlið og hægri olnbogi fer að gefa eftir.  Aftursveiflan heldur á þar til snúningur á mjöðm og öxlum hefur náð um 90 gráðum og ég horfi yfir öxlina á kúluna.  Kylfu hausinn bendir nú fram og niður fyrir ofan höfuðið á mér.

Hér er komið að hárfínu augnabliki þar sem aðdráttarafl jarðar tekur þátt í ævintýrinu í brot úr sekúndu.  Tilfinningin er að kylfan byrji að falla og hægri olnbogi leggur af stað í átt að líkamanum.  Hér tekur vinstri höndin öll völd og byrjar framsveifluna.  Tilfinningin er að ég sé að berja ryk úr teppi sem hengt hefur verið upp við hliðina á mér. 

Vinstri höndin dregur kylfuna með auknum hraða þar til augnabliki fyrir árekstur við kúluna, að það réttist úr úlnliðinum.  Þarna tekur hægri höndin völdin og klárar sveifluna.

Það má líkja þessu við þegar nagli er negldur með hamri.  Ef reynt er að negla með beinum úlnlið er mjög erfitt að reka niður tommu nagla.  Með því að sveigja úlnliðinn og rétta úr honum á réttu augnabliki reynist auðvelt að negla niður fimm tommu gaur.

Við vindingin ofan af úlnlið samfara sveiflunni fer kylfuhausinn á um 150 km hraða, akkúrat áður en snertingin á sér stað og kúlan flýgur um 110 metra leið í beinum fögrum boga.  Tregðulögmálið í sveiflunni dregur líkamann upp og þunginn flyst allur yfir á vinstri fótinn en sá hægri er kominn á loft með tána niður.  Tregðan er svo mikil í sveiflunni að kylfan er komin aftur fyrir hnakka þegar búið er að stöðva hana.  Allan tímann hafa mjaðmir ekkert sveiflast til, heldur bara snúist upp á þær.

Þetta var hin fullkomna golfsveifla.  Stundum er talað um að hugur og hönd þurfi að vinna saman en líffræðilega er þetta samstarf á milli litla og stóra heila.  Sá stóri hugsar en litli framkvæmir lærðar endurteknar hreyfingar.  Eins og að stikla á steinum í stórgrýttri fjöru eða hreinlega að aka bíl.

Ánægjan sem fylgir hinu fullkomna höggi er ólýsanleg.  Eins og rauðvínssmökkun er golfsveiflan list.  Þeir sem stunda hið fyrrnefnda hafa fundið alls kyns samlíkingar til að útskýra hið fullkomna bragð og tilfinningu við snertingu víns og skynfæra. 

Þorri á Sri Lanka

Nú er frost á fróni og búið að vera töluvert kuldakast undanfarið.  Ég hef reyndar bara fréttir af því þar sem hér er sól og blíða upp á hvern dag.  Ég læt nokkrar myndir fylgja með frá Kandy þar sem við félagarnir eyddum helginni í golfi.  Kandy er reyndar í um þúsund metra hæð og því örlítið svalara heldur en hér niður í borginni.

Við gistum tvær nætur, fyrst í Viktoríuklúbbnum þar sem völlurinn er en síðari nóttinni á fimm stjörnu hóteli í Kandy.  Við nutum kvöldverðar á veitingastað hótelsins, sem er sennilega besti matur sem ég hef fengið um ævina.  Sjö réttir og hver með réttu vínglasi til að harmonera við frábæran matinn, sem var Tælenskur að uppruna.

Á næsta borði sat fyrrum forsætisráðherra landsins og núverandi forystumaður stjórnarandstöðunnar landsins.  Hann hafði hinsvegar valið Sri Lanka útgáfu matseðilsins.  Fyrir utan gluggann mátti sjá öryggisverði leita með vasaljósum innan um hitabeltisgróðurinn, að einhverju sem lítið tengdist upplifuninni innandyra.

En golfið var frábært þó ekki næðist hin einstaka sveifla.  Það verður að bíða betri tíma.  Í dag er þjóðhátíðardagur Sri Lanka en hræðilegir atburðir undanfarna daga skyggja á gleðina.

Bókin á náttborðinu

Þessa dagana er ég með bókina Undir Snjáfjöllum eftir vin minn Engilbert S. Ingvarsson á náttborðinu.  Bókin er góð lýsing á lífi fólks undir Snæfjallaströnd á fyrri hluta síðustu aldar.  Þetta er mér hugleikið enda á ég ættir mínar að rekja þangað en afi minn í móður hætt, Hjalti Jónsson, var fæddur á Skarði. 

Ég hef í tvígang gengið ströndina frá Berjadalsá að Dalbæ sunnan við Unaðsdal.  Það er reyndar með ólíkindum hversu fögur bæjarnöfn og örnefni eru á þessum slóðum.  Berjadalsá, Gullhúsaá, Unaðsdalur, Snæfjöll, Tyrðilmýri, Sandeyri og Lyngholt. 

Í fyrra skiptið gekk ég undir leiðsögn Jóns Reynis félaga míns og jafnaldra og síðar með öðrum skólafélaga, Snorra Grímssyni.  Báðir eru þeir miklir viskubrunnar og þekkja vel til sögu strandarinnar og þess mannlífs sem hún ól á sínum tíma.  Nú er stöndin komin í eyði fyrir utan sumargesti sem koma og fara án þess að treysta á þær auðlindir sem náttúran gaf íbúum fyrr alda.

Þó ströndin líti kuldalega út séð frá Ísafirði er það að hluta til blekking.  Skaflarnir safnast undir hjalla í hlíðinni en skjól við norðanáttinni veitir aðhald og gerði útræði auðvelt á gjöful fiskimið í Ísafjarðardjúpi.  Einnig er sólríkt á Snæfjallaströnd og nær sólin að verða æsæ þegar hún er hæst á lofti í kringum jónsmessu.

Það sem vakti mig til umhugsunar við lestur bókarinnar var sá félagslegi kraftur sem Engilbert lýsir í í bók sinni þar sem stofnun og rekstur ungmennafélaga á þriðja og fjórða áratug tuttugustu aldar ber hæst.  Þrátt fyrir bág kjör og litla peninga voru menn tilbúnir að leggja fé og vinnu við að byggja upp félagsaðstöðu til að halda leiksýningar, böll og stóðu fyrir útgáfu menningarrits.  Efniviður til húsbygginga var keyptur frá austanverðum ströndum, rekaviður sem lónað hafði með straumum í mörg ár frá skógarhöggi í Síberíu, og síðan sagað niður í borð með handsög.  Með samtakamætti reistu menn síðan Ásgarð sem varð félagsheimili íbúa við Snjáfjallaströnd.

Ég sagði frá því í gær að ég kom við í þorpi sem reyst var fyrir fólk sem misst hafði heimili sín í tsunami flóðinu 2004.  Fyrr um daginn hafði ég séð um afhendingu löndunarstöðvar sem var gjöf frá Íslensku þjóðinni til fiskimannasamfélags hér í landi.  Mér varð hugsað til þess að íbúar þessara fiskimannasamfélaga eru ekkert verr settir hvað efnahag varðar en íbúar Snæfjallastrandar voru í upphafi síðustu aldar.  En þarna er hinsvegar grundvallar munur á framtaki og þrótti við að halda uppi félagslegum þáttum en lítið ber á slíku hér í fiskimannasamfélögum Sri Lanka.  Hvergi heyrist í tónar eða ber á öðrum listviðburðum.  Lífið einskorðast við að hafa í sig og á okki rúm fyrir neitt annað.

Í sveitum Íslands í fátækt fyrri aldar var alltaf einhver sem komst yfir harmonikku sem dugði til að halda gott ball.  Enda kemur fram í bók Engilberts að slíkar samkomur voru haldnar, fyrst í heimahúsum og síðar í félagsheimilum sem íbúarnir komu sér upp.

Ekki kann ég skýringu á þessum mun sem hér er nú og var við svipaðar efnahagslegar aðstæður 1930 á Snæfjallaströnd, en það væri frekar hlutverk mannfræðinga að finna út úr því en hagfræðinga.

Löndunarstöð í Nilwella

Það var annarsamur dagur í dag og óhætt að fullyrða að unnið var myrkrana á milli.  Lagt af stað fyrir sólarupprás á suðuodda Sri Lanka til að afhenda löndunarstöð frá Íslensku þjóðinni til fiskimálasamfélagsins í Nilwella.  Eftir klukkutíma ræðuhöld og veislu var lagt af stað heim aftur en komið við hjá frænda bílstjórans okkar sem stýrði okkur í gegnum ótrúlega kúnstuga umferð landsins.

Við komum að byggð sem reist hafði verið fyrir fórnarlömb tsunami, um 400 hús alls.  Ekkert nema íbúðarhús, engin vinna né þjónusta á staðnum.  Fólkið hafði lifað af sjónum fyrir flóðölduna en var nú sett upp í afdal án tilgangs í tæplega átta kílómetra fjarlægð frá ströndinni.

En það var tekið á móti okkur með kostum og kynjum og boðið upp á fisk og kjöt í karrý og bjór til að skola niður.  Það var gaman að spjalla við fólkið en alls bjuggu sex fjölskyldur í þessu húsi sem var um hundrað rúmmetrar.  Umræðurnar fóru í gegnum tíu ára stúlku sem talaði reiðbrennandi ensku.

Ég frétti af syni mínum Jóni á þessum slóðum og við höfðum mælt okkur mót til tedrykkju í virkinu í Matara.  Jón er á flakki um Sri Lanka en kemur heim til sín (á Hyde Park Residency) á miðvikudags kvöld.  Ekkert varð af feðrafundi í þetta sinn þar sem rútan tafðist sem hann tók úr fjöllum niður á strönd.  En við höfum ákveðið aðra golf ferð til Nuwara Eliya um helgina. 

Golf og aftur golf.  Lífið snýst um það þessa stundirnar og reynt að ná tökum á sveiflunni.  Kuma, golfkennari, er með okkur báða í meðhöndlun til að gera okkur að golfleikurum.  Það gengur betur með Nonna en mig en karlinn er orðin heltekin af því að temja mig inn í þessa göfugu íþrótt.  Örugglega metnaðarfyllsta hlutverk sem hann hefur tekið sér fyrir hendur.  Fá mig til að vera mjúkur og nota ekki krafta.  Töfraorðið er bros til að ná spennunni úr skrokknum og ná þessar einu sönnu mjúku sveiflu.  Sú sveifla verður tekin í tvö þúsund metra hæð um helgina.  Ég held að sjálfur fari ég í sextíu þúsund fet ef það tekst.

Nuwara Eliya

Við félagarnir og feðgarnir Nonni og undirritaður skelltum okkur upp í fjöll um síðustu helgi.  Nánar tiltekið til Nuwara Eliya, sem oft er kallað litla England.  Bærinn er í 2000 metra hæð og því allt annað loftslag og langt fyrir ofan regnskógarbeltið, og minnir töluvert á Enskar sveitar.

Við vorum á leið í golf og ákveðið að gista á gömlum Enskum herragarði sem heitir Hill Club.  Hann er reyndar aðeins fyrir meðlimi en sem útlendingar gátum við fengið tímabundna aðild.  Við höfðum  ákveðið að fara með lest upp í fjöllin þar sem umferðin er hræðileg á Sri Lanka.  Lestaferðin átti að taka um fjóra og hálfan tíma og við bókað á fyrsta farrými í lúxusklefa.  Brottför var klukkan sex á föstudagsmorgun.

Það hafði gengið erfiðlega að fá miða á fyrsta farrými og okkur sagt að ekkert væri laust.  Tekonan okkar á skrifstofunni hvíslaði þá að mér hvort hún ætti að kippa í spotta og redda þessu fyrir okkur.  Það gekk hratt fyrir sig og upp úr hádegi á fimmtudag var búið að afhenda miðana á borðið hjá mér og kostnaðurinn var heilar sjö hundruð krónur fyrir okkur báða.  Það var síðan hringt í mig um kvöldið af manni sem sagðist myndi taka á móti okkur fyrir brottför og fylgja í klefann.

Þegar við komum á lestastöðina var eins og maður væri kominn á nýlendutímann og í sögu eftir Agatha Christie.  Það vantaði bara Hercule Poirot.  Lestin hefur örugglega verið smíðuð á þeim tíma sem hann var að leysa morðgátur en glæsileikinn fölnaður sökum aldurs.  Nú var bara að passa sig á að verða hvorki sá myrti eða glæpamaðurinn.  Í öllum sögum um þennan frækna leynilögreglumann fer illa fyrir báðum þessum aðilum.

Við settumst öfugt, aftast í síðasta vagninn, og lestin skrölti af stað inn í morgunsárið.  Hraðinn var mestur um 60 - 70 km og ójafnir teinarnir rugguðu lestinni til og frá.   Þetta var býsna notalegt og við horfðum á Colombo hverfa í fjarskann og framundan voru fjöllin.  Velgerðarmaður okkar hafði komið með fyrsta legginn til að tryggja að vel færi um okkur, en hann starfar fyrir járnbrautirnar.

Hafi lestin minnt á Poirot þá kom tilefnið til morðsins fljótlega.  Við byrjuðum að stoppa hvar sem hægt var, á brautarstöðum og utan þeirra.  Lengsta stoppið voru þrír tímar, óútskýrt og þegar spurt var um brottför var svarið ævinlega að lagt yrði af stað eftir fimm mínútur.  Ég var á leið í morðingjahlutverkið.

Ellefu tímum eftir brottför komum við á brautarstöðina sem næst er Nuwara Eliya.  Eftir hálftíma ferð með leigubíl vorum við komnir á áfangastaðinn, Hill Club.  Byggður 1886 og eins enskur og hugsast getur.  Við byrjuðum á að kíkja á barinn sem eingöngu er ætlaður karlmönnum.  Blandaði barinn er handan við hornið.  Myndirnar á veggjunum voru af Churchill, Elísabetu og Karli prins.  Okkur leist mjög vel á okkur en komið var undir kvöldverð og ekkert yrði af golfi þennan daginn.

Það er ,,dress code" í klúbbnum og skilda að mæta í jakkafötum með bindi til kvöldverðar.  Þjónarnir með hvíta hanska og margréttuð máltíð borin fram.  Á eftir settumst við í bókaherbergið með Wiskey fyrir framan arininn, en hitastigið úti var eins og á góðum sumardegi heima í Tunguskógi.  Þegar við skriðum upp í rúmið seinna um kvöldið barst um okkur unaðstilfinning þegar við fundum fyrir hitapoka sem komið hafði verið fyrir meðan við mötuðumst, til að halda á okkur hita inn í draumalandið.

Við fórum snemma á fætur og drifum okkur í golfið.  Það er innan við fimm mínútna gangur á völlinn frá klúbbnum og kaddy captain tók á móti okkur.  Við fengum sinn hvorn kylfusveininn og síðan var byrjað að spila.  Völlurinn er stórglæsilegur og teygir sig út um bæinn og þarf að fara yfir aðalgötuna á leið um hann.  Á einum stað var boðið upp á drykki og áður en við vissum af voru átján holur búnar og okkar beið staðgóður hádegisverður á veitingarstað klúbbsins.  Síðan var bara að drífa sig annan hring og þegar honum lauk um hálf sexleytið fengum við okkur ölkrús og veltumst um af hlátri yfir golfbröndurum.  Notaleg þreytan leið úr manni í djúpum stólum á veröndinni meðan áhrifin af ölinu hríslaðist um hverja taug og við nutum félagsskapsins af hvor öðrum og horfðum yfir kvöldhúmið leggjast yfir iðagrænan golfvöllinn.

Eftir heita sturtu á Hill Club fengum við okkur Vískí og síðan drifum við okkur í jakkafötin og skelltum okkur í kvöldverðin.  Þetta var orðið betra en besta skíðaferð.

Á sunnudagsmorgun vorum við mættir klukkan hálf átta á völlinn þar sem kylfusveinarnir biðu okkar og átján holurnar spilaðar í þessu óvenju fallega umhverfi.  Veðrið eins og best gerist heima á Íslenskum sumardegi með hitastigið rétt yfir 20° C. 

Upp úr hádeginu tókum við bíl heim í borgina en stoppuðum á leiðinni í stórri teverksmiðju til að kaupa sitt hvort kílóið af fyrsta flokks tei.  Náttúrfegurðin er mikil í Nuwara Eliya þar sem iðagrænir teakrarnir teygja sig um hóla og hæðir.  Ár og fossar flæða niður hlíðar og þverhnýptir klettar bera við himin.  Þetta var góð ferð í góðum félagsskap.

Mannréttindamál

Það er með ólíkindum að fylgjast með umræðu um meint mannréttindabrot íslenskra stjórnvalda héðan frá Sri Lanka.  Ekki hafði ég heyrt af þessari mannréttindanefnd Sameinuðu Þjóðanna, en Álit þeirra á fiskveiðikerfi Íslendinga vekur upp efasemdir um þekkingu þeirra tólfmenninga sem sitja í nefndinni.

Mér er reyndar alvarlega misboðið að ræða um fiskveiðistjórnunarkerfið með þessum hætti í samhengi við mannréttindabrot.  Mannréttindi eru hornsteinn lýðræðis og fáar þjóðir njóta þeirra í meira mæli en Íslendingar.  Þeir Erlingur Haraldsson og Örn Sveinsson brutu íslensk lög og voru dæmdir fyrir það.  Lög sem sett voru af lýðræðiskjörnu löggjafarþingi Íslendinga, og eru reyndar mjög gegnsæ og auðskilin.  Eftirlit með þessum lögum er síðan í höndum eftirlitsaðila sem vinna kerfisbundið og án pólitískra áhrifa og þeir sem staðnir eru af brotum á þessum lögum eru dæmdir af sjálfstæðum dómstólum.

Ég sá að Morgunblaðið, í forystugrein, sá ástæðu til þess að óska lögbrjótunum til hamingju með álit þessarar dæmalaus mannréttindanefndar S.Þ.  Morgunblaðið hefur að vísu alltaf verið á móti kvótakerfinu en það vekur hinsvegar athygli að blaðið skuli styðja lögbrjóta. 

Látum nú mannréttindamálin liggja milli hluta í þessu máli og spyrjum okkur að því hvað skuli koma í staðin fyrir kvótakerfið, ef það er svona óréttlátt.  Eða þarf ekkert að takmarka ásókn í fiskimið Íslendinga?  Er þetta óþrjótandi auðlind?  Dettur einhverjum heilvita manni í huga að halda því fram?

Ég sit hér á Sri Lanka og meðal annars skrifa meistararitgerð mína sem fjallar um virðiskeðju í sjávarútvegi landsins.  Því fylgir að lesa mikið af rannsóknarskýrslum og ritgerðum, meðal annars mikið af efni frá Matvælastofnun Sameiniðuþjóðanna (FAO).  Það gengur eins og rauður þráður í gegnum þessar skýrslur að ein helsta ástæða fyrir fátækt fiskimanna og lítillar tekjumyndunnar í sjávarútveg þróunarlanda, eins og Sri Lanka, er það sem kallað er frjáls aðgangur að auðlindinni (open access).  Skortur á einkarétti á nýtingu auðlindarinnar kemur í veg fyrir hagræðingu þar sem harmleikur almenninga (Tragety of the Common) er alls ráðandi.  Ég kannast ekki við að hafa lesið neitt í þessum lærðu skýrslum frá S.Þ. sem mælir með frjálsum aðgangi að fiskveiðum.  Ég held að allir lærðir menn átti sig á þessu en ritstjóri Morgunblaðsins lætur hinsvegar stjórnast af barnalegri rómatík sinni í þessu mikla hagsmunamáli þjóðarinnar.

Ekki veit ég hvort tólfmenningarnir í mannréttindanefnd S.Þ. hafa séð eitthvað af þessum skýrslum fræðimanna stofnunarinnar á sviði fiskveiðimála en það er alveg á hreinu að þeim veitti ekki af að lesa sig svolítið til.  En hvers vegna er dómstóll á vegum S.Þ. að gefa álit sitt á slíkum málum?  Mér skilst að þessi dómstóll hafi aldrei gefið nein álit á Norður Kóreu, Mayamar, Kína eða öðrum slíkum löndum.  Þeir hafa hinsvegar verið ósínkir á álit sitt á mannréttindabrotum í Hollandi, Svíþjóð og núna síðast á Íslandi.  Þetta er náttúrlega allt saman djók, nema óábyrg afstaða Morgunblaðsins.

Harmleikur almenninga

Umræðan um fiskveiðistjórnun Íslendinga hefur verið áberandi undanfarna tvo áratugi, og ekki að furða sig á því þar sem miklir hagsmunir þjóðarinnar eru í húfi.  Íslendingar skera sig úr í samfélagi þjóðanna þegar kemur að stjórnun fiskveiða og umgengni um auðlindina og eru ein af örfáum þjóðum heims sem reka fiskveiðar á viðskiptalegum grunni þar sem greinin er hagnaðardrifin.

Mér varð hugsað til þessa þegar ég dvaldi á strandhóteli á Sri Lanka yfir jólin og fylgdist með veiðum fiskimanna með strandnót.  Notaðir eru tveir bátar til að róa með nótina út á víkina og henni síðan kastað í hálfhring.  Úr hverjum væng liggur lina upp á land sem síðan er dregin upp á höndum, en við töldum 47 manns við ádráttinn.  Nótin er gríðarstór og þessi var framleidd úr snæri ofnu úr kókoshnetum, fyrir utan pokann sem var úr gerviefni.  Nótinni var kastað um sjö leitið um morguninn og búið að draga hana upp á strönd fyrir hádegi.  Aflinn var um 20 kg á aðfangadag en aðeins um 5 kg á jóladag.  Við reiknuðum út að afrakstur fiskimannsins væri að meðaltali u.þ.b. einn dollar fyrir dagsverkið.  Eigandi nótarinnar tekur helminginn og hitt skiptist á milli þátttakanda við ádráttinn.

Á átti síðar samræður við menn sem vel þekkja til fiskveiða á Sri Lanka og kom fram hjá þeim að fyrir 20 árum hafi verið algengt að veiðin væri nokkur hundruð kíló í kasti.  Ef marka má frásögn þeirra (sérfræðinga í veiðum) er veiðin 10% af því sem hún var áður.  Almennt eru menn sammála um að ofveiði sé um að kenna á grunnslóð landsins en lítið fer fyrir veiðistjórnun stjórnvalda.

Gerrett Harding skrifaði fræga grein árið 1968 sem hann kallaði „Tragety of the Common" (harmleikur almenninga)  Í einföldustu útfærslu má lýsa þessu fyrirbæri með sögu af fimm bændum sem búa í kringum dal þar sem þeir deila sameiginlegum bithaga.  Bithaginn er almenningur og fljótlega er hann fullnýttur, þ.e.a.s. ágangur er jafn mikill og afrakstur hans.  Þá er komið að svolítilli leikjafræði en hver bóndi hugsar með sér að hagkvæmt sé að bæta við hjörðin, enda sé lítill sem engin breytilegur kostnaður samfara því.  Hver bóndi hugsar einnig á þann veg að ef hann fjölgi ekki þá munu hinir gera það.  Þrátt fyrir að allri bændurnir geri sér fulla grein fyrir afleiðingunum sem þetta kallar á, ofbeit á bithagann, fjölgar hver um sig í hjörðinni.  Niður staðan er harmleikur almenningsins þar sem ofbeitin veldur hríðfallandi fallþunga og í framhaldi af því minnkandi tekjum allra bændanna.  Til lengri tíma verður landið örfoka, blæs upp og hrun verður í dalnum.

Nákvæmlega það sama gerist þar sem um sameiginlega fiskveiðiauðlind er að ræða.  Á Sri Lanka er haldið á að veiða ofveidda stofna og veiði á sóknareiningu hefur hrunið, öllum þeim sem stunda greinina til tjóns.  Hefðu Íslendingar ekki tekið þá sársaukafullu ákvörðun að setja á kvótakerfi upp úr níunda áratug síðustu aldar, væru lífskjör þjóðarinnar með öðrum og verri hætti en raunin er.  Íslendingar eru í efsta sæti þjóða heims í lífsgæðum, ef marka má nýlega úttekt sem framkvæmd er af alþjóðastofnum og meðal annars rataði inn í helstu fréttastofur á Sri Lanka í síðasta mánuði.

Fiskveiðistjórnun er samt meira en kvótakerfi, en það var sett á vegna gríðarlegs taps á útgerðinni þar sem fiskveiðiflotinn var orðin allt of stór miðað við afrakstur auðlindarinnar.  Við notum vísindamenn Hafrannsóknarstofnunnar til að fylgjast með ástandi nytjastofna og gera tillögur um veiðimagn.  Einhverskonar kerfi þarf til að ákveða síðan veiðimagn sem vonandi er í takt við ráðleggingar vísindamanna okkar.  Hafrannsóknarstofnun leggur síðan til friðun svæða til að gefa fiskistofnum möguleika á að viðhalda sér.   Fiskistofa fylgist með veiðileyfum báta og lönduðum afla og ásamt Landhelgisgæslunni sér um eftirlit með að lögum og reglum sé hlýtt.  Allt gengur þetta út á að hámarka fiskveiðaarðinn, fiskiðnaðinum til heilla og ekki síður Íslensku þjóðinni.

Í dæmi um veiðar á Sri Lanka sem hér er talað um fer öll innkoman í kostnað.  Engin af þeim sem stunda veiðarnar geta lagt hluta af innkomunni til hliðar til að auka afkomuöryggi fjölskyldu sinnar.  Ef einhver arður væri myndi hann fara í bankann sem síðar myndi lána hann út að jafnið níu sinnum.  Slíkt eykur hagvöxt og möguleika á nýjum sóknarfærum fyrir þjóðina alla.  Þó að kvótaleiga kunni að fara í taugarnar á fólki, sem telur að gengið sé á réttlæti fyrir hagkvæmni, er sá ,,kostnaður" hluti af fiskveiðaarðinum.  Þar eru fjármunir sem streyma úr fiskiðnaði sem arður og hægt að nota við ný sóknarfæri þjóðarinnar.

En umræðan hefur oft verið í skötulíki á Íslandi.  Margur maðurinn ræðst fram með skoðanir sínar án þess að taka tillit til þessara grunnþátta.  Slá um sig meiningar litlum stóryrðum og setja sig aldrei inn í málin.  Benda ekki á hvaða leiðir séu færar vegna harmleiks almenninga og tilgangurinn snýst oftar en ekki um persónulega hagsmuni þeirra.  Þessir aðilar eiga það sameiginlegt að skilja ekki að einhver geti borið hagsmuni þjóðarinnar fyrir brjósti og geti litið út fyrir þrönga eiginhagsmuni sína.  Það verður að gera kröfu til þess að menn haldi sig við rök en ekki upphrópanir, sérstaklega þá sem hafa mikil áhrif á þessa umræðu.

,,Réttlæti" veiðigjalds

Ég hef fylgst með umræðu um lækkun kvótagjalds sem sjávarútvegráðherra beitti sér fyrir vegna niðurskurðar veiðiheimilda í þorski á yfirstandandi fiskveiðiári.

Það er alveg með ólíkindum að íbúar Vestfjarða skuli styðja slíka skattheimtu sem með beinum hætti vegur að kjörum þeirra.  Þessi skattur var hugsaður til að sætta sjónarmið vegna kvótakerfisins og hugmyndin sú að útgerðaaðilar væru að greiða fyrir afnot af sameiginlegri auðlind þjóðarinnar, fiskimiðunum.  Þannig sé ákveðnu réttlæti náð og huggun harmi gegn vegna ,,gjafakvótans"

Ég minnist þess að hafa lesið fyrir margt löngu dálk um heimspeki í Morgunblaðinu þar sem sagði frá hversu nauðsynlegt það væri öllum að sættast við fortíðina og horfa fram á veginn.  Ég þekki einmitt nokkra sem ekki geta lifað fyrir framtíðina þar sem þeir bruna í gegnum lífið, horfandi í baksýnisspegilinn.  Það má líkja þessu ,,réttlæti" veðiðgjaldsins við slíkt ferðalag, þar sem fólk sér ekki möguleikana framundan vegna þess að horfir bara um öxl. 

Ef við tökum þá sem upp úr standa í útgerð á Vestfjörðum í dag er ljóst að lítill hluti þeirra notar ,,gjafakvóta" til að braska með hann.  Flestir hafa þurft að kaupa sig inn í greinina, eftir að kvótinn var settur á, og þeir sem hafa fengið hann í arf eru að nota hann við veiðar og vinnslu.  En upp úr stendur að tæplega 90% kvótans hefur gengið kaupum og sölum síðan kerfinu var komið á.

Ríkið þarf skatttekjur af illri nauðsyn til að fjármagna umsvif sín.  Öll skattlagning er óhagkvæm en þó misjafnlega mikið eftir því hvers eðlis hún er.  Neysluskattar eru skárri en tekjuskattur, sem dregur úr vinnuvilja og kallar á ólöglega starfsemi.  En skattar á atvinnugreinar, eins og veiðigjaldið, er verst af þessu öllu.  Skattur sem hugsaður er sem réttlætisaðgerð er í sjálfu sér mjög óréttlát og mismunar atvinnugreinum, og þannig landsvæðum.

Sjávarútvegsráðherra átti ekki að leggja til lækkun á veiðigjaldi heldur afnámi.  Vestfjörðum er það nauðsynlegt að sjávarútvegur blómstri og standist samkeppni um mannauð við aðrar greinar atvinnulífsins.  Íslenskur sjávarútvegur er sá fremsti í heimi en það kemur ekki af sjálfu sér.  Við megum ekki við því að leggja óhagkvæman og óréttlátan skatt á grein sem Íslendingar hafa byggt góð lífskjör sín á.

Einkavæða rafmagnsframleiðslu

Við Gísli Marteinn erum skoðanabræður í þessu máli.  Það er alveg merkilegt eins og oft er talað illa um stjórnmálamenn, þá virðast fjöldi manna treysta þeim best til að standa í rekstri framleiðslufyrirtækja.  Hlutverk stjórnvalda er að tryggja lög og reglu, öryggi ásamt því að sjá um menntun og heilsugæslu.  Stjórnvöld eiga ekkert erindi í framleiðslu á samkeppnismarkaði, enda hefur það aldrei verið til heilla.

Sem betur fer hafa íslensk stjórnvöld verið að draga sig út úr slíku með umfangsmikilli einkavæðingu undanfarin ár.  Hagurinn er ekki fólgin í söluverði fyrirtækjanna heldur þeim krafti einstaklingsframtaks sem losnar úr læðingi.  Eins og sást vel með bankana.

Gunnar Þórðarson

Sri Lanka 

Vill einkavæða Landsvirkjun

Kafli 3 - Stormur á Ermasundi

Við styttum okkur leið til Troon í gegnum Crinan canal og sluppum þannig við að sigla fyrir Mull of Kintyre höfðann.  Enda þreytandi að hökta þetta á vélinni með tilheyrandi titring og hávaða.

Í Troon beið siglan okkar og kranabíll mættur til að koma henni fyrir, enda rúmlega tíu metra há.  Við gátum varla beðið með að sigla út á Írska hafið en stefnan var tekin á Dunmore East á Íralandi.  Ásthildur systir bættist í áhöfnina til að taka þennan áfanga með okkur áður en siglt yrði lengra í suður.

Það var dásamleg tilfinning að finna suðaustan kaldan taka í seglin og Bonny lagðist á stjórnborða við átökin.  Við sigldum seglum þöndum suð-vestur í átt að Írlandi og brakaði í rá og reiða.  Kampakát áhöfnin tók þátt í dagsverkum og skiptist á vöktum meðan sauð á súðum á Bonny.  En allt í einu var gerð uppreisn um borð þegar Ásthildur spurði hversvegna ég væri skipstjóri á skútunni.  Mér varð fátt um svör og áttaði mig á því að hvorki hafði ég hlotið þennan titil með lýðræðislegum hætti, né tók þessi völd frá guði eins og konungar fyrri alda.  Mér tókst þó að stynja upp að það væri vegna þess að ég kynni siglingafræði og þekkti reglur hafskipasiglinga.  Hún lét sér ekki segjast og þusti niður í kortaklefa þar sem hún þreif sjókort, asimot hring og sirkil og byrjaði að setja út stefnur og staðsetningar.  Hún áttaði sig á því að henni yrði ekki sú kápan úr klæðinu að ná tökum á siglingafræði á tíu mínútum, sem tekið hafði okkur Stínu tæp tvö ár að læra.  Uppreisnin gekk því yfir og valdi skipstjóra var ekki hróflað.

Við komum til Dunmore East að morgni dags og þar biðu írskir vinir okkar John og Paul sem höfðu verið með okkur á Kibbutz í Ísrael og síðan unnið í saltfiski á Ísafirði.  Það tók við tæp viku veisla í Írlandi þar sem við nutum allra lystisemda eyjaskeggja, allt frá þjóðlagatónlist til Guinness.  Vinir okkar báru okkur á höndum sér og tíminn á eyjunni grænu var ógleymanlegur fyrir áhafnarmeðlimi. 

En það var komið að leiðarlokum og áður en ferðinni var haldið áfram kvöddu Bárður, Elli og Ásthildur og héldu heim á leið.  Við Stína vorum tvö eftir í áhöfninni en við tókum tvo farþega til Lands End á suður odda Wales.  John og vinkona hans, Trina, ákváðu að prufa sjómennsku og fljóta með yfir Írska hafið til Bretlands. 

Þau voru óskaplega sjóveik á leiðinni og þegar við komum að höfninni í St. Ives gátu þau ekki beðið með að komast í land.  Eftir kveðju kvöldverð með þeim og góðan nætursvefn um borð í Bonny, héldum við Stína ferðinni til Miðjarðarhafsins áfram.  Við fengum ágætan byr fyrir Lands End og tókum stefnuna síðan á norðurströnd Frakklands.

Eftir fjögurra tíma siglingu út á Ermasundið í góðum byr bilaði sjálfstýringin.  Það var einhver lunta í mér og ég gat ekki losnað við einhver óhug varðandi ferðalagið.  Ég vildi snúa við en Stína tók það ekki í mál.  Við körpuðum um málið í klukkutíma þar til ég fékk að ráða för.  Við snérum við og héldum áleiðis til Falmouth á suðurströnd Bretlands.

Þremur tímum seinna skall á ofsaveður og fljótlega var komið niða myrkur.  Við vorum með stormseglið eitt uppi og reyndum að koma auga á innsiglingarljósin í Falmouth.  Í gegnum storminn og sjávarlöðrið grillti í vita og síðan grænt hafnarljósið.  Veðrið var kolvitlaust og þurfti að nota öryggisbelti til að fara fram á og taka niður seglið.  Við keyrðum á vélinni inn í höfnina og náðum að festa okkur við bauju innan við brimbrjótinn.  Það hrikti í skútunni um nóttina þegar óveðurskviðurnar gengu yfir og okkur var létt að vera komin í örugga höfn.

Daginn eftir lásum við um þetta veður í blöðunum, sem var eitt það versta í manna minnum að sumri til í Bretlandi.  Mannvirki í landi höfðu skemmst og þrjár skútur farist skamt undan Falmouth.  Veðrinu olli djúp lægð sem óvænt hafði komið úr vestri, langt fyrir sunnan Ísland og fór beint yfir Ermasundið. 

Það var frá einhverju að segja og skrifa Mogganum um ævintýri okkar, sem birtust umsvifalaust á síðum blaðsins.  Með voru myndir teknar á filmurnar góðu sem ritstjórinn hafði látið færa okkur.

Kafli 2 - Stornoway

Það var komið undir kvöld þegar við sigldum inn í höfnina í Stornoway, sem er höfuðstaður Herbitis eyjaklasans.  Við vörpuðum ankeri í höfninni en áhöfnin var þreytt eftir að kúldrast í veltingi yfir hafið og því hvíldinni fegin.  Við höfðum ekki fest svefn þegar bátur lagði harkalega upp að skútunni og hróp og köll gullu við.  Þegar við komum upp á dekk sáum við björgunarbát frá strandgæslunni og borðalagða náunga sem beindu kösturum að okkur.  ,,Are you Icelandic?" var kallað og þegar við svöruðum því játandi var sem þeim létti.  Skipstjórinn kom um borð til okkar og sagði okkur að kall hefði komið frá Slysvarnarfélags Íslands um að leita að týndri Íslenskri skútu sem ekkert hefði frést af í langan tíma.  Nafnið var einmitt Bonny og kapteininum létt að hafa fundið þessa skipreka áhöfn á lífi.  Við fréttum síðan að Þórður Júl og Grímur Jóns hefðu verið að hringjast á og magnað hvorn annan upp þar til þeir voru orðnir sannfærðir um að við hefðum farist.  Það munaði ekki um minna en hringja í Hannes Hafstein, forseta Slysvarnarfélagsins til að láta kalla á leitarsveitir um allt norður Bretland.  Hannes hafði notað öll þau sambönd sem hann hafði í heimsveldinu til fá viðbrögð við neyðarástandinu.  Það undarlega var að við töldum okkur hafa tilkynnt okkur við Stornoway um leið og við komumst í talstöðvarsamband á VHS og vorum nákvæmlega á réttum tíma miðað við áætlun.

Við vöknuðum á fallegum sólríkum degi og léttum akkerum og færðum bátinn inn í höfnina þar sem við lögðumst utan á fiskibát.  Það er alltaf notalegt að finna fast land undir fótum eftir nokkra daga á sjó.  Á leiðinni upp í bæ komum við að bifreið á bílastæði þar sem tveir óðir doberman hundar voru í aftursætinu.  Bárður taldi sig vera sérfræðing í að hemja dýr og bað okkur að taka vel eftir hvernig hann meðhöndlaði svona hvolpa.  Smá rifa var á hliðarúðunni og án umhugsunar tróð hann hendinni inn til að klappa hvuttunum.  Þeir bitu Bárð samtímis og læstu skoltunum um höndina á honum.  Öskrin voru ógurleg en einhvern vegin gat hann náð krumlunni til baka, alblóðugri og alsett tannaförum.  Það var ekki að spyrja að Bárði en hann var reyndar fljótur að jafna sig en við forðuðum okkur frá bílnum undir brjáluðu hundsgelti.

Eftir að hafa verslað inn tókum við Bárður að okkur að koma varningnum um borð í Bonny.  Þegar við komum niður á bryggju hafði fjarað þannig að mannhæð var niður á stýrishúsið á fiskibátnum sem við lágum utan á.  Það er mikill munur á flóði og fjöru á þessum slóðum og ekki að ástæðulausu að Pentillinn, sem er ekki langt þarna frá, er talinn ein erfiðasta siglingaleið í heimi vegna brotsjóa sem orsakast af straumum.  Ég lét mig samt vaða og fann að þakið á stýrishúsinu svignaði undan þunga mínum.  Bárður rétti mér vistirnar og þegar ég hafði komið þeim niður á dekk stökk Bárður.  Það var ekki að spyrja að hann fór í gegnum þakið og ég sá hvar lappirnar á honum dingluðu í gegnum brúargluggann niður um brotið þakið.  Það var ekki nokkur leið að ná honum upp til baka þar sem krossviðurinn hélt á móti.  Það var því ekki annað að gera en ýta honum áfram niður í gegnum gatið.  Hann endaði inn í stýrishúsinu og skreið síðan út um glugga en dyrnar voru harðlæstar.  Bárður var ótrúlegur og endalaust eitthvað að gerast í kringum hann.

Um kvöldið fórum við á bæjarböbbinn.  Það var ekki neitt smá fjör og við vorum þungamiðjan í öllu saman.  Það var ekki mikið um ferðamenn þarna á þessum árum og koma okkar vakti töluverða athygli.  Löglegur lokunartími á krám í Bretlandi var klukkan ellefu en síðasti bjórinn var seldur þarna rúmlega tvö um morguninn.  Þeir voru ekkert feta þröngan stíg laga og reglna enda var sjálfur lögreglustjórinn aðal fjörkálfurinn.  En þegar átti að halda um borð fannst Bárður ekki.  Við fréttu að hann hafi farið heim með virðulegri húsfreyju úr þorpinu og barþjónninn, ofurölvi, bauðst til að fylgja okkur þangað.  Við komum að tvílyftu húsi og þegar inn var komið var húsfreyjan vel við skál í eldhúsinu og sagði að Bárður væri uppi ömmu að svæfa börnin.  Það stóð heima að minn maður var að segja krökkunum frá víkingum og hetjum upp á Íslandi, þar sem menn kölluðu ekki allt ömmu sína.  Börnin horfðu stórmynt á þennan harðjaxl norðan úr hafi og eru sjálfsagt enn að tala um þessa lífsreynslu sína.

Áhöfnin komst heil á höldnu um borð og við dagrenningu var ferðinni haldið áfram og stefnan tekin á Skoska hafnarbæinn Troon þar sem ný sigla yrði sett á Bonny.

Kafli 1 - Atlanshafið sigrað

Um vorið 1979 ákváðum við Stína að sigla Bonny til Miðjarðarhafsins frá Ísafirði.  Við höfðum bæði lokið skipstjórnarprófi og þóttust ráða við siglingafræðina, og á þessum árum var ég háseti á togaranum Páli Pálssyni frá Hnífsdal og því vanur sjómaður.

Tveir félagar okkar höfðu tekið að sér að sigla bátnum til Reykjavíkur, þar sem við ásamt áhöfn myndum taka við honum.  Svo óheppilega vildi til að þeir brutu sigluna út af Súgandafirði á suðurleið.  Þeir höfðu ekki hagað seglum eftir vindi og notuðu allt of stóra fokku með fyrrgreindum afleiðingum.  Þeir komu því bátum aftur í höfn á Ísafirði þar sem vandamálið beið okkar til að leysa.

Eftir athugun kom í ljós að einfaldast og ódýrast væri að sigla bátnum á vél til Skotlands og setja nýtt formastur á hana þar.  Við pöntuðum því sigluna og reiknuðum með að sækja hana til Skoska bæjarins Troon einum mánuði seinna.

Við lögðum af stað á laugardegi um miðjan júnímánuð í logni og blíðu áleiðis til Reykjavíkur.  Í áhöfn með okkur var Bárður Grímsson og Elías Skaftason.  Bárður hafði tekið þátt í heimsiglingu Bonny þremur árum fyrr en hafði nú breyst í klaufskum unglingi í harðan togarajaxl.  Elli var vanur sjómaður og tilbúinn í hvað sem var og því valinn maður í hverju rúmi.

Við sigldum bjarta sumarnótt suður yfir Breiðafjörð og komu að Snæfellsjökli við sólarupprás, á pollsléttum sjó þannig að ekki gáraði á hafflötinn.  Við tókum eftir bát sem var á veiðum með snurvoð í stefnu okkar.  Allt í einu tók hann stímið beint á okkur og renndi upp að hliðinni á skútunni.  Við stoppuðum bátinn og tókum áhöfn Sigurbjargar SH tali.  Þeir buðu okkur til hádegisverðar og við þáðum það.  Við létum Bonny bara reka á meðan og komum okkur fyrir í lúkarnum þar sem lambasteikin kraumaði í ofninum í sólóeldavélinni. 

Eftir stutt spjall kom í ljós að báturinn sem við vorum komin um borð í var upphaflega smíðaður undir nafninu Gunnvör ÍS 53 fyrir samnefnt fyrirtæki sem meðal annarra var í eigu föður míns, Þórðar Júlíussonar.  Upphaf fyrirtækisins má rekja til strands Gunnvarar SI 53 í Fljótavík, þar sem afi minn Júlíus bjó.  Bræðurnir Þórður og Jóhann keyptu flakið og nýttu úr því allt sem hægt var.  Enn má sjá kjölinn, vélina og stýrishúskappann í sandinum innan við Slysavarnarskýlið í Fljótavík.  Þeir bræður stofnuðu svo útgerðarfyrirtækið Gunnvöru og létu Marzelíus Bernharðsson smíða fyrir sig þennan fjörutíu tonna bát sem við vorum nú komin um borð í.  Félagi þeirra og skipstjóri til langs tíma, Jón B. Jónsson gerðist meðeigandi í fyrirtækinu, sem rann seinna saman við Hraðfrystihúsið í Hnífsdal, undir nafninu Hraðfrystihúsið Gunnvör h/f.

Þetta var skemmtilegur sunnudagsmálsverður og karlarnir hinir skemmtilegustu og létu sig hafa klukkustundar pásu frá veiðunum á meðan við nutum matarins.  Það var boðið upp á kók með matnum sem okkur þótti býsna nýstárlegt á fiskibáti á þessum tíma.  Það voru hlýjar kveðjur þegar við stukku aftur um borð í Bonny til að halda ferðinni áfram til Reykjavíkur.

Við komum í höfn í morgunsárið daginn eftir þar sem þurfti að útvega ýmsa hluti til að halda á siglinunni yfir hafið til Skotlands.  Í fyrsta lagi var kompásinn ónýtur og ákveðið að kaupa nýjan hjá Konna kompás, sem var frægur sérfræðingur á sínu sviði.  Ekki var nóg að kaupa búnaðinn heldur þurfti Konni að koma honum fyrir og setja segulnálar til að rétta hann af.  Það var gert á yrti höfninni í Reykjavík, og sú skekkja sem ekki náðist með seglunum var skráð í logbókina til að nota við að leiðréttingu á leiðarreikningi.

Eitthvað fréttist af þessari siglingu okkar og Morgunblaðið vildi fylgjast með ferðalaginu og birta greinar um ferðalagið.  Sigling okkar fjórmenningana vakti töluverða athygli á þessum tíma, enda þótti þetta óvenjulegt á Íslandi á áttunda áratugnum.  Okkur var boðið á fund hjá sjálfum ritstjóranum, Styrmi Gunnarsyni.  Þau Stína fundu út að þau ættu það sameinginlegt að vera bæði ættuð úr Skálavík við mynni Súgandafjarðar.   Þetta var hinn skemmtilegasti fundur sem lauk með því að gengið var frá að við myndum senda reglulega pistla frá okkur og fengum nóg af filmum til að taka myndir fyrir Moggann.

Við lögðum af stað í siglinguna um kvöld og fórum fram hjá Vestmannaeyjum í morgunsárið.  Það var góður andi um  borð og létt yfir áhöfninni.  Bárður er með skemmtilegri mönnum og gat endalaust komið manni til að hlæja.  Mikill húmoristi og hafði svo smitandi hlátur að ekki var annað hægt en hrífast með þegar hann tók rokurnar.  Elli var alltaf í góðu skapi og lét sér ekkert fyrir bjósti brenna.  Við ultum út á Atlantshafið, masturslaus með 24 hp Volvo Penta sem drifkraft.

Stefnan var tekin  á But of Lewis vitann sem er á nyrsta odda Herbitis eyjaklasans vestur af Skotlandi.  Þetta er um 400 mílna sigling og ferðahraðinn milli sex og sjö mílur.  Á siglu veltur skútan eins og korktappi og ekkert að sjá nema öldutoppa í SV kalda á norður Atlantshafi.  Vaktaskipti gengu vel fyrir sig og ágætlega fór um okkur um borð í Bonny.  Við mættum einum togara á leiðinn en það voru einu mannaferðir á siglingunni til Skotlands.

Þegar vitinn birtist í eldingu fimmta ferðadags reyndist stefnan rétt upp á gráðu.  Það voru góð tíðindi fyrir skipstjóra og stýrimann og leiðarreikning þeirra.

Suðrænir fiskar

Pennaleti mín á rætur sínar að rekja til athafna í vinnu og vísindum.  Við höfum verið að ljúka mikilvægum verkefnum hér á Sri Lanka og svo er það meistararitgerðin.  Hana skrifa ég í samstarfi við góða félaga frá Háskólanum á Akureyri.  Tveimur síðustu nóttum hef ég síðan eytt á vettvangi, ekki í gleðihúsum Colombo heldur með fingurinn á slagæð fiskimála eyjarinnar.  Það á vel við fyrir verkefnastjóra fiskimála og ritgerð um virðiskeðju túnfisks á Sri Lanka.

Fyrri nóttinni eyddi ég á Beruwala höfn sem er hér suður af borginni.  Ein mikilvægasta fiskihöfn landsins og að hluta til hönnuð af félaga mínum Saraht.  Það var ótrúlega gaman að virða fyrir sér löndun úr útilegubátum og uppboði á afla.  Þessir bátar eru úti í mánuð eða meira og aflinn er að mestu túnfiskur og marlin (sverð- og seglfiskar) sem er ísaður um borð.  Einnig er töluvert af hákarli sem þykir mikið hnossgæti hér í landi.  Það var gaman að fylgjast með því þegar dagur reis og birti við lok uppboðsmarkaðarins, og fiskurinn flæddi á hina ýmsu markaði í gegnum virðiskeðju til neytanda.

Síðustu nótt eyddi ég á heilsölumarkaðinum í Colombo, St. Johns Fishmarket, þar sem heldur betur er handagangur í öskjunni.  Á milli fimm og sex þúsund manns koma þarna um fjögur leitið til að höndla með fisk frá öllum landsins hornum.  Um 60% af lönduðum afla á markað rennur þarna í gegn, fyrst í gengum heildsala, og síðan yfir í annan hluta markaðarins sem er smásala.  Fyrir hádegi er allt búið fyrir utan þrif og undirbúning fyrir næstu nótt, en markaðurinn er rekinn sjö daga vikunnar.  Þrengslin eru þvílík að eina leiðin til að flytja fiskin frá trukkum sem flytja hann úr höfnum, í mótorhjól eða reiðhjól sem sjá um dreifingu út til neytenda, er að bera hann á höfðinu.  Karlarnir bera rúm 50 kg í körfum og hlaupa með fiskin úr einum hluta markaðarins til annars á hausnum.  Þeir taka tíu krónur fyrir flutning innanhúss en 15 krónur ef hlaupa þarf með hann út á plan til smásala sem þar bíða með faratæki sín.

Gæðin eru misjöfn, allt frá úldnum fiski til lifandi humars.  Ég keypti rækjur sem enn voru spriklandi.  Ég set mynd af þeim hér með en þær eru í ísskápnum og bíða þess að verða steiktar í ólívuolíu og hvítlauk og rennt niður með köldu hvítvíni.  Humarinn bíður betri tíma en hann er seldur hér lifandi.

Ég á von á syni mínum Jóni hingað um jólin en hann er orðin þreklaus af næringarskorti í Skotlandi.  Þeir kunna hvorki að elda mat né bera hann fram, hvort sem horft er til suður eða norður hluta Stóra Bretlands.  Ætli ég prufi ekki humarinn á honum og eldi að hætti gufuklúbbsins á Ísafirði.  Sá klúbbur stendur fyrir humarveislu á miðvikudegi fyrir páska á hverju ári.

 Hafi sonur minn tapað vigt í Skotlandi verður mér ekki skotaskuld úr því að bæta á hann nokkrum kílóum hér á Sri Lanka.  Í skotfæri héðan að heiman er veitingastaðurinn ,,Mango Tree" sem býður upp á Indverska karrý og tanturi rétti með nanbrauði.  Þetta byrjar með tanduri rækjum, síðan kemur karrý kjúklingur og að lokum skál með suðrænum ávöxtum.  Verðið með drykk getur þó nálgast ískyggilega þriggja stafa tölu í Íslenskum krónum.

Síðan eru það Japönsku veitingarhúsin með sushi og sasami, sem er sennilega besti matur í heimi.  Nóg er af steikhúsunum en valið stendur á milli nautakjöts frá Englandi eða Ástralíu.  Steikurnar bráðna í munni manns og síðan skolað niður með úrvals víni frá bestu framleiðendum heims úr öllum heimsálfum jarðar.  Á Galle Face er boðið upp á djúpsteiktar rækjur með köldum bjór á meðan horft er á sólarlag við miðbaug.

En þeir klikka á fiskmetinu hérna.  Steikja það of mikið og setja karrý út á humarinn.  Við leysum úr því með eigin eldamennsku eftir kaupin á nokkrum lifandi humrum á St. Johns markaðinum í Colombo.  Ætli við splæsum ekki á kampavín með herlegheitunum.  Síðan þegar Stína kemur í janúar prufum við krabbana en ég læt myndir af þeim fylgja hér með sem teknar voru snemma í morgun.

Kafli 12 - Sögulok í London

Við komum okkur fyrir á farfuglaheimili í London, í stíl við efnahagslega stöðu okkar um þessar mundir.  Staðurinn var rekinn á sumrin í kaþólskum skóla þannig að Írarnir voru eins og heima hjá sér.  Það voru þrír dagar í flugið heim en Nonni Gríms var ákveðinn í að verða eftir.  Hann  ætlaði að fá vinnu við gangnagerð fyrir náðarjarðarlestakerfi Löndunarborgar.

Við fórum fjögur, Íslendingarnir, saman á enska krá í hádeginu og sátum þar á spjalli.  Allt í einu vindur snaggaralegur náungi sér að okkur og spyr hvort við séum íslensk, á ylhýra móðurmálinu.  Hann sagðist hafa heyrt óminn af tali okkar og sagt við sjálfan sig.  ,,Þetta fólk er annaðhvort Arabar eða Íslendingar" 

Hann kynnti sig sem Svein Laufdal, óperusöngvara við Royal Opera of London í Covent Garden.  Eftir að hafa skolað niður bjór og spjallað bauð hann okkur í heimsókn á vinnustaðinn.  Við tókum neðanjarðarlestina og svei mér þá ef hinn heimsfrægi nýi vinur okkar svindlaði ekki á fargjaldinu með því að vippa sér yfir miðakassann. 

Á leiðinni lét hann móðan mása um heimsfrægð sína og ríkidæmi.  Hann var svo ríkur að hann myndi örugglega syngja ókeypis á styrktartónleikum á Íslandi.  Glæsilegur til fara og stakk verulega í stúf við okkur hin, sem voru eins og ræflar í slitnum gallabuxum og háskólabolum.  Þegar við komum í óperuhöllina virtust allir þekkja hann, allavega þeir starfsmenn sem voru við vinnu svona um eftirmiðdaginn.  Hann var alveg himinlifandi yfir að hafa rekist á okkur og stoltur að sýna okkur vinnustaðinn sinn þar sem hann var vanur að leika hlutverk ástsjúkra aðalsmanna í óperum fyrir fullu húsi á hverju kvöldi.  Drottningin kom oft að hlusta á hann og gott ef hann þekkti hana bara ekki persónulega.  Honum leist svo vel á okkur að hann bauð okkur heim í mat, enda átti hann einmitt frí þetta kvöld.  Vinkona hans, tengdamamma rússneska sendiherrans í London, myndi sjá um eldamennskuna.

Heima hjá honum beið okkar rússnesk hefðarmær, máluð og tilhöfð, tilbúin í að skenkja okkur vodka.  Það var rífandi fjör um kvöldið, sungin rússnesk lög og drukkinn meiri vodki.  Ekki man ég eftir að kvöldverður hafi verið framreiddur en Sveinn heimtaði að við gistum hjá sér um nóttina.  Honum líkaði sérstaklega vel við Nonna og sagði oftar en ekki, þið eruð svo skemmtileg, en sérstaklega þú Nonni minn.  Ég var orðin helvíti öfndsjúkur út í  Jón og skildi ekkert í þessum vinsældum hans fram yfir okkur hin.  Nonni var verulega upp með sér vegna athyglinnar og naut þeirra sérréttinda sem aðdáun húsráðanda bauð upp á.  Þegar kom að því að fara að sofa krafist Sveinn þess að Nonni svæfi næst honum.  Það fóru að renna tvær grímum á kappann og allt í einu var staða hans sýnu verri en en sýndist í fyrstu.  Það endaði með því að Stína svaf næst óperusöngvaranum, enda virtist henni lítil hætta búin í návist hans.

Um morguninn vildi Sveinn bæta fyrir kvöldverðinn sem ekkert varð úr og bað okkur að hitta sig í óperunni klukkan fimm.  Hann ætlaði að bjóða okkur á flottasta veitingastaðinn í London.  Við mættum tímalega í óperuna þar sem söngarinn beið okkar og hann vildi strax drífa sig af stað í fjörið.  Við bentum honum á að við gætum ekki farið á fágaðan veitingastað svona til fara, en hann svaraði um hæl að það væri ekki vandamál.  Hann myndi redda okkur fötum enda ætti hann nóg af þeim heima.

Við vorum aftur mætt í íbúðina hans þar sem fataskáparnir voru bókstaflega troð- fullir af flottum rússneskum fötum.  Hann var að vísu lægri  í loftinu en við enda stóðu fötin okkur á beini.  Við Jón vorum í leðurstígvélum sem náðu upp í hné, utanyfir silkibuxur.  Jakkarnir voru klæðskerasaumaðir úr silki og við vorum eins og klipptir út úr gömlu rússnesku ævintýri.  Hjalti var þreknari en við og varð því að taka föt sem höfðu teygjanleika, og náði því ekki  sömu glæsimennsku og við Nonni, sem vorum hreinlega orðnir aðalsmenn við umbreytinguna.  En hvað átti að gera við Stínu? 

Það var ákveðið að koma við í kaþólska skólanum og sækja síðan arabakjól sem hún geymdi þar neðst í bakpokanum sínum.  Þetta myndi allt falla vel saman og augljóst að hér væri á ferð mikilvægt fólk úr austurheimi.

Sveinn pantaði leigubíl og við komum við á farfuglaheimilinu til að sækja kjólinn fyrir Stínu.  Við héldum síðan á Hilton hótelið þar sem við Sveinn átti pantað á dýrasta veitingahúsi borgarinnar á 21. hæð.  Stína í gömlum stigaskóm við kjólinn sem stakk heldur betur í stúf við allan glæsileikann.  Við ákváðum að hún færi úr þeim og hentum þeim í næsta rusladall.  Þegar við komum út úr lyftunni á efstu hæðinni gerði vörður við veitingastaðinn athugasemd við að hún væri berfætt.  Við brostum í kampinn yfir fáfræði starfsmannsins og bentum honum á að kúltúrinn leyfði ekki skófatnað við þennan kjól.  Maðurinn roðnaði og baðst afsökunar og leiddi okkur að borði á besta stað á veitingahúsinu. 

Sveinn sagði okkur að hótelstjórinn væri persónulegur vinur sinn og sérstaklega yrði haft til fyrir okkur við þennan kvöldverð.  Hann reyndist tala reiprennandi ítölsku, en þjónarnir voru allir Ítalir.  Hver krásin eftir aðra barst nú á borðið með dýrustu vínum sem fáanleg eru norðan Alpafjalla.  Við hipparnir sem höfðu undanfarðið hálft ár lifað eins og ræflar fengum nú að kynnast betri hlið lífsins, og við nánast trúðum því að við væru orðin heldra fólk.  Yfirstétt, heimsborgarar og gátum notið allra lystisemda lífsins.  Þessi nýi vinur okkar var magnaður þó Nonni vildi helst ekki sitja við hliðina á honum við borðhaldið.

Eftir matinn pöntuðum við dýrasta koníakið og Havana vindla.  Við Nonni báðum þjóninn að fara með okkur út á svalir og sýna okkur útsýnið yfir borgina.  Ljósin tifuðu í kvöldkyrrðinni í Lundúnaborg og koníakið yljaði okkur meðan við hlustuðum á þjóninn benda á áhugaverðustu staði borgarinnar.  Dýr vindlareykurinn liðaðist út á milli vara okkar milli koníakssopana og okkur leið vel.  Okkur líkaði þetta nýja hlutverk og vonuðumst til að augnablikið entist sem lengst.

En eftir sumar kemur haust en nú skall á hríðarbylur.  Það var komið að því að borga reikninginn og óperusöngvarinn átti ekki eitt pund upp í hann.  Hann sagði okkur að hafa ekki áhyggjur enda hótelstjórinn góður vinur sinn og þetta yrði bara skrifað þar til seinna.  Leikurinn endaði þannig að lögreglan  mætti á svæðið tók félaga okkar með valdi.  Lögreglumaður spurði okkur hvort við gætum greitt reikninginn en við sögðumst vera fátækir flækingar sem hefðu verið véluð í þessa vitleysu.  ,,Ef þið greiðið ekki fyrir manninn fer hann í fangelsi" sagði lögreglumaðurinn við okkur.  Eina svarið sem hann fékk var sakleysislegur svipur okkar og fullkomin uppgjöf gagnvart vandamálinu.  Sveinn fór því í steininn en við fórum í rússnesku fötunum í kaþólska skólann.

Það var heldur betur upplit á félögum okkar Írunum þegar þeir mættu okkur í morgunmat í allri múnderingunni.  Þegar við sögðum þeim sögu okkar síðustu tvo daga hristu þeir hausinn í vantrú.  Nonni tók þá upp gaffal sem hann hafði hnuplað á veitingastaðnum, úr ekta silfri merktur Hilton.  Þeir voru grænir af öfund Írarnir.

Sögulok samskipta okkar við Svein voru þau að við leituðum hann uppi til að skipta um föt.  Hann bar sig vel og sagði að þetta hefði allt verið misskilningur og hótelstjórinn hefði beðið sig margfaldrar afsökunar vegna þessa óheppilega atviks.  Síðan dró hann Stínu afsíðis og gaf henni nafn og símanúmer hjá móður sinni á Íslandi og bað hana að koma til hennar skilaboðum.  Skilaboðin voru þau að kaupa fyrir sig flugmiða heim til Íslands eins fljótt og auðið væri.  Hann var orðin þreyttur á heimsfrægðinni og gjálífinu í London.  Tími kominn til að halda heim. 

Skilaboðin komust á réttan stað og síðar fréttum við af viniinum á Íslandi.  Hann gerði það gott, ekki bara við söng, heldur í tískuheiminum.  En við Stína og Daddi héldum heim á leið til Íslands ásamt Írunum, eftir langt og strangt ferðalag í hálft ár. 

Sonar sonur fæddur

Hér verð ég að gera hlé á sögunum til að koma að mikilli frétt.  Í dag varð ég afi í annað sinn þegar sonur minn Gunnar Atli varð faðir og eignaðist 14,5 merkur son með unnustu sinni Maríu Rut Kristinsdóttir.  Ef ég man rétt þá er yngsti bróðir hins afans jafnaldri dóttur minnar og mæður þeirra lágu saman á fæðingadeildinni.  Seinna varð langamman barnfóstra Hafdísar um töluvert langan tíma á Urðarveginum.

Það er á svona stundum sem maður sest niður og hugsar heimspekilega um lífið og tilveruna.  Eitt sinn var ég að aka með vini mínum Óshlíðina, við vorum að koma úr gufu frá Bolungarvík og vorum tveir í bílnum.  Illa mætt í það sinn en gaf okkur rými til að ræða á nótum sem illa passa við stærri hóp.  Við komumst að því að það sem mestu máli skiptir í lífinu væri að koma erfðarefni sínu áfram.  Eins og allar aðrar lífverur er það megin tilgangur okkar mannanna að fjölga okkur. 

 

 

Fyrir á ég einn dóttur son, stór myndarlegan strák, Jón Gunnar, sem er að einum fjórða Sri Lankan.  Ég fékk að hafa hann í tæpa viku í sumar þegar við Stína pössuðum hann í Tunguskógi.  Það var ótrúlega skemmtilegur tími sem seint gleymist.  Eitt sinn þegar við tókum hann í langa gönguferð sitjandi í bakpoka á baki afa síns.  Hann var tæplega eins árs og við spjölluðum um heima og geyma eins og gengur en allt í einu þagnaði hann.  Hann var steinsofnaður og það við Grænagarð.  Það var ekki annað að gera en taka hann í fangið og bera hann alla leið inn í sumarbústað. 

Sennilega hefði ég aldrei tekið þessu starfi ef ég hefði vitað að annað barna barn væri á leiðinn þegar ég tók því. Nógu erfitt samt að missa af öllum þeim framförum sem einn strákur getur náð og hvernig lífið lærist og einstaklingurinn þroskast.

 

 

Ef ég ætti einhvern möguleika á þá myndi ég vera floginn heim til Íslands og sjá nýjustu Doddabókina sem blandast Sólbakka á Flateyri.  En ég á ekki tök á því og verður að bíða betri tíma.

En það er ekki nóg að fjölga sér.  Maðurinn er flóknari en svo og er fjölskylduvera.  Það þarf að halda fjölskyldunni vel saman enda mikilvægasta stofnun mannlegs samfélags.