Aftur á toppinn

Enn er lagt á toppinn á Eyrarfjalli.  Við félagarnir erum orðnir daglegir gestir á tindinum yfir Seljalandsdal.  Í dag gengum við fram á tvær lóur sem minnir á sumarið framundan.  En það voru fleiri á ferðinni á þessum slóðum í dag þar sem fjórir skíðamenn eltu okkur upp í þetta sinnið.

Á leiðinni upp í þessa tæplega 700 metra varð mér hugsað til kosningabaráttunnar.  Þetta er svona svipað.  Blóð sviti og tár í baráttunni en svo er maður kominn upp.  Þannig líður manni á kosningakvöldi og úrslitin eru svona svipuð og færið á leiðinni niður.  Ef árangur míns fólks verður í einhverri líkingu við rennslið sem við Simbi fengum í dag niður hlíðar Seljalandsdals, þarf ekki að hafa áhyggjur af næstu fjórum árum.  Þetta var einfaldlega æðislegt.  Ekki skil ég félaga okkar sem kaus að fara í golfferð til Svíþjóðar.  Það getur ekki verið betra en þetta.  Glampandi sól og 18° hiti á eyrinni.  Logn á tindinum.  Við leggjum aftur íann í fyrramálið.  Lífið er dásamlegt.

Skip og bílar

Ríkisskip

Það hefur ekki komið bloggara á óvart að endurreisn Ríkisskipa séu kosningamál Vinstri grænna.  Þeir eru flokkur ófrelsis sem vilja völd stjórnmálamanna sem mest og telja sig mun hæfari en markaðinn til að útdeila gæðum.  Ríkið á að vasast í öllu og það næsta sem maður sér fyrir sér er fimm ára áætlun til að ákveða þarfir allra einstaklinga og hvernig á á sinna þeim.  Í þessu gæti falist að ríkið (stjórnmálamenn) tækju slíkar ákvarðanir þar sem frjáls markaður og eftirspurn neytanda sé ekki treyst til þess.

Niðurgreiðslur

Í upphafi síðustu aldar niðurgreiddi ríkið standsiglingar um upphæð sem var um 3% af vergri landsframleiðslu.  Í dag væri sú upphæð um 30 milljarðar króna sem væri dágóð upphæð til niðurgreiðslu þegar litið er til þess að þjóðhagslegur kostnaður Íslendinga af samgöngum er í kringum 18.7 milljarða króna á ári.  Þjóðhagslegur kostnaður endurspeglar bæði ytri og innri kostnað og þá er meðtalin óbeinn kostnaður af mengun, slysahættu, örtröð og töfum ásamt byggingar- og viðhaldskostnaði.

Hversvegna ekki að ausa svolítið úr nægtabrunninum sem ríkiskassinn er?  Hvers vegna ætti ríkið ekki að niðurgreiða þetta og í stað þess að treysta markaðinum til að sjá um að útdeila gæðum? 

Almenn niðurgreiðsla leiðir til velferðataps þar sem hún er fjármögnum með sköttum sem skekktir verðhlutföll og leiðir til ákvörðunar sem hámarka ekki þjóðarhag.  Það rekur fleyg á milli athafna einstaklings og ávinnings þjóðfélagsins af þeim.

Ef ríkisvaldið ætlar að niðurgreiða sjáflutninga, rekur það einmitt fleyg á milli athafna einstaklinga og þann ávinning sem þjóðfélagið hefur af flutningum.

Bloggari ætti nú ekki að hafa miklar áhyggjur af þessum kommúnisma enda Vinstri grænir komnir niður í Campari styrkleika.  En viti menn.  Úr óvæntustu átt koma ótíðindin.  Nema að bloggari sé að miskilja hlutina gjörsamlega.

Íhaldið og niðurgreiðslur

Í kosningabækling Sjálfstæðismanna í Norðvesturkjördæmi segir meðal annars að samkeppnisstaða sjó- og landflutninga verði löguð.  Bloggari veltir fyrir sér hvort álögur séu allt of háar á bílum og þurfi að lækka hann til að bílar verði samkeppnishæfari en skip.  Það getur varla verið þar sem bílar eru einmitt hagkvæmari í dag en skip og þess vegna eru engar áætlunarsiglingar á Ísafjörð.  Það var hin ískalda hönd markaðarins, sem mismunar mönnum ekki, sem tók þá ákvörðun.  Eða eru menn að tala um skipin?  Það þurfi að lagfæra samkeppnisstöðu þeirra?

Kostnaður af umferð

Bílar eru að greiða umtalsvert meira til ríkisins en sá þjóðhagslegi kostnaður sem þeir valda.  Stundum er sagt að fólksbílar niðurgreiði umferð flutningabíla og er eitthvað til í því.  En ef flutningabílar eru teknir út úr sérstaklega þá greiða þeir um 11% meira en allur þjóðhagslegur kostnaður er sem þeir valda.  Sennilega er kostnaðurinn enn lægri á Djúpvegi þar sem verulegur hluti af slíkum kostnaði eru þrengsli, umferðaröngþveiti, mengun og slysahætta, en það er í lágmarki á jafn fáförnum vegi.

Skipin hinsvegar eru ekki að greiða neitt til ríkisins en greiða hafnar- og vörugjöld til eiganda hafna.  Tæplega hafa þeir aðilar borð fyrir báru til að lækka álögur.  Ríkið hefur gefið 75% af byggingar- og viðhaldskostnaði hafna í gegnum tíðina og hefur verið gríðarlegur ríkisstyrkur fólgin í því. 

Það er hinsvegar lífsspursmál fyrir þjóðvegin um Djúp að hafa flutningabíla sem viðskiptavini.  Helsti óvinur vegarins er lítil notkun og þar af leiðandi hár innri kostnaður.  Vegir sem lagðir eru í dag þola þunguflutninga og því engin ástæða til að losna við flutningabíla af þeim.

Hugsjónin

Bloggari er nokkuð viss um að hér sé um prentvillu að ræða í umræddum bækling.  Okkar menn færu aldrei að óska eftir ríkisstyrkjum fyrir fámennan hóp aðila og ganga þvert gegn stefnuskrá flokksins og algerlega gegn hagsmunum þjóðarinnar.  Bloggari reiknar með slíku frá Vinstri grænum en fyllist vonleysi þegar það kemur frá þeim sem eiga að vera talsmenn frelsis, sverð þess og skjöldur.

Jafnaðarmennska

Íhaldsmenn

Til að skilja flókin mál eru þau oft sett í kassa og skilgreind þannig að skilja megi muninn á epli og appelsínu.  Í pólitík er talað um hægri og vinstri en bloggari skilgreinir stjórnmálin frekar sem frelsi og ófrelsi, eins og sjá má á fyrri bloggfærslum.

Bloggari hefur sérstaklega gaman af þegar menn skilgreina sig sem íhaldsmenn og tengja það við að halda í gamalt og gott og hafna óþarfa nýjungum.  Í  sögu hagfræðilegrar hugsunar er skilgreiningin allt önnur og má segja að íhaldsmaðurinn sé frjálshyggjumaður.

Upphafsmaður auðhyggjunnar, Adam Smith, setti fram afskiptaleysiskenninguna ,,laissez fair".  Að afskipti ríkisvaldsins skyldi vera eins lítið og mögulegt væri en frelsi mætti þó aldrei vera þannig að bitnaði á öðrum.  Síðar komu kenningar um blandað hagkerfi frá mönnum eins og John Stuart Mills. 

Þekktastur er J.S. Mill fyrir rit sitt ,,Principles of Political Economy", en þar setur hann fram kenninguna um aðgreiningu á framleiðslu og skiptingu verðmæta.  Hér er um mikið grundvallaratriði að ræða en Mills heldur því þar fram að hagfræðin geti séð um framleiðsluhliðina en skipting gæðanna tilheyri stjórnmálunum. 

Klassískir hagfræðingar (Íhaldsmenn) héldu í grundvallar kenningar Adam Smith og gera það enn og frægustu hagfræðingar síðustu aldar tókust á um þessar tvær leiðir, Friedman, Hyek og Keynes.

Stjórnmálin í dag

Ef við skoðum stjórnmálin í dag eru þetta enn átakalínurnar.  Reyndar ganga menn misjafnlega langt en alltaf er bloggari jafn hissa þegar frjálshyggjumenn telja að skoðanir þeirra rúmist ekki innan Sjálfstæðisflokksins.  Flokkurinn byggir á því frelsi sem Adam Smith boðaði og þarf ekki annað en lesa stefnuskrá flokksins til að sjá það.  Eitt af grundvallaratriðum hjá Smith var að allir skyldu fá tækifæri til skólagöngu.  Reyndar byggir frjálshyggjan á jafnaðarstefnu sem gerir ráð fyrir að allir skulu hafa jafnan rétt til tækifæra.  Oft fer það fyrir brjóstið á bloggara þegar Sjálfstæðismenn ganga þvert gegn stefnumálum sínum, eins og í landbúnaðarmálum, en stjórnmál eru oft málamiðlanir. 

Í dag eru Vinstri grænir ójöfnuðarflokkur og á móti frelsi.  Þeir vilja afskipti stjórnmálamanna og völd mikil og hafa ekki trú á markaðinum til að útdeila verðmætum.  Þeir ganga reyndar mun lengra en það og vilja ríkisvaldið aftur að framboðshlið hagkerfisins og boða stofnun Ríkisskipa.  Flutningsaðilum er ekki treystandi til að sjá um þennan þátt þjónustu við almenning þannig að ríkisvaldið verður að koma inn og reka strandferðaskip.  Bera fyrir sig ósannindi um minni mengun en slíkt er að sjálfsögðu bundið við flutningsmagn. Engin skal miskilja þetta þannig að slíkt fyrirkomulag hámarki hag almennings.  Að skekkja þennan markað með ríkisafskiptum myndi aðeins draga úr hagkvæmri og skilvirkni flutninga.  Djúpvegur myndi missa umferð sem er honum lífsspursmál en innan við hundrað bílar aka hann á hverjum degi.  Þetta snýst um að hafa völd og sem stjórnmálamenn sjá þeir tækifærið í miklum ríkisafskiptum.

 Kommarnir

Sama er uppi á teningnum í kvótaumræðunnni.  Vinstri grænir vilja aftengja þann markað sem orðið hefur til í greininni og hefur aukið fiskveiðiarðinn gríðarlega.  Þeir ætla að deila gæðunum út handvirkt til þeirra sem Þeir, Vinstri grænir telja best að hafi kvótann.  Ég skora á alla að kynna sér útdeilingu á byggðakvóta í dag.  Engin sátt er um þessa pólitísku útdeilingu og ekki er hún hagkvæm eða skilvirk.  Þeir sem fá kvótann eru skikkaðir til að landa honum í heimabyggð en þeir selja eða landa eigin kvóta annars staðar í staðinn.

 Kratar

Einhver staðar þarna á milli Sjálfstæðismanna og Vinstri grænna eru Kratarnir.  Nokkurn veginn þar Mills byrjaði á blönduðu hagkerfi.  Þeir eru auðhyggjumenn og telja að hagkerfið eigi að vera afskiptalaust við öflun gæða en vilja pólitísk afskipti af útdeilingu þeirra.  Í kvótaumræðunni gerir þetta flokkinn mjög tvístígandi en kvótasetning með frjálsu framsali er mikilvægastur til að lágmarka afskipti ríkisins af greininni.  Hinsvegar er auðlindagjald að sjálfsögðu málefni Krata, eins og skattlagning yfir höfuð er.

Framsóknarmenn er ekki hægt að staðsetja í þessu umhverfi enda eru þeir eins og kameljón.  Skipta litum og breyta eftir geðþótta stjórnenda flokksins.  Ef til vill eru þeir að takast á við breytingar samtímans og eru því ekki bundnir við eitt né neitt.  En töluvert óöryggi hlýtur það að vera fyrir kjósendur. 

Stefnuskrá Sjálfstæðismann tryggir ákveðið öryggi fyrir flokksmenn.  Ítrekað heyrði ég það í stefnumótunarræðum á Landsfundi að þetta eða hitt væri ekki hægt þar sem það félli ekki að stefnuskrá flokksins.

Sjálfstæðisflokkurinn er góður flokkur en óskaplega verður tónninn falskur þegar kemur að landbúnaðarumræðu.  Kannski hann ætti að fara í ríkisstjórn með Krötum sem gætu komið flokknum upp á sporið í þeirri villu.  Ekki myndu Vinstri grænir gera það miðað við kostningastefnuna.

Á toppinn

Það er gaman að komast á toppinn.  Það næðir þar og áhættan er talsverð, en það er þess virði.  Það er ekki síst ferðalagið upp sem telur þó erfitt sé og kosti svita og verki.  Maður stendur á öndinni af mæði og verkjar í lærvöðvana við að lyfta 84 kílóum af sjálfum sér ásamt nokkrum kílóum af búnaði.  Það er gaman að taka skíðin með enda húrran fljótleg niður aftur.

Undanfarið höfum við nokkrir félagar gengið á topp Eyrarfjalls upp af Seljalandsdals með skíði á bakinu.  Það er aðeins komið við í Skálinni okkar þar sem efri lyftan endaði fyrir snjóflóðið 1994.  Við eigum góðar minningar frá þessu svæði og útsýnið er dásamlegt.  Meðal annars má sjá rústir endurbyggðar lyftu sem sömu félagar stóðu að fyrir nokkrum árum.  Sú lyfta var langt komin í byggingu þegar snjóflóð rústaði henni árið 1999.

En Skálin er ekki toppurinn svo áfram þarf að þramma upp snarbrattan skaflinn.  Upp með klettabeltum og svo er maður komin upp.  Á TOPPINN.

Síðan er það rennslið niður snar-bratta híðina í mjúkum sveigjum þar sem stálkantar skíðanna rífa í hjarnið.  Í dag var þetta góð húrra á sumardaginn fyrsta. 

Kvótakerfið

Kosningasjónvarpið á þriðjudaginn var skemmtilegur fundur og Ísfirðingar og Bolvíkingar sýndu enn og aftur að þeir kunna að taka þátt í svona giggi.  Ólíkt samskonar fundi á Selfossi var hressileikinn og fjörið alls ráðandi og setið í hverju sæti.

Afstaða flokkanna

Hart var sótt að Einari Kristni á fundinum en erfitt er að ræða jafn flókin mál og sjávarútvegurinn er í stuttum hnitmiðuðum setningum.  Það sem upp úr stendur eftir þessar umræður eru að Íslandsflokkurinn er með óskiljanlega stefnu í kvótamálinu.  Frjálslyndir ætla að kollvarpa kerfinu strax, Grétar Mar sagði ætlun þeirra vera að leyfa frjálsar veiðar á skaki á allt að 30 tonna bátum, stýra restinni með sóknarkerfi og útdeila sóknardögum til þeirra sem ættu það skilið!  Þeir hafa reyndar enga trú á vísindum og telja öll ráð frá Hafró sé bull.  Það sé bæði hægt og jafnvel nauðsynlegt að veiða miklu meira.  Samfylkingin með Össur Skarphéðinsson í fararbroddi finnst þetta allt bara fyndið og talar um fiskveiðar með hálfkæringi.  Sennilega eru bankarnir orðnir það stórir að Íslendingar geta vel farið að gera út í gamni.  Vinstri grænir vilja afnema kvótann strax og notast við pólitíska úthlutun hans aftur til byggðanna í landinu.  Sjálfstæðisflokkur og Framsóknarflokkur vilja halda kvótakerfinu og lágmarka óvissu þannig að greinin geti þróast áfram sem alvöru atvinnugrein í samkeppni við aðrar.

Sporin hræða

Hvers vegna settu menn kvótakerfið á 1984?  Hvað hafði gengið á árin á undan sem fékk þjóðþingið til að samþykkja jafn afdrifarík og umdeild lög?  Hvaða aðstæður ríktu í þjóðfélaginu sem knúðu fram þessa breytingu.

Árið 1978 voru allir sammála um nauðsyn þess að gera eitthvað til að stjórna fiskveiðum.  Á mynd 1 sést vel hverju skrapdagakerfið skilaði en almennt er viðurkennt að það kerfi er óhagkvæmt, kallar á stærri og öflugri flota og mynda kapp um sókn sem veldur auknum kostnaði.

Mynd 1Floti og sókn með skrapdagakerfi

Á myndinni sést greinilega hvernig sóknin eykst en markmiðið með skrapdagakerfinu var að minka hana.  Hafa verður í huga að floti getur orðið mun öflugri án þess að stækka hann, t.d. með öflugri veiðarfærum eða aukinni vélastærð.

Staðan í efnahagsmálum var hrikaleg.  Verðbólga náði 80% um 1980 og um þetta leyti var útgerðin rekin með 25% halla.  Taprekstur Granda var rúmlega 700 milljónir árið 1983 og rúmur milljarður 1984 og er það núvirt til dagsins í dag.  Ofan í þetta allt hafði Hafró komið með ,,svörtu skýrsluna" 1975 um alvarlegt ástand þorskstofnsins.

Allir stjórnmálamenn voru sammála um að ástandið væri alvarlegt og eitthvað þyrfti að gera.  Öll hagsmunasamtök í sjávarútveg vildu aðgerðir fyrir utan FFSI en þar var Guðjón Arnar forseti og taldi allt tóma vitleysu sem kæmi frá Hafró.

Austfirðingar vildu aflamarkskerfi en Vestfirðingar voru á móti.  LÍÚ var algerlega á móti aflamarkskerfi og flestir stjórnmálamenn þess tíma.  Töldu að það myndi leiða til stöðnunar og meðalmennskan myndi ríkja ef kappið yrði tekið frá sjómanninum.

Leið að lausn

Almennt séð voru menn að gera sér grein fyrir nokkrum staðreyndum hvað varðar þessa atvinnugrein.  Þrátt fyrir útfærslu landhelginnar var ofveiði orðin verulegt vandamál.  Reynt var að draga úr stækkun flotans en þar sem úthlutanir voru pólitískar reyndist það ómögulegt.  Margir hafa talið skuttogaravæðinguna vitlausustu fjárfestingu Íslandssögunnar en ekkert tilefni var til að stækka flotann á þessum tíma.  Fyrir hvern einasta togara sem fluttur var inn, hefði veiði þurft að minnka á þeim sem fyrir voru, enda veiðigeta langt umfram veiðiþol.

Um er að ræða takmarkaðan veiðistofn þar sem veiðar þurfa að vera sjálfbærar og nauðsynleg að taka úr stofninum þannig að hann gefi sem mest af sér til langs tíma litið.  Það er kallað almenningsvandinn við slíkt fyrirkomulag, að jafnvel þó hver einasti útgerðamaður geri sér grein fyrir að óbreytt veiði gangi af stofninum dauðum, þá dregur hann ekki úr veiði þar sem hann treystir því ekki að hinir muni gera það.

Ofan í þetta alvarlega ástand ákvað þá verandi iðnaðarútvegsráðherra, Hjörleifur Guttormsson, að láta smíða fjóra nýja togara, raðsmíðaskipin.  Sú smíði er eitt að spilltasta og vitlausasta sem gert hefur verið í Íslenskri stjórnmálasögu.  Kaupendur þessa skipa fengu seinna kvóta með þeim en þurftu aldrei að borga þau.  Þessi ákvörðun er sérstaklega áhugasöm fyrir þá staðreynd að Alþýðubandalagsmenn vildu takmarka stærð flotans til að minnka sókn og auka hagkvæmi.  Smíðin á þessu skipum var ef til vill það sem snéri LÍÚ á sveif með kvótasinnum, en þeir höfðu alfarið verið á móti kvótasetningu.  Sjómannasambandið var farið að taka undir með slíkum hugmyndum enda menn orðnir örvæntingafullir.  Megin markmið kvótasetningar var að auka hagkvæmni í sjávarútvegi.

Kjartan Jóhannsson fyrrum sjávarútvegsráðherra vildi draga verulega úr sókn með því að lögbinda stærð fiskiskipaflotans.  Síðan myndi ríkið kaupa fimm togara sem ,,traustum" útgerðaraðilum yrði falið að reka og nota aflann sem aflamiðlun til fiskvinnslunnar í landinu.  Hollt er að hugsa um úthlutun byggðakvóta í þessu samhengi.

Ofstjórn ríkisins

Ekki má gleyma því að ríkið og sveitarfélög voru á kafi í sjávarútveg á þessum tíma.  Bæði með beinni eignaraðild og allstaðar var verið að stýra og stjórna.  Sjóðakerfið var sem aldrei fyrr þar sem tekið var af einum og flutt til annars.  Fjárfestingasjóðir réðu hverjir fengu skip og hverjir ekki.  Gekk svo langt að virtur aðili kom með þá tillögu að þessi sjóðir yrðu lagðir niður og í staðinn stofnaður ,,kosningasjóður"  Þannig væri hægt að kaupa atkvæðin beint og ekki þyrfti að blanda sjávarútveginum í slíka foravilpu.

Bloggari vill koma að tilvitnun frá virtum erlendum fræðimönnum sem störfuðu fyrir FAO á þessum tíma.  Þeir töldu lykilatriði að framsal væri nauðsynlegt í kvótakerfi til að greinin gæti þróast.  Niðurlagsorð greinargerðar þeirra var:

Þegar til lengdar léti þá myndi stjórn á fiskveiðum, sem tryggði öruggan hagnað til langs tíma, örva til nýbreytni í veiðum og nýrrar tækni og umfram allt betri stjórnar á útgerðinni, og ekki síður en hið hefðbundna stjórnleysi með sínum sveiflukennda hagnaði, sem einkennt hefur þannig reknar fiskveiðar á fyrsta stigi þeirra. (Gullard og Robinsson 1973:211)

Sjávarútvegur sem alvöru atvinnugrein

Einar Kristinn benti réttilega á að við þurfum að reka okkar sjávarútveg á viðskiptalegum grunni.  Eitt af því mikilvægasta fyrir atvinnugrein er eins lítil óvissa og mögulegt er.  Mikil óvissa lækkar verð fyrirtækja, hækkar vexti sem þau greiða og hrekur hæfileikafólk frá greininni.  Þessi óvissa hefur þegar hrakið menn úr sjávarútveg og venjulega eru það þeir smáu sem gefast upp en þeir stóru stækka. Er einhver hissa miðað við umræðuna í dag, að ungt fólk hefur ekki áhuga á sjávarútvegi?  Það er nauðsynlegt að taka þessa umræðu á alvarlegu nótunum og hálfkæringur Össa og gamansemi á þar ekki heima.  Kæruleysi, tilraunastarfsemi og afneitun á vísindalegum vinnubrögðum eiga ekki heima í umræðu um sjávarútveg.  Það er engin tilviljun að aðeins tvær þjóðir heims reka sjávarútveg sinn á viðskiptalegum grunni, Íslendingar og Nýsjálendingar, með svipuðu kvótakerfi.  Norðmenn eru að velta fyrir sér Íslensku leiðinni til að viðskiptavæða sjávarútveginn.

Sjávarútvegur er stóriðja landsbyggðarinnar.

Af Landsfundinum skuluð þið þekkja þá

Bloggari er nýkominn af Landsfundi Sjálfstæðisflokksins.  Mikið óskaplega er hann ánægður með flokkinn sinn, Sjálfstæðisflokkinn.  Frá fimmtudegi til sunnudags koma saman á annað þúsund fulltrúar frá öllu landinu, úr öllum starfstéttum og af báðum kynjum, til að takast á við stefnumál flokksins.  Það sem bindur þetta fólk saman er Sjálfstæðisstefnan.  Trúin á einstaklingsframtakið og frelsið með lágmarksafskiptum ríkisvaldsins.

Þátttaka í Landsfundi er ævintýri.  Það er alveg með ólíkindum hvað hinn almenni félagsmaður getur áorkað og haft áhrif á flokk sem hefur í kringum 40% kjörfylgi í Alþingiskostningum.  Þar er tekist hressilega á í nefndarstörfum hinna ýmissa málaflokka þar sem tillaga að stefnu er síðan lögð fram fyrir stóra fundinn í Laugardagshöllinni.  Þar geta enn veður skipst í lofti og stefnan tekið breytingum.  Það sást greinilega bæði á laugardagseftirmiðdaginn og á sunnudagsmorgun.  Þetta er ótrúlega merkilegt starf og óhætt að segja lýðræðisleg vinnubrögð.  Ég er stoltur af því að vera í Sjálfstæðisflokknum.

Bloggari sinnti aðalega tveimur málaflokkum, samgöngumálum og umhverfismálum.  Hvortveggja virðast vera mál málanna í næstu kosningum en gerir aðra málaflokka ekki ómerkilegri fyrir því.  Hart var tekist á í báðum málaflokkunum og margir þurftu að lúta í lægra haldi fyrir meirihluta.  Meðal annars bloggari sem ekki náði öllum sínum sjónarmiðum fram.  Að sjálfsögðu ekki.  Stjórnmál eru málamiðlanir en ákvarðanir eru þó teknar á grunni stefnu Sjálfstæðisflokksins.

Bloggari var að horfa á sjónvarpsfréttirnar á laugardagskvöldið.  Fyrst var sýnt af fundi Samfylkingarinnar úr Egilshöll.  Það vakti athygli hvað létt var yfir fundinum og greinilegt að fundarmenn skemmtu sér vel.  Mikið um gamanmál og svo var fundurinn byrjaður að dansa undir ljúfum tónum frá Baggalút.  Þetta var einhvern vegin ólíkt okkar fundi sem sýnt var frá í næsta fréttaskoti.  Fólk í þungum þönkum og blaðastaflar á borðum, ólíkt hjá Samfylkingunni þar sem borðin voru hrein og fín með kaffibollum og rauðvínsglösum.  Í Laugardalshöllinni var greinilega alvaran við völd en gleðin í Egilshöll.

Bloggari velti fyrir sér hvernig stæði á þessu.  Hans niðurstaða er sú að Samfylkingarfólkinu hafi ekki verið íþyngt með vinnu við stefnumótun.  Sennilega hefur forysta Samflykingarinnar séð um stefnumótunina og leyft fulltrúum á landsfundi að skemmta sér.  Það er mjög ánægjulegt en ekki lýðræðislegt.  Sennilega hefur enginn annar stjórnmálaflokkur en Sjálfstæðisflokkurinn getu til að standa að starfi eins og Landsfundur er.  Til hamingju Sjálfstæðismenn.  Þetta er góður flokkur.

Að lokum er rétt að geta þess að fulltrúi Vestfirðinga, Eyrún Ingibjörg Sigþórsdóttir, sem Ísfirðingar og Bolvíkingar hvöttu til framboðs í miðstjórn, fékk mjög góða kostningu, eða rúm 66% og var með næst flest atkvæði.  Unnur Brá Konráðsdóttir náði kjöri en hún hefur ávallt notið stuðnings Vestfirðinga.  Hnífsdælingurinn Áslaug María Friðriksdóttir fékk einnig góða kostningu og eru þær þrjár í hópi átta kvenna af ellefu manns sem skipa miðstjórn Sjálfstæðisflokksins.  Það er því góður meirihluti kvenna í æðstu stofnun Sjálfstæðismanna.  Það eru góðar fréttir.

Sjávarbyggðir og kvótinn

Það er vinsælt í dag að kenna kvótakerfinu um fækkun íbúa á landsbyggðinni og flóttann mikla á mölina í kringum Reykjavík.  Menn tengja saman setningu laga um kvótakerfið upp úr 1980 og segja að fólksflótti úr sjávarbyggðum hafi byrjað þá.  Þetta er endemis rugl og stenst enga vísindalega skoðun.  Það væri alveg eins hægt að fullyrða að aukning í háskólanámi ungs fólks sé orsökin þar sem svipuð leitni er þar á milli.

Sannleikurinn er að þessi þróun byrjaði miklu fyrr eða upp úr lokum fimmta áratugar síðustu aldar.  Fækkun í sjávarbyggðum á Vestfjörðum, norðurlandi og Austfjörðum hefur verið ákveðin frá þeim tíma, fyrir utan stutta uppsveiflu í lok áttunda áratugarins sem fylgdi í kjölfar skuttogaravæðingar.  Því miður var sú uppbygging byggð á sandi þar sem ofveiði í þorski var þegar komin á alvarlegt stig og kostnaður og óskilvirkni sjávarútvegs var að sliga þjóðarbúið.  Neyðarástand blasti við um 1978 sem kallaði á aðgerðir til að gera veiðar Íslendinga arðbærar og koma í veg fyrir óstjórn í mikilvægustu atvinnugrein þjóðarinnar.

Í rauninni má segja að uppbygging þessara byggða hafi byrjað með siglingum sem hófust af krafti í byrjun síðustu aldar.  Allt í einu voru smábæir sem áður voru einangraðir og girtir háum fjöllum, komnir í alfara leið og byggðust upp sem þjónustumiðstöðvar vegna góðrar hafnaraðstöðu.  Vegurinn mikli, hafið, opnaðist fyrir þessum bæjum sem byggðust hratt upp með framleiðslu og útflutningi.  Íslenska þjóðin eyddi á tímabili allt að 3% af vergri þjóðarframleiðslu til að niðurgreiða skipaflutninga.  En hver var þá óvinurinn sem stöðvaði þessa sigurgöngu sjávarbyggðanna?

Það voru akvegir sem byrjað var að byggja á Íslandi upp úr fimmta áratug síðustu aldar.  Siglufjörður sem lá vel við siglingum til staða við Eyjafjörð var með þrjú þúsund íbúa upp úr 1940.  Með bættum vegasamgöngum við Eyjafjörð byrjaði byggðinni þegar að hnigna og var íbúatalan komin niður fyrir 2000 þegar kvótakerfið var sett á.  Þrátt fyrir góða kvótastöðu hefur íbúum Siglufjarðar áfram fækkað og eru þeir komnir niður fyrir 1300 í dag.  Á Ísafirði varð uppsveifla við skuttogaravæðingu en íbúum hefur fækkað að öðru leiti þar, hraðar en þörf á vinnuafli við sjávarútveg hefur gert.  Er svo komið að flytja hefur þurft inn útlendinga til að starfa við sjávarútveg og nokkuð ljóst að hann væri ekki til í þeirri mynd sem hann er ef við hefðum ekki þennan starfskraft.  Ekki væri hægt að manna fiskibáta og útlit er fyrir að mennta þurfi Pólverja í skipstjórnarfræðum til að taka við stjórn þeirra.  Slíkt er áhugaleysi heimamanna fyrir sjómennsku.

Þetta er kallað hægindastólahagfræði þegar menn halla sér afturábak og komast að niðurstöðu án þess að skoða málin.  Það er ólíklegt að nokkur komist að réttri niðurstöðu með jafn óvísindalegum aðferðum og notaðar eru í málflutningi um kvótakerfið. Kannski eru vísindi bara bull.  Þá þurfum við ekki háskóla á Ísafjörð.

Einar Oddur og sannleikurinn

Bloggara hefur orðið tíðrætt um barlóm og bölmóð okkar Vestfirðinga undanfarið.  Að hluta til er ástæðunnar eflaust að leita í þeirri þörf mannsins til að finna blóraböggul.  Vita hver óvinurinn er og bölva honum í sand og ösku.  Óvinur Vestfirðinga er ekki svo áþreifanlegur og ekki ljóst hversvegna okkur fækkar og hagkerfið okkar gengur afturábak.

Nýlega ræddi bloggari við bæjarráðsmann í Bolungarvík sem fullyrti að jarðgöng milli Ísafjarðar og Bolungarvíkur væri bara blöff og sett fram til að ná í atkvæði fyrir komandi kosningar.  Bloggara var brugðið og sagðist vilja athuga þetta mál sem hann gerði.  Sem betur fer var ekkert að marka bölmóðinn í bæjarráðsmanninum en hvers vegna gera menn þetta?  Tala þvert gegn betri vitund og tala niður mestu samgöngubætur sem Bolvíkingar hafa fengið fyrr og síðar.

Bloggari var nýlega staddur á Patreksfirði í fjölmennum kaffisal.  Sunnanmenn voru sammála um að stjórnmálamenn bæru okkur norðanmenn á höndum sér en  þeir fengju aldrei neitt.  Þegar nánar var farið ofan í málin voru menn sammála um að væntanlegar vegabætur fyrir suðursvæði Vestfjarða væru gríðarlega mikilvægar.  Bæði fyrir framleiðslu fiskvinnslustöðva, sem í auknum mæli eru fluttar ferskar beint á markað og þurfa því góðar vegasamgöngur við Keflavíkurvöll, og allan almenning.

Bloggari hefur áður minnst á frægan fund í Hömrum þar sem flestir frummælendur reyndu að sannfæra fundargesti að allt væri að fara til fjandans.  Ég rakst á nýlegt blogg frá framkvæmdastjóra Vaxtarsamnings Vestfjarða það sem ástandinu var einmitt lýst þannig og til að leggja áherslu á málflutning hafði hún (framkvæmdastjórinn) klippt Vestfjarðakjálkann í burtu af Íslandskortinu og talar um eyðileggingaröfl.  Búið að fleygja óværunni þannig að aðrir landsmenn gætu þá andað léttar.

Mér hefur fundist á þessu fólki að það hafi fundið óvininn.  Birtingamynd hans er Sjálfstæðisflokkurinn og illir fulltrúar hans á þingi og í ríkisstjórn.  Þrátt fyrir að aldrei hafi verið lagt í annað eins í Íslandsögunni í vegabætur fyrir fjórðunginn  þá er ekki talað um það en hinsvegar er það á hreinu hverjum er um að kenna það sem miður fer hér.  Þau hafa fundið sannleikann.

Bloggara fannst ræða Einars Odds Kristjánssonar við opnun kosningaskrifstofu D listans á norðanverðum Vestfjörðum frábær.  Einar sagði að Sjálfstæðismenn vildu fá þakkir fyrir það sem þeir hefðu gert vel undanfarin 16 ár.  Íslenskt samfélag hefur skotist upp á stjörnuhiminn í nánast öllum viðmiðunum sem við viljum nota.  Efnahagslega, lýðræðislega, minnsta spillingin, mestur launajöfnuður og svo framvegis.  En Einar bætti við að Sjálfstæðisflokkurinn bæri líka ábyrgð á því sem hefði mistekist. Hann sagði jafnframt að Sjálfstæðisflokkurinn væri eina aflið í íslenskum stjórnmálum sem hægt væri að treysta.  Sjálfstæðisflokkurinn væri ábyrgt stjórnmálaafl.

Bloggari tekur undir þessi orð Einars Odds.  Við eigum ekki að hika við að viðurkenna það sem okkur hefur mistekist og lagfæra það sem betur má fara.  Við eigum að tala beint út um hlutina af hreinskilni og heiðarleika.  Ekki að hika við að viðurkenna mistök, enda það gert til að laga kúrsinn þar sem þörf er á.  Hafi eitthvað mistekist í stjórnun efnahagsmála sem komið hefur okkur Vestfirðingum illa er rétt að skoða það.  En við verðum að leita á réttum stöðum og ekki stökkva á það fyrsta sem við finnum, jafnvel þó sumum hugnist það í þröngum flokkspólitískum tilgangi.

Fyrir þá sem eru í vafa er rétt að benda á nýjasta hefti Ský, sem dreift er í flugvélum Flugfélags Íslands.  Þar er grein um fjórar vinstristjórnir sem verið hafa við völd á Íslandi.  Vinstri stjórn er ríkisstjórn án Sjálfstæðisflokksins.  Allar þessar stjórnir hrökkluðust frá völdum og skildu allt eftir í kalda koli.

Kratar og frelsið

Skrif mín af fundi Gufuklúbbsins virðist hafa farið fyrir brjóstið á sumum og viðbrögðin ratað í fréttablað okkar Ísfirðinga.  Höfundur bloggsins ætlar ekki að biðjast afsökunar á umræddum fundi, boðun hans eða efni.  Það er svo einfalt að í lýðræðisþjóðfélagi geta hverjir sem er hitst, skipst á skoðunum og jafnvel bloggað um það.  Það kemur bara engum við og öllum ávirðingum og tilætlun um eitt og annað er vísað til föðurhúsanna.  Það eina sem undirritaður vill biðjast afsökunar á varðandi umfjöllun um Samfylkingarfundinn í Hömrum er að hafa ekki dregið nafn Þorleifs Ágústssonar út fyrir umræðuna. 

Umfjöllun um fundinn í krónni var reyndar sett fram í gamansömum tón þar sem bloggari var alls ekki að taka sig of alvarlega, en húmorminn hefur ekki náð í gegn hjá öllum.  Venjulega er ég að fjalla um graf alvarleg mál og því gott að geta slegið á létta strengi við og við.

Skrif Benedikts Bjarnasonar í B.B. um bloggfærslu mína af fundinum minnir mig svolítið á pólitík Samfylkingarinnar undanfarin ár sem hefur verið sorgleg og einkennst af blekkingum og málefnaleysi.  Það er þyngra en tárum tekur að fylgjast með flokki sem stendur okkur Sjálfstæðismönnum svo nærri í pólitískum grundvelli, koðna niður og tapa tiltrú almennings.  Í mínum huga væri besta niðurstaða að vinna með flokki sem stendur fyrir frelsi og auðhyggju (kapítalisma) og ágreiningurinn snýst aðeins um hversu mikil völd stjórnmálamenn eiga að hafa.

Hér á bloggsíðunni er umfjöllun um hagfræðinginn og fagurkerann John Maynard Keynes og 70 ára afmælis útkomu ritgerðar hans ,, Almennu kenningarinnar um atvinnu, vexti og peninga"  Í mínum huga er Keynes upphafsmaður kratismans og var reyndar einn af stofnendum Frjálslynda flokksins í Bretlandi.  Keynes var eindreginn stuðningsmaður auðhyggju og taldi sig vera bjargvætt hennar með útgáfu ritsins.  Almenna kenningin er talin vera áhrifamesta útgáfa síðustu aldar og varð til þess að umbreyta heiminum.  Keynes taldi að frjálshyggjan væri kominn út á hála braut og myndi með sama áframhaldi tortíma auðhyggjunni, sem er undirstaða velmegunar Vesturlanda.

Keynes trúði á markaðshyggjuna þegar kemur að því að framleiða, en vildi völd stjórnmálamanna meiri þegar kom að því að útdeila gæðum.  Þetta er kallað blandað hagkerfi og flest lýðræðisríki tóku margar af hugmyndum hans upp í þeirri góðu trú að slíkt myndi bæta lífsgæði almennings.  Helstu gagnrýnendur á kenningar hans voru starfsbræður hans Milton Friedman og vinur hans  Fredrik Hayek.  Því má bæta við að Hayek heimsótti Vestfirði og var gestur Einars Kristins og fjölskyldu hans í Bolungarvík

Ég er sannfærður um að ein besta ríkisstjórn sem Íslendingar hafa haft var ríkisstjórn Sjálfstæðismanna og Krata frá 1991 til 1995.  Breytingar á hagkerfinu með auknu frelsi og samningnum um Evrópskt efnahagsvæði er undirstaða velmegunar okkar í dag.  Þarna voru tveir flokkar að vinna saman með svipaða hugsjónir en þó þennan grundvallar mun á því hvernig útdeila á gæðum.  Pólitískt eða láta markaðinn um það.  Kannski var það þessi ágreiningur sem kom í veg fyrir lengara samstarf að Davíð Oddson vildi minnka völd stjórnmálamanna en Kratar vildu auka þau.

Því miður eru Kratar ekki líklegir til stórverka í dag.  Málefnalega fátækir og nota Gróusögur og blekkingar í stað uppbyggingar.  Vandræðagangur þeirra endurspeglast í skrifum Benedikts um króarfund góðra félaga sem njóta lífsins um leið og þeir reyna að láta gott af sér leiða fyrir samfélagið sitt.

Slóð inn á grein Benedikts:  http://www.bb.is/Pages/26?NewsID=99027

 

 

Humarveisla Gufuklúbbsins

Þjóðmálafélagið Gufuklúbburinn hélt sína árlegu humarveislu á Fernandos miðvikudaginn 4. apríl.  Eins og venjulega var lifandi humri flogið inn frá Nova Scotia og var hann spriklandi af fjöri þegar hann kom á áfangastað á Ísafjörð.

Að þessu sinni voru óvenju margir gufufélagar fjarri góðu gamni en góðum vinum var kippt inn í staðinn.  Á næsta gufufundi verða því nokkrir gestir en ekki er enn ákveðið hvort þeir fái málfrelsi og tillögurétt.  Fundurinn verður haldinn eins og venjulega í Bolungarvík.

Gufuklúbburinn er reistur á áralöngum hefðum og byggir þannig á traustum grunni sem á djúpar rætur hjá félögunum.  Einn fastur punktur í tilverunni er heimboð Einars Kristins eftir fund á laugardag fyrir páska.  Oft hafa menn boðið spúsum sínum til þessa aukafundar þar sem stefnumótandi ákvarðanir eru teknar.  Ákvarðanir eins og tilgangur klúbbsins, hverjum hann eigi að þjóna og hvernig það verði gert á sem bestan hátt.

Pólitíkin skipar þó ávallt mikilvægan sess í klúbbstarfinu.  Átakalínur eru nokkuð skarpar og ekki hefur tekist að leysa nokkur ágreiningsmál.  Til dæmis kvótamálið sem reynst hefur þessum samhenta hópi erfitt.  Einhverra hluta vegna hefur ekki náðst samstaða um það mikla hagsmunamál en áfram verður reynt.  Hinsvegar hefur okkur tekist að sameina Bolungarvík og Ísafjörð og verður formlega gengið frá því við opnun nýrra jarðgangna árið 2009.

En humarveislan tókst vel og bragðgóðum humrinum var skolað niður með MOÉT kampavíni.  

 

Fundur Gufuklúbbsins

Gufuklúbburinn er þjóðmálafélag sem heldur fundi sína einu sinni í viku, tíu mánuði á ári.  Fátt er félagsskapnum óskylt en stjórnmál er ofarlega á baugi á hverjum fundi, þó hópurinn sé í sjálfu sér ópólitískur.  Eftir sunnudagsfund Samfylkingarinnar um daginn, sem haldin var í Hömrum undir yfirskriftinni ,,Lifi Vestfirðir" var nokkrum úr hópnum nóg boðið.  Fátt jákvætt kom fram á þeim fundi og gekk höfundur þessa pistils þungstígur heim eftir hann, fullur svarsýni og vantrú á samfélagið sitt.  Sérstaklega var sárt á umræddum fundi þegar einn frumælandi sagði með mikilli áherslu ,,Það er allt að fara til fjandans" undir dúndrandi lófaklappi áheyranda.

Mér varð hugsað til þess hvernig umræddur ræðumaður (kona) myndi bregðast við ef hún fyndi Aladin lampa, og eftir að hafa strokið hann varlega og andinn kæmi út og segði ,,Þú getur fengið eina ósk fyrir að láta mig lausan"  Ég er sannfærður um að ræðumaðurinn, miðað við boðskapin á fundinum myndi svara þessu svona ,,Kæri andi, sjáðu til þess að allt sé nú örugglega að fara til fjandans fyrir Vestan"

Gufuklúbburinn brást við þessari sameinuðu fylkingu með því að boða til síns eigin fundar.  Sá var haldin í krónni hans Þorsteins Jóhannessonar niður á Sundahöfn.  Boðið var upp á bjór og harðfisk og logaði á kertum við langborð.  Til fundarins var boðið með óábyrgum hætti, en gætt þess að hann væri ekki of litaður af einum stjórnmálaflokk.  Fundarmenn voru um 27 og ræddu um möguleika samfélagsins og hvað þyrfti að gera til að bæta stöðu Vestfjarða.  Ólíkt fyrri fundi í Hömrum lyftu fundarmenn umræðunni yfir pólitískt argaþras.

Sjávarútvegsráðherra, einn af meðlimum Gufuklúbbsins, mætti á fundinn til að koma boðskapnum að ríkisstjórnarborðinu, þar sem pólitískar ákvarðanir eru teknar.  Rétt er að taka því fram að kynjahlutfall var nokkuð jafnt á fundinum, þó því sé alls ekki til að dreifa í Gufuklúbbnum.

Niðurstaða fundarins var skýr og skilaboðin til ríkisstjórnarinnar beinskeytt og ákveðin.  Fundarmenn, sem spönnuðu allt frá því að vera Kúbukommar til frjálshyggjumanna, höfðu fulla trú á Vestfisku samfélagi og ætla ekki að láta deigan síga.

Samfélagsleg ábyrgð stórfyrirtækja

Ég hafði gaman að sjá grein eftir frænda minn Jakob F. Ásgeirsson í ritstjórnarpistil í tímaritinu Þjóðmál um daginn.  Þar veltir hann fyrir sér stórfyrirtækjum sem telja sig bera samfélagslega ábyrgð í ríkum mæli og ekki sé nóg að skapa atvinnu og auð.  Það að þróa nýjar vörur með ódýrari hætti, veita betri þjónustu fyrir minna verð og finna upp nýja tækni sem eykur lífsgæði almennings, er ekki nóg.  Nei þau eiga að bera samfélagslega ábyrgð gefa íbúunum eitthvað til baka, fyrir utan laun og skatta og slíkt.  Eins og Jakob bendir á þá er helst að skilja að fyrirtækin hafi tekið eitthvað ófrjálsri hendi frá þjóðinni og eigi að skila því aftur.

Kannske er þetta allt gott og blessað og bara gott að athafnamennirnir noti eitthvað af umfram gróða til að vera miskunnsami Samverjinn og láta eitthvað af hendi rakna í góðan málstað.  En eins og Jakob bendir á þá er þetta tvíeggjað sverð.  Með því að setja siðferðilegar skyldur og samfélagslega ábyrgð á stjórnendur, umfram það sem sjálfsagt er í siðuðu samfélagi, er verið að færa mikil völd til stórfyrirtækja.  Þau eru ekki að keppa á markaði lengur þar sem ný vídd er kominn inn sem er sjálfskipuð góðmennska og tilbúið siðferði.

Tökum dæmi um slíkt.  Mikil umræða hefur verið um lífeyrisjóðina að þeir eigi ekki að fjárfesta í ,,vondum" fyrirtækjum.  Hér er ekki átt við fyrirtæki sem starfa ólöglega, heldur fást við ,,vonda" hluti, samkvæmt gildismati stjórnenda lífeyrisjóðanna.  Stjórnendur sjóðann eru þá ekki að hámarka hag sinna umbjóðenda, eiganda lífeyris, heldur eru þeir að þóknast eigin skoðunum og gildismati.  Þegar talað er um gildismat eru menn komnir t.d. inn á pólitískar brautir.

Slíkt er afskaplega hættulegt fyrir lýðræðið.  Fyrirtæki og lífeyrissjóðir eiga ekki að fást við slíka hluti.  Ekki að ákveða fyrir almenning hvað sé rétt og rangt og hvað sé gott og vont.  Þau eiga hinsvegar að sjálfsögðu að fara að lögum.

Málið er svona einfalt.  Pólitískt kjörnir fulltrúar setja lög og reglur.  Slíkt er háð gildismati og því á vettvangi stjórnmálanna að fást við.   Látum stjórnmálamennina um pólitík og fyrirtækjunum sem þeim ber.  Fyrirtækin eiga að skapa atvinnu, þróa nýja tækni og byggja upp auð.  Stjórnmálamenn að setja lög og reglur og sjá til þess að þeim sé framfylgt.

Hin grimmu markaðsöfl

Him grimmu markaðsöfl.

Ég man ekki eftir hverjum þessi orð ,,Í greipum grimmra markaðsafla" voru höfð með stíðsfréttaletri á forsíðu fréttablaðs um daginn, en ef rétt er munað var verið að vísa til þess að hin myrka hönd markaðarins væri að ganga af byggðum Vestfjarða dauðum.  En er markaðurinn svona miskunnarlaus og vondur?  Er betra að nota stjórnamálamenn til að stjórna framboði og eftirspurn heldur en markaðsöflin?

Félagi minn sem rak bókabúð í áratugi sagði mér frá því að fyrir margt löngu síðan, á tímum verðlagshafta, hafi honum dottið í hug að lækka kostnað skólabarna og auka jafnframt sínar tekjur með því að panta skólabækurnar milliliðalaust frá Noregi.  Bækurnar fengust á umtalsvert lægra verði sem gat aukið virði bæði seljanda og kaupenda.  En á þessum tímum var verðlagseftirlit sem þýddi að stjórnmálamenn höfðu sett í lög að ekki mætti leggja nema 13% á vöru í smásölu.  Framkvæmdavaldið sá síðan um að passa upp á kaupmenn og verðlagseftirlitsmenn renndu fimum fingrum yfir tölur til að tryggja hag viðskiptavinanna.  Í þessu tilfelli vildi eftirlitið ekki viðurkenna aukinn kostnað kaupmannsins af því að panta vöruna beint frá útlöndum og ekki mátti leggja meira á hana en umrædd 13%.  Það dugði ekki fyrir kostnaði þannig að kaupmaðurinn endurtók ekki leikinn næsta haust og bæði seljandi og kaupandi báru skarðan hlut frá borði.  Í þessu kerfi var markaðinum ekki treyst til að gæta hagsmuna neytenda og stjórnmálamenn taldir betri til þess fallnir.  Ekki var búið að finna upp samkeppnina á Íslandi.

Samkeppnislög.

Hér áður fyrr skiptu fyrirtæki markaðinum á milli sín.  Olíufélögin voru gott dæmi um þetta enda starfa þau á fákeppnismarkaði.  Til að tryggja samkeppni milli þeirra settu stjórnmálamenn almenn lög sem koma eiga í veg fyrir samráð aðila.  Allt er þetta gott og blessað enda menn farnir að átta sig á því að markaðöflin eru mun betur til þess fallinn að stjórna framboði og eftirspurn en hið opinbera. 

Það var því merkilegt að fylgjast með því, að þeir sem hæst láta út af markaðöflunum og telja þeim allt til foráttu, gengju harðast fram í kröfum um að fyrrum framkvæmdastjórar olíufélaganna skyldu fá makleg málagjöld.  Allt í einu voru markaðöflun orðin góð en verðsamráðið orðið vont.  Herða eigi viðurlög og stórauka Samkeppnisstofnun sem eftirlitsaðila á markaði.  Sem sagt að tryggja og smyrja vél markaðsaflanna.  Greinarhöfundur er loksins orðin sammála vinstri mönnum í þessari umræðu.

Markaðurinn miskunnarlausi.

Misskilningurinn er einmitt fólginn í því að markaðurinn er ekki grimmur.  Hann er hinsvegar óvæginn og hann hefur ekki tilfinningar.  Sem betur fer.  Málið er að þegar blandað er inni markaðinn tilfinningum og réttlæti byrjar spillingin.  Það útlokar hinsvegar ekki almennar aðgerðir eins og að lækka skatta á matvöru eða barnafötum.  Það útlokar hinsvegar að stjórnmálamenn séu þátttakendur í framboði og eftirspurn.

Dæmi um slík áhrif voru ríkisbankarnir.  Í staðinn fyrir að hinn miskunnalausi markaður réði ríkjum og bankastjórar láni þeim sem líklegir eru til að geta greitt lán sín til baka, sóttu menn um lán til þingmanna.  Sérstök hilla var í Alþingi þar sem frammi lágu víxlar frá öllum ríkisbönkunum þremur, til að auðvelda þingmönnum fyrirgreiðslu við kjósendur.  Þetta fyrirkomulag var enn við líði þegar vinur minn Einar Kristinn kom fyrst á þing.

Sjávarútvegsklasi Vestfjarða.

Sjávarútvegsklasi Vestfjarða berst fyrir því að ríkið niðurgreiði sjóflutninga um 150 milljónir króna á ári.  2. febrúar s.l. áttu fulltrúar nær allra sveitafélaga á Vestfjörðum fund með 5 ráðherrum ríkisstjórnar þar sem þetta var aðal krafan.  Eftir harðan lobbíisma Klasamanna heimtuðu sveitarstjórarmennirnir að aftengja markaðslögmálið og ríkið sæi til þess að strandflutningar yrðu hafnar að nýju.  Ekki verður í fljótheitum séð hvernig hinn almenni íbúi fjórðungsins væri betur kominn eftir slíka aðgerð.

Fyrirgreiðsla er vond og kallar á spillingu.  Henni fylgir samfélagslegt tap þar sem einstaklingar hagnast á kostnað heildarinnar.

Réttlæti og ábyrgð

Réttur og ábyrgð

Tvennt hefur vakið sérstaka athygli mína í umræðum á undanförnum vikum.  Annars vegar þegar því er haldið fram að einhver eigi rétt á hinu eða þessu og hinsvegar þegar talað er um ábyrgð stjórnmálamanna. 

Það sé réttur okkar til að búa á einhverjum tilteknum stað og það sé hlutverk ríkis eða sveitarstjórnar að sjá til þess að við njótum allra þeirra lystisemda sem nútímasamfélagið býður upp á, hvar sem okkur dettur í hug að búa.  Ég er að velta því fyrir mér hvaðan þessi réttur sé kominn og hvernig hann hafi orðið til.  Hversu langt nær hann?  Er hann bundinn við Íslenska landhelgi eða Evrópskt efnahagsvæði?  Hefur Pólverji sem kemur til landsins þennan sama rétt eða er hann bundinn við íslenskt ríkisfang.  Ekki getur þessi réttur verið meðfæddur þar sem allir jarðarbúar ættu þá að fæðast með sama rétt.  Rétturinn hlýtur því að vera bundinn við að fæðast á Íslandi.

Í hinn staðinn er mikið talað um ábyrgð stjórnmálamanna og yfirvalda.  einhver sagði að stjórnvöldum væri ekki að mestu kennt um stöðu byggðar á Vestfjörðum, heldur alfarið.  Við sem einstaklingar berum því enga ábyrgð á okkur þar sem stjórnmálamenn eiga alfarið að sjá um það. 

Stjórnmálin

Í mínum huga kjósum við einstaklinga á þing til að setja okkur lög.  Það eru síðan þingmenn sem koma sér saman um ríkisstjórn sem er framkvæmdavaldið.  Dómstólar sjá síðan um að skera úr álitamálum sem upp kunna að koma í túlkunum á lögum.  Megin tilgangur  ríkisvaldsins er að tryggja öryggi þegnanna, halda uppi lögum og reglum og tryggja almennar leikreglur í samfélaginu.  Aðal málið er þó að þeir eru þarna fyrir okkur íbúana, en við ekki fyrir þá. 

Fólk sem ákveðið hefur að byggja húsin sín í nábýli hver við annan kemur sér saman um stofnun sveitarfélags og kýs pólitíska fulltrúa til að fara með ákvörðunarvald.  Vinna að sameiginlegum hagsmunum eins og vatnsveitu, grunnskóla vegagerð o.s.fr.

Þetta stagl um ábyrgð stjórnmálamanna minnir mig stundum á hefðarhyggju sem uppi var á miðöldum, fyrir tíð lýðræðis og frelsi einstaklingsins.  Lýðurinn var undirgefinn yfirstéttinni sem tók vald sitt frá guði.  Góðviljaður aðallinn hélt lífi í undirsátum, en ekkert meira en það.  Það þurfti að svelta þessa ræfla til að þeir nenntu að vinna og þeir voru of heimskir til að læra. 

Í dag sitja menn og nöldra yfir stöðu sinni og nú er stjórnmálamönnum kennt um sem eru þá komnir í stað aðalsins.

Íhaldsmenn

Það var ekki fyrr en með upplýsingaröldinni og komu frjálshyggjumanna sem trúðu á einstaklinginn og frelsi hans, að þetta fór að breytast.  Mikilvægast var framtak Adam Smith sem skrifaði ritverkið ,,Auðlegð þjóðanna" og ruddi brautina fyrir frjálshyggju og auðhyggju, en íhaldsmenn eru þeir sem halda í þau gömlu og góðu gildi sem hann byggði á.  Meðal annars lagði Adam Smith, sem var mikill mannvinur, áherslu á að allir fengju tækifæri til að læra, óháð efnahag.  Hann sagði að samfélagið hefði ekki efni á að njóta ekki hugvits og framtaks fátæka mannsins.

Vissulega er réttlæti viðfangsefni stjórnmálanna.  Ákveðin réttindi eru tryggð og ríkið jafnar stöðu manna með skatttekjum sem notaðar eru til að greiða ýmsa þjónustu.  Reynt er að tryggja möguleika á menntun, heilsugæslu, lágmarks samgöngum o.s.fr.  En ríkisvaldið getur ekki tryggt rekstur ákveðinna fyrirtækja eða komið í veg fyrir þróun. 

Hnignun byggða

Hnignun landsbyggðarinnar byrjaði upp úr 1950 þegar bílaeign jókst og farið var út í vegagerð í stórum stíl.  Á þessum tíma bjuggu 3000 mans á Siglufirði en bærinn lá vel við síldarmiðum og ekki síður við fraktskipum.  Utanlega á Tröllaskaga en löng sigling var inn Eyjafjörð.  Í dag búa tæplega 1500 mans á Siglufirði og fer fækkandi.  Það er hægt að kenna stjórnmálamönnum um ef menn vilja finna blóraböggul, en ástæðan er þróun samgangna.

Staður eins og Ísafjörður getur átt möguleika ef þróun samgangna nær til bæjarins.  Að samgöngur verði með þeim hætti að fólk almennt sætti sig við það.  Eins má benda á nýja þróun sem eru þjóðvegir netsins.  Allt bendir til að Ísfirðingar njóti réttlætis hvað það varðar og gæti bætt stöðu okkar í samkeppni um fólk.

Hvar viljum við búa

Það er hinsvegar fráleitt að kenna stjórnmálamönnum alfarið um hnignun byggða.  Hvort heldur eru í landsmálum eða sveitarstjórnum.  Þeir geta vissulega haft áhrif en önnur sterkari öfl eru að verki.  Fólkið sjálft velur hvar það vill búa og spyr ekki stjórnmálamenn um það.  Ef einhver telur hag sínum betur borgið í Reykjavík en á Ísafirði, þá hefur hann fullt leyfi til að flytja þangað.  Sem betur fer.

Að takast á við breytingar

Ólína Þorvarðardóttir skrifaði góða grein í B,B. í síðustu viku um Háskóla á Ísafirði.  Ólíkt bölmóðinum sem hefur dunið yfir okkur Ísfirðingum voru þar settar niður raunhæfar tillögur á jákvæðum nótum.  Tillögur sem gefa okkur von um að ná vopnum okkar og takast á við þær breytingar sem eiga sér stað í samfélaginu.

Shiran Þórisson hefur sett fram hugmyndir um öflugan fjárfestingasjóð sem gæti orðið afl til að ýta undir nýsköpun og einstaklingsframtak á Vestfjörðum.  Þær eru þess virði að kynna þær fyrir stjórnvöldum í viðræðum um framtíð Vestfjarða.

Miklir möguleikar gætu verið í veiðarfærarannsóknum og Ísfirðingar eru leiðandi á Íslandi í þorskeldi.  Þorskeldi gæti margfaldast en mikil vinna liggur fyrir í þróun og rannsóknum í þeim efnum.  Hugmyndir Shirans gætu skipt sköpum í að ryðja slíkri atvinnugrein braut og miklir möguleikar eru fólgnir í tengdum atvinnugreinum, eins og rannsóknum og þróun búnaðar.  Þorleifur Ágústsson lét þá skoðun sína í ljós á borgarafundi um atvinnumál að tíu til tuttugu manns gætu haft atvinnu af rannsóknum tengdum fiskeldi á Ísafirði.

Ábyrgir aðilar hafa kosið að setja flutninga á oddinn í viðræðum við ríkisvaldið um framtíð Vestfjarða, og þá fyrst og fremst áætlanasiglingar með skipum.  Þær hugmyndir byggja á veikum grunni og munu ekki koma Vestfirðingum til bjargar.  Nemandi við Háskólann á Akureyri er að skrifa B.Sc. ritgerð um flutninga milli Ísafjarðar og Reykjavíkur og hefur reynt að koma upplýsingum til þessara aðila á framfæri, en enginn áhugi er fyrir því.  Það er búið að finna sannleikann og óþarfi að fá önnur sjónarmið inn í umræðuna.

Ef flutningkostnaður er sá baggi á heimilum og fyrirtækjum sem lagt er upp með í þessari umræðu þá hlýtur það að vera vandi á landsvísu, ekki sértækur vandi okkar Vestfirðinga.  Umræða á þessum nótum hlýtur að fæla fólk frá að flytjast búferlum hingað vestur því að látið er að því liggja að flutningskostnaður hér sé hærri en annars staðar á landinu. Sú fullyrðing er ekki rétt.

Fyrir utan menntun og þekkingu eru samgöngur mikilvægastar fyrir Vestfirðinga.  Ekki bara flutningar.  Á meðan aksturvegalengd til höfuðborgarinnar er 525 km yfir vetrar tímann verður erfitt að fá fólk til að flytja til Ísafjarðar.  Fólk með nauðsynlega þekkingu þarf til að byggja upp þróttmikið atvinnulíf.  Án samgöngubóta mun ferðaþjónusta aldrei ná sér á strik, en sýnt hefur verið fram á bein tengsl milli vegalengdar frá Reykjavík og nýtingu á hótelum.

Undirritaður hefur reiknað út það hagræði sem væntanlegar samgöngubætur gætu skilað íbúum á norðanverðum Vestfjörðum.  Sérstaklega munar um styttingu á meðal vegalengd, sem er 42 km, en einnig munar um að losna við erfiðustu kafla leiðarinnar í dag og þungatakmarkanir.  Ennishálsinn er mesti farartálminn fyrir flutninga og vegurinn um Standir sá hættulegasti en leiðin mun ekki liggja þar um eftir september 2008.  Beinn kostnaður við flutninga gæti lækkað um allt að 20%.  Enginn áhugi er fyrir þessum staðreyndum hjá ábyrgum aðilum og sjá má í viðtölum í fjölmiðlum að væntanlegar vegabætur spari óverulega í flutningskostnaði.

Bætt stjórnsýsla gæti skilað Ísfirðingum verulegum hagsbótum.  Að geta sinnt meiri þjónustu fyrir sama pening er gríðarlega mikilvægt.  Auka framleiðni í stærstu skipulagsstofnun bæjarfélagsins er mikilvægt.  Ísafjarðarbær ætti að ganga á undan öðrum með góðu framtaki í stjórnun og nýta sér menntun og þekkingu. 

Öflugur háskóli og rannsóknasetur gæti verið sá grunnur sem nýtt samfélag á Ísafirði gæti byggt á.  Þeir sem takast á við breytingar og aðlagast munu lifa af.  Gömlu hugmyndirnar og bölmóðurinn munu ekki skila Vestfirðingum fram á veginn.