Golf og aftur golf

Það er létt yfir bloggara þessa daganna.  Enda full ástæða til þess þar sem golfsveiflan er loksins að koma til með bætum árangri á golfvellinum.  Það var komið of mikið af akademísku námi við golfið, og búið að lesa of mikið af aðferðarfræði.  Markmiðið í sumar var að ná það góðum tökum á golfinu þá tvo mánuði sem dvalið var á Srí Lanka, áður en haldið yrði heim í sumarfrí, að vinirnir myndu fyllast aðdáun á þessum snjalla kylfing.  Ekkert var til sparað og tímar sóttir til besta golfkennarans í Colombo og æft á hverjum degi. 

Golfkennarinn fékk tæpa tvo mánuði til að fullkomna sveifluna, en þrautavörn yrði sú að mæta með handlegg í fatla.  Ekki var talin ástæða til að brjóta höndina, nægilegt væri að láta setja á hana gips.

Það er skammt frá því að segja að hvorugt gerðist, hvorki góð sveifla né handleggur í gipsi.  Reyndar var frammistaðan á golfvellinum svo hroðalega að venjulegur golfari hefði misst kjarkinn og fleygt kylfunum.  Sennilega er bloggari bara gervi-golfari, svona eins og menn eru gervi-Vestfirðingar, að geta tekið svona miklum áföllum án varanlegs tjóns.

Lán í óláni var að lenda með miklum heiðursmanni á golfvellinum í Tungudal, þau tvö skipti sem ég lagði í slaginn.  Gísl Jón vinur minn er vandaður maður og meðhöndlaði mig af mikilli varfærni og nærgætni.  Á slíkri ögurstundu hefði ein léttvæg athugasemd brotið niður allt sjálfstraust og útilokað framtíðaráform um golfíþróttina.

En nú er bóklega hliðin að baki og unnið í því sem til staðar er.  Þetta er reyndar ótrúlega einfalt en hugarró og afslöppun eru lykil atriði.  Það sem maður þarf að skilja með sveifluna er að koma sér upp konstannt snúningi upp á hryggjarsúluna, halda höfðinu stöðugu og gera allar sveiflur eins.  Vinstri höndin þarf að vera bein og hægri olnbogi þétt við síðuna í uppsveiflu og sá vinstri þétt við síðu í framsveiflu.  Síðan snýst þetta allt um korkið á úlnliðinum.  Svona eins og þegar Davíð drap Golíat.  Með réttri sveiflu, á hárréttum tíma, á úlnliðnum eykst hraðinn á slönguvaði margfalt.  Fyrst er að ná góðum hraða með snúning á vaðnum og svo hnykkur á úlnliðnum sem gerir galdurinn.  Steinninn er allt í einu komin á miklu meiri ferð en vaðurinn og skýst í rétta stefnu fram úr vaðnum, ef hnykkurinn kemur á réttu augnabliki.

Sama er í golfinu.  Þegar sveiflan er orðin konstannt þar sem rétt er úr úlnliðnum á hárréttu augnabliki.  Kylfuhausinn margfaldar þannig hraðann og getur náð nærri 300 km. hraða hjá bestu golfurum heims.

Við golffélagarnir tókum sitt hvorn völlinn um helgina.  Uganda Golf Course á laugardeginum og síðan Entebbe Golf Course á sunnudeginum.  Semsagt allt á uppleið í golfinu, þvert á efnahagslíf heimsins.

Í miðri kreppunni

 

 Hér kemur smá umfjöllun um hin merka hagfræðing, Scumpheter, sem hugarró fyrir fólk í miðri efahangskreppu.  Ef til vill eru kreppur nauðsynlegar til að taka til, svona eins og veghefill sem fer yfir holóttan veg og sléttir hann.

Scumpheterismi

,,Full atvinna" og ,,hagvöxtur" eru þau orð sem einkum hafa verið notuð síðustu áratugina til réttlætingar auknum ríkisafskiptum þar sem því er haldið fram að skipulag einkaframtaksins sé í eðli sínu óstöðugt þar sem takist á þensla og samdráttur.  Ríkið verði því að láta til sín taka og stilla hagkerfið af með stjórnun ríkisfjármála.

Fram að tíma kreppunnar hafði skort á skýringar klassískra hagfræðinga á hagsveiflum en Karl Marx hafði sett fram sínar kenningar á þeim með spádómum um að auðvaldskerfið myndi tortíma sér með sífellt stækkandi kreppum.  Þær kenningar skorti hinsvegar algerlega fræðilega rökfærslu og byggðu alls ekki á sögulegum staðreyndum eða tölfræði.

Árið 1912 setti austurríski hagfræðingurinn Joseph A. Scumpheter (1883-1950) fram rit sitt Theroy of Economic Development, þar sem settar voru fram kenningar um hagsveiflur.  Hann var Austurríkismaður og lærisveinn Carl Menger, aðhylltist almennu jafnvægiskenningu Walras en taldi hana þó ekki skýra nema hluta af þeim drifkröftum sem verkuðu á hagkerfið.  Hann setti fram kenningar um hagsveiflur sem stjórnuðust af drifkröftum eins og frumkvöðlum og nýjum uppgötvunum.  Hann taldi hagsveiflur ekki aðeins vera óumflýjanlegar heldur nauðsynlegar til að hreinsahagkerfið.  Nýir frumkvöðlar kæmu fram með nýjungar þar sem bankar lána peninga, nýjar uppgötvanir eru gerðar sem auka hagkvæmni og framleiðni og hafa mikil áhrif á hagkerfið (t.d. Microsoft -innskot höfundar) og koma af stað hagvexti.  Í framhaldi kemur eyða þar sem nýjar hugmyndir skortir og við stjórnvölum fyrirtækja taka við stjórnendur sem ekki hafa þá leiðtoga- og frumkvöðlahæfileika sem frumherjarnir höfðu.  Þetta komi af stað niðursveiflu og jafnvel efnahagskreppu sem síðan hreinsi til fyrir nýjum mönnum og nýjum hugmyndum.

Scumpeter var hugmyndaríkur íhaldssamur hagfræðingur með rómantískar skoðanir á framtíð hagvaxtar og kapítalismans.  Hann taldi reyndar að kapítalisminn myndi líða undir lok, en ólíkt skoðunum Karl Marx, að það yrði vegna eigin velgengni og kosta sem fjármagnshyggjan hafði og frjálshyggjan myndi líða undir lok vegna þess.  Afskipti ríkisstjórna yrðu meiri og meiri og áhrif stjórnmálamanna aukast sem myndi koma í veg fyrir að frumkvöðlar fengu þrifist til að viðhalda drifkrafti atvinnulífsins.

Kenningar Scumpeter geta því útskýrt hvers vegna vesturlönd náðu sér út úr efnahagskreppunni 1936 en önnur kreppa tók við upp úr 1970.  Mjög mikil undirliggjandi tækifæri voru í hagkerfinu um 1930 þar sem Tailorismi, færibandatækni með möguleika á fjöldaframleiðslu voru fyrir hendi en stöðnun og hugmyndaleysi einkenndi 1970 ásamt olíuverðhækkunum.  Upp úr 1980 kom tölvutækni, internet og fleira. til og kom á stað nýju hagvaxtarskoti.

 

Gervi vísindi

 

Gervivísindi hafa nokkuð komið upp í huga bloggara undanfarnar vikur.  Gott dæmi um slíkt er stjörnuspeki.  Engin vísindi liggja að baki stjörnuspeki en einhvernvegin hefur þetta orðið til og margir trúa því afstaða stjörnumerkja hafi áhrif á fólk og fénað.  Ekkert fer fyrir rökræðum eða vísindalegri umræðu um málefnið, enda tel ég að slíkt fari ekki saman við eðli málsins.

Ekki er minnst á að í raun eru stjörnumerkin 13, en aðeins tólf notuð til að aðlaga kerfið júlianska tímatalinu.  Það er heldur ekki talað um að núverandi stjörnumerki litu allt öðruvísi út fyrir 10.000 árum og munu verða óþekkjanleg eftir önnur 10.000 ár.  Það er vegna þess að í hverju stjörnumerki eru stjörnur sem eru mislangt frá jörðu, og munurinn er gríðarlegur.  Í mörgum tilfellum eru skærustu stjörnunnar í merkjunum samsettar af mörgum stjörnum, sem renna saman í eina, séð frá jörðu þar sem hún er stödd í augnablikinu.  Sólkerfi okkar er á fleygiferð miðað við þær stjörnur sem eru í fyrrnefndum merkjum og mun nægilega langur tími valda því að afstaðan breytist og útlit stjörnumerkjanna með.

En þetta er allt í góðu þar sem um dægradvöl er að ræða, og þó margir trúi á áhrifamátt stjörnumerkja, gerir það ekkert til.  Sem dæmi eru buddatrúar mjög trúaðir á stjörnuspeki og tímasetja atburði í samræmi við stöðu stjarnanna, t.d. hjónabönd.

Það er öllu verra þegar slík bábilja er notuð í hagnýtum fræðum eins og hagfræði og lífræði.  Menn halla sér afturábak og komast að allskyns niðurstöðum, án þess að þurfa til þess rannsóknir eða gögn.  Menn fullyrða t.d. um að Íslandsmið séu full af þorski og óhætt sé að veiða mun meira en sjávarútvegsráðherra hefur heimilað án þess að setja stofninn i hættu.  Ekkert mark sé takandi á Hafró enda sé allt tómt bull sem gert sé á þeim bænum. 

Þessir menn skilja ekki eðli vísinda og skilja ekki mun á vísindum og gervivísindum.  Það að einhver sjómaður reki í góða veiði og telji þar með að allt sé fullt af þorski, á ekkert skylt við vísindi.  Lítil umræða fer síðan fram með röklegum hætti, eins og með stjörnuspekina, enda eru þessir aðilar áfærir til þess.  Ekki veit ég hvort þessir menn eru pólitískir loddarar og nota þessi mikilvægu málefni til að vekja athygli á sér, eða hvort þér séu í raunveruleikanum svona illa að sér.  Það verður að gera þá kröfu til þeirra sem gefa kost á sér í pólitík að þeir vinni heimavinnuna sína og setji sig inn í málin og skilji um hvað þau snúast.

Annað dæmi um gervivísindi er fyrirhuguð jarðgangnagerð í Arnarfjörð.  Menn sneiða alveg frá faglegri umræðu um málið og slá um sig rómatík.  Stjörnumerki eru svolítið rómantísk líka.  Aldrei minnst á hvað þessi göng muni raunverulega gera fyrir íbúa svæðisins, miðað við aðra möguleika sem við stöndum frammi fyrir, eins og gangnagerð milli Engidals og Álftafjarðar.  Setja fram ávinninginn á hlutlægan hátt og taka tilfinningarnar útfyrir rétt á meðan.

Það er grátbroslegt að sjá sömu mennina tala fyrir háskóla á Vestfjörðum.  Til hvers viljum við háskóla?  Til að auka þekkingu eða vantar okkur bara atvinnutækifæri?  Getum við ekki bara notað stjörnuspeki við þetta allt saman?  Sennilega dygði það betur þegar spáð er í hagkerfið og gengi krónunnar?

Umferðin í Kampala

 

Það er gott að vera í Úganda.  Loftslagið eins og best verður á kosið.  Það er svona eins og að hafa fjarstýringu og maður réði þessu sjálfur.  Þá myndi maður hafa veðrið eins og það er í Kampala.

Hér eru almenningssamgöngur nokkuð merkilegar.  Strætó eru Hi Ace bílar sem eru gefnir upp fyrir 14 farþega, en oft er vel troðið í þá.  Þeir eru ekki á neinni sérstakri áætlun, né er gefið út verð á fargjöldum.  En einhver skikkan er á allri óreiðunni hjá þessum bílum, og verðið fer eftir framboði og eftirspurn.  Það er dýrara að fara með þeim á morgnana og seinni partinn þegar allir þurfa að komast til og frá vinnu.  Verðið hrynur svo niður um miðjan daginn.  Áfangastaður ræðst af þeim farþegum sem koma í bílinn.  Ef t.d. þrír koma í hann og ferðinni heitið á tiltekin stað í úthverfi Kampala, byrjar aðstoðarmaður bílstjórans að gefa merki út um gluggann með fingrunum.  Úr þessu lesa heimamenn og skilja hvert ferðinni er heitið, og ef þeir eru á sömu leið, stoppa þeir strætóinn.  Það er dásamleg regla á allri þessari óreiðu og hámörkun á nýtingu bílsins aðal málið.

Síðan eru það boda-boda.  Það eru mótorhjól sem koma í staðin fyrir leigubíla annarsstaðar.  Eða þríhjólin sem notuð eru í S-Asíu.  Sagan segir að á tímum Idi Amin hafi fólk oft þurft að flýja harðæðið og fengið einhvern á mótorhjóli til að skutla sér til landamæra Kenía eða Tansaníu.  Nafnið sé dregið af ,,border - border" og hafi styst í boda-boda.

Boda-boda eru eins of flugur í umferðinni, krökkt af þeim og ökumenn þeirra taka lítið tillit til umferðareglna.  Þessir ,,leigubílar" þekkjast á hnakknum fyrir farþegann sem er með bólstruðum púða fyrir mjóhrygginn.  Hjálmar eru nánast óþekktir á boda-boda, allavega fyrir farþegann.  Ég sá í blöðunum í morgun að 60% dauðsfalla í umferðinni tengist þessum ferðamáta.

Boda-boda er ekki bara notað fyrir farþegaflutninga, heldur alls kyns vöruflutninga.  Algengt er að sjá slíkt hjól hlaðið varning, og fyrir helgina sá ég tvö boda-boda með sitt hvora líkkistuna, þversum á hnakknum á fullu á þjóðveginum til Entebbe.

Síðan eru það reiðhjólin, sem eru ódýrari ,,leigubíll" en boda-boda.  Þau eru mikið notuð til farþegaflutninga, og þekkjast á bólstruðum hnakki fyrir farþegann.  Þau eru einnig notuð til vöruflutninga og má sjá þau oft á tíðum hlaðin varningi.  Nokkrum sinnum hef ég séð reiðhjól sem eru að flytja lifandi kjúklinga.  Ekki sést í þau fyrir hænum sem bundnar eru saman á fótunum og hengdar utan á reiðhjólið.  Einnig er algengt að sjá hjól reiða 50 ltr. mjólkurbrúsa til að dreifa mjólk um hverfi borgarinnar.

Ég kann bara vel við þetta og verð að segja eins og er að mikið er gott að vera laus við Leyland strætóana á Srí Lanka.  Hávaðinn og lætin í þeim er hrikalegur, bæði vélargnýrinn og eins loftflauturnar sem þandar eru til hins ýtrasta.  Þetta er svona rólegra hérna og lítið um flaut og læti.

Back to normal

 

Nú er lífið farið að falla í fastar skorður hér í Úganda eftir ótrúlega skemmtilegt frí á Íslandi í ágúst.  Frí sem að mestu var tekið í sumarbústað í Tunguskógi í faðmi fjölskyldu og vina.  Það er notalegt að finna að bæði fjölskylda og vinir fyrirgefa manni flakkið og fjarveruna og þráðurinn er tekinn upp þar sem frá var horfið eins og maður hafi aldrei farið neitt. 

Hér í Kampala er lífið töluvert öðruvísi en á Srí Lanka og menningin allt önnur.

Það sem uppúr stendur úr fríinu er ferð til Fljótavíkur með fjölskyldunni.  Við flugum með lítilli flugvél og lentum á túninu á Atlastöðum þar sem við höfðum sumarhús fjölskyldunnar útaf fyrir okkur þá daga sem valið var.

Með í för var afabarnið, Jón Gunnar, sem er rétt orðin tveggja ára.  Á þeim þremur dögum sem við áttum í Fljótavíkinni tók sá litli út mikinn þroska.  Ég er ekki frá því að andi langa-langa afa hans, Júlíusar Geirmundssonar, hafi svifið yfir vötnum.  Sá tveggja ára kom í Fljót sem barn en fór með þroska fimm ára snáða í burtu.  Hann fór margar ferðir út á Langanes til að veiða silung á þessum dögum og síðan niður í Grundarenda til að horfa á Atlantshafið berja á sandströndinni.  Hlaupa undan briminu þegar það skall í fjörunni með öllum sínum þunga.  Eins og sönnum fljótvíking sæmir stóð hann sig vel og naut verunnar í víkinni fögru. 

Ég bauð vinkonu minni Boggu Venna í heimsókn á Atlastaði, sem hún þáði og eyddi kvöldstund með okkur fjölskyldunni.  Bogga hjálpaði mér á sínum tíma að skrá hundruð örnefna í Fljótavík og setja á heilmikið kort, loftmynd af Fljótavík, sem nú hangir veggnum í vesturálmu óðalsins.  Við vitum af tveimur eða þremur villum í kortinu en höfum rætt um að laga þetta í ein fimm ár.  Framkvæmdin kemst aldrei af umræðustigi, og þessi heimsókn var engin undantekning frá því.  Þetta endar með að villurnar okkar Boggu festast í sessi og verða notuð sem ,,rétt" örnefni í framtíðinni.

Í Birkilaut, sumarhúsinu í Tungudal, var stöðugur gestagangur fjölskyldu og vina.  Hver veislan af annarri töfruð fram og sú ánægjulega staðreynd blasti við að bústaðurinn væri ekki nógu stór.  Það þarf að stækka hann verulega sem kemur sér vel fyrir Íslenskt efnahagslíf sem þarf á smá innspýtingu að halda á næsta ári.  Framkvæmdir munu því ýta undir viðreisn efnahagslífsins á Íslandi á þessum erfiðu tímum.

Það eru margir hissa á sumarbústaðabyggðinni í Tunguskógi sem samanstendur af fimmta tug bústaða sem eru nánast horfinn í trjágróður.  Aðeins í stein snar frá heimilum flestra eiganda, sem flestir dvelja þarna langdvölum á sumrin.  Ég náði ekki einni nóttu heima á Silfurtorgi og bjó í skóginum allt fríið, fyrir  utan stutt ferðalag um Ísland.

Verslunarmannahelgin stendur upp úr dvölinni í skóginum þar sem góðra vina fundur er haldin á hverju ári.  Í fyrra var í Asíu og missti af öllu saman.  Nú var þetta hinsvegar tekið rækilega út.  Grillið hjá okkur Stínu fyrir brennu og hádegisveðarhlaðborðið hjá Flosa og Brynju.

Íslandsferðinni var svo slúttuð með góðum vinum í Reykjavík áður en þrjátíu tíma ferðalag til Afríku hófst.    

Club Med og Colombo

 

Bloggari hefur haft gaman af að fylgjast með franskir pólitík og sérstaklega hinum litríka forseta Nicolas Sarkozy.  Nýjasta útspilið hjá honum vekur bæði aðdáun og efasemdir.  Stofnun Club Med með öllum þjóðhöfðingjum landa sem liggja að Miðjajarðarhafi, nema Qaddafi. Líbýuforseta.

Löndin sem liggja að Miðjarðarhafinu hafa mótað mankynsöguna síðastliðin 2000 árin og eru vagga þeirra tveggja menningarheima sem mest takast á í dag, kristinna manna og múslima.  Reyndar er þetta ótrúlega sniðug hugmynd hjá Sarkozy, hann útilokar ríki eins Afganistan, Írak, Saudi Arabíu og Íran, sem ekkert er hægt að eiga samskipti við hvort eða er.  Tvö ríkjanna eru lömuð af borgarstyrjöld en hinum er stjórnað af öfgafullum afturhaldsinnum.  Þrátt fyrir mikinn auð þeirra síðarnefndu verða litlar sem engar framfarir hjá almenningi enda virðing fyrir mannréttindum er engin.

En Þjóðverjar eru æfir yfir uppátækinu enda eiga þeir enga sneið af Miðjarðarhafinu og því ekki boðið í klúbbinn.  Þeir óttast að Frakkar, sem munu leiða nýja bandalagið, muni skara eld að sinni köku og þeir, Þjóðverjar, verða útundan.  Sama er sennilega upp á pallborðinu hjá Bretum sem varla eru hressir með skyndilegt mikilvægi Frakka í alþjóðamálum, enda lengi verið stirt á milli þeirra.

Hinsvegar var hersýningin og allt sjóið svolítið til að draga úr aðdáun. Það sem meira er að ekki er vitað hvernig Frakkar ætla að bregðast við timburmönnunum eftir partíið.  Það hlýtur að kalla á mikla ábyrgð og fé að reka Club Med.  Ekki geta þeir sent reikninginn til Evrópusambandsins?

En engu að síður verður maður að viðurkenna að sjá forseta Sýrlands í hópnum og þá félaga Abbas og Olmert í faðmlögum vekur vonir um að hægt verði að stöðva ófriðarbálið fyrir botni Miðjarðarhafs.  Ófriðarbál sem ógnar öllum heiminum og kyndir undir íslamsisma sem er að eta Evrópu innanfrá.

 

En frá Colombo er það helst að frétta að fiskilyktin liggur í loftinu.  Ég fór í nótt á St. Johns markaðinn í borginni til að hitta heild- og smásala.  Ég hafði með mér föt til skiptanna og fór í sturtu þegar ég kom í vinnuna í morgun.  Gallinn í plastpokun liggur út á svölum og er ekki í húsum hæfur.

Hafnarrölt

 

Félagi minn Amaralal hefur verið að hjálpa mér við rannsóknarþátt meistararitgerðarinnar.  Við fórum á höfnina í Negombo s.l. nótt til að fylgjast með löndun báta, uppboði á afla og afla upplýsinga um virðiskeðju gul-ugga á Sri Lanka.  Negomgbo er ein mikilvægasta höfnin fyrir gul-ugga, en vegna nálægðar við alþjóðaflugvöllinn við Colombo eru flestar verksmiðjur sem flytja út túnfisk í Negomgbo.

Amaralal er með meistaragráðu frá Tromsö í Noregi og lokaritgerðin hans var einmitt um virðiskeðju sjávarútvegs á Sri Lanka.  Hann hefur aðstoðað mig við rannsóknir og viðtöl við milliliði hér í landi.  Enn er töluvert eftir af þessari vinnu en þetta er ótrúlega skemmtilegt.

Negomgbo er norður af Colombo og undirstöðu atvinnugreinin er sjávarútvegur en ferðamannaþjónusta er einnig mikilvæg.  Á markaðinum í morgun benti Amaralal mér á hversu margar konur væru að vinna við uppboð og sölu á fiski, og útskýrði málið þannig að hér væri mikið um kaþólikka og meðal þeirra væri eðlilegt að konan ynni úti og hjálpaði til við að afla tekna fyrir heimilið.  Hjá búddistum, eins og honum sjálfum, væri það nánast óþekkt, enda hlutverk konunnar að sjá um heimilið.  Það er reyndar áhugavert að velta fyrir sér mismunandi menningu og áhrif hennar á hagkerfið og framleiðni.  En það er ekki viðfangsefni minnar rannsóknar.

Hinsvegar að sjá tuttugu daga gamlan gul-ugga og þrefa við kaupanda fyrir útflutningsfyrirtæki um gæðin, og efast um að neytandi í Evrópu myndi sætta sig við fiskinn á matardiskinn, er hinsvegar viðfangsefnið.  Hann sagði mér að metverð hefði fengist fyrir gul-ugga í gær, enda væri þetta fyrir utan vertíð og mikil vöntun á markaði.  Sem að sjálfsögðu breytir skyni John & Mary í Bretlandi á hvað séu gæði og þau skilja mjög vel að monsoon sé í algeymi í Indlandshafi og bragðið því örlítið öðruvísi.

Negomgbo er við árósa og við dagrenningu mátti sjá rækjuflotann sigla út, í orðsins fyllstu merkingu.  Á Sri Lanka eru togveiðar bannaðar nema á seglbátum.  Stór floti dregur trollin úti fyrir árósnum með seglum þöndum og nota kröftugan monsoon vindinn sem aflgjafa. 

Við hittum marga á markaðinum og síðar fórum við í heimsókn í verksmiðju Tropical Frozen sem eru leiðandi framleiðendur og útflytjendur á túnfiski frá Sri Lanka.  Síðan var komið við á smásölumarkaðinum í Negombo þar sem smásalar voru teknir tali og formlegir spurningalistar notaðir til að afla ganga fyrir rannsóknina.

Gul-uggi

 

Ég hef gaman af að skreppa á bryggjuna hér á Sri Lanka og fylgjast með þegar bátarnir landa og virða fyrir mér samkomustað seljanda og kaupanda, þar sem markaðurinn ræður ríkjum.  Að vísu þarf maður að fara á nóttinni þar sem þessi viðskipti eru búinn snemm morguns.  Það kemur sér reyndar vel, enda fyrir utan venjulegan vinnutíma og umferð með minnsta móti.

Það eru merkilegir hlutir að gerast hér á landi í fiskimálum, sérlega áhugaverðir fyrir mig, sem er að skrifa meistararitgerð um virðiskeðju gul-ugga (yellow-fin) túnfisks á Sri Lanka.  Hingað til hefur heimamarkaður ráðið verðinu en alþjóðavæðingin bankar á og kallar á breytingar.  Ekki eru allir ánægðir með þær breytingar en flestir hagfræðingar vilja þó meina að þær bæti hag þjóðarinnar, almennt séð.

Þetta er svona svolítið eins og að vera staddur á Þingvöllum og velta fyrir sér jarðfræði.  Þar sem Ameríku- og Evrópu flekarnir reka í sundur og hafa á síðastu sekúndum jarðsögunnar myndað ægifagurt form þjóðgarðsins.  Þetta blasir allt við einhvern vegin, hvert sem litið er.

Hér sér maður hinsvegar alþjóðavæðinguna þrengja sér inn þar sem heimamarkaður hefur ráðið hingað til, en frekar fátækir neytendur halda verði á fiski lágu.  En þróuð ríki geta boðið betra verð en neytendur þróunarlands, þannig að um leið og útflutningur byrjar, breytist verð úr heima-verði (local price) í heimsmarkaðsverð.  A gul-ugga túnfisk, sem hefur verið mjög vinsæll matur hjá almenningi á Sri Lanka, er heimsmarkaðsverð a.m.k. þrefallt hærra en heimaverðið.  Sjómaðurinn er alsæll en neytandinn er ekki eins ánægður. 

Það liggur fyrir að hægt væri að selja miklu meira magn af gul-ugga til hátt borgandi markaða í Japan, Evrópu og BNA.  Vandamálið liggur í gæðum aflans, en heimabátar eru úti í allt að sex vikur, og það með takmarkaðan ís.  Fiskurinn er því ekki allur kræsilegur fyrir vesturlandabúann sem er vanur ferskleika með sjávarilm.  Og það er ekki auðvelt að breyta því þar sem heimamaðurinn skilur ekki þessar þarfir útlendinganna.

Hæst borgar shasimi markaðurinn í Japan, en þar er fiskurinn etin hrár.  Til þess þarf mikinn ferskleika og ekki hægt að baða hann upp úr örverum á leiðinni í gegnum virðiskeðju frá veiðum á borð neytandans.  Næst eftirsóttasti markaðurinn er ,,steik" markaðurinn í Evrópu og BNA.  Þar vill neytandinn bregða fiskinum á pönnuna augnablik og hafa roða inn í miðju.  Þá bráðnar hver biti upp í manni og gæði túnfisksins koma vel í ljós.   

Heimamenn eru hinsvegar vanir að elda fiskinn í a.m.k. hálftíma og fela hann í karrý og chilli pipar. 

Eitt af þeim gæðavandamálum sem kemur upp við hefðbundna meðhöndlun fiskimanna er histamine myndun í vöðvum fisksins.  Slíkt kemur ekki að sök við eldamennsku heimamanna þar sem við mikla eldun rýkur histaminið úr, en getur verið mun verra fyrir léttsteikingu evrópubúans.  Histamine veldur útbrotum og kláða, fyrir svo utan að bragðið af gömlum fiski.  Sérstaklega þráabragð af feitum fiski eins og túnfiski, sem hverfur í kryddblöndu heimamansins en væri yfirþyrmandi fyrir vesturlandabúann, hvað þá Japanann.

En sjómenn á Sri Lanka munu læra að meðhöndla fiskinn, enda kemur þetta við budduna og til mikils að vinna.  Hægt og sígandi mun heimsmarkaðsverð taka við og heimamarkaðurinn getur ekki keppt við það.  Heimamenn munu verða án gul-ugga og verða að sætta sig við aðrar ódýrari tegundir.  Efnahagur landsins mun hinsvegar njóta góðs af og flestir vera betur settir eftir breytinguna.

En það fylgir böggull skammrifi þar sem hækkandi verð mun hvetja fiskimenn til að sækja meira og fleiri til að koma inn í greinina, en aðgangur er galopinn að auðlindinni.  Svona rómatík eins og navíistar heima telja eftirsóknaverða.  En án stjórnunar og takmörkunar í aðgangi að auðlindinni mun hærra verð aðeins kalla á ofveiði og hrun til lengri tíma litið.  Þetta er þekkt fyrirbæri í þróunarlöndum og er einmitt að gerast hér um þessar mundir.  Það er spennandi tími fyrir rannsóknir við slíkar aðstæður.

Ísland í dag

 

Ég horfði á þáttinn á CCN sem fjallaði um nýtingu Íslendinga á endurnýjanlegum orkugjöfum og var meðal annars viðtal við forseta vorn, Ólaf Ragnar Grímsson.

Ég hef aldrei verið aðdáandi Ólafs né pólitískur stuðningsmaður.  Og þar sem hann hefur verið duglegur við að pílitískvæða forsetaembættið hef ég heldur ekki geta stutt hann né kosið, í öll þau skipti sem hann hefur verið í framboði.

En ég verð að viðurkenna að hann stóð sig vel og lýsti Íslandi sem útópíu í nýtingu endurnýjanlegrar orku og dró upp mynd fyrir alheim af þessari vistvænu og umhverfisvænu þjóð.  Ég verð að viðurkenna að ég var bara rígmontinn og þjóðarstoltið ólgaði í æðum mínum yfir þættinum, og ekki síst framlagi ORG til hans.  Ég var reyndar búinn að sjá hluta af þessu í síðustu viku í Úganda, en þar birtist þetta frá Suður Afrískri stöð sem auglýsing frá Shell.  Reyndar kom það einnig fram hjá CNN að Shell er sponsor fyrir þessum þætti.  Mér skilst að hann verði sýndur af og til í allan dag og á morgun, sunnudag.

Það er óhætt að segja að sjónarhóllinn hafi verið annar en þegar önnur fræg íslensk persóna, Björk, tjáir sig um þessi mál.  Það er með ólíkindum hvernig hún fær sig til að skrumskæla þessa hluti til að láta þá líta verr út en ástæða er til.

Ég spái því reyndar að hagur Strumpu, íslensku þjóðarinnar, eigi eftir að vænkast mikið á næstu misserum.  Við erum orkuútflytjendur og eigum mikla möguleika á að stórauka orkuframleiðslu á ókomnum árum.  Það er gott mál þegar orkuverð hefur margfaldast og allt útlit fyrir að ekkert lát verði af því.

Í BNA er 750 bílar á hverja þúsund íbúa, og sennilega fleiri á Íslandi.  Á Indlandi eru þeir 10 en Indverjar telja að þeir þurfi að vera 100 á hverja þúsund íbúa, til að geta búið þjóðinni ásættanleg kjör og minka þá gríðarlegu fátækt sem þar ríkir.  Ástandið er ef til vill skárra í Kína en margt er þó líkt með þessum ofurríkjum hvað mannfjölda varðar.  Það eru einmitt þessi tvö ríki sem leiða eftirspurn sem er langt umfram framboð og keyrt hefur olíuverðið upp. 

En það eru Bandaríkjamenn sem eru orkusóðar heimsins.  Á meðan Japanir hafa dregið markvisst úr olíunotkun sinni, um 15% á síðustu 10 árum, hafa Bandaríkjamenn enn aukið sína notkun, sem hefur verið um 40% af heimsnotkun.  Keyrandi um á stórum eyðslufrekum bílum enda haldið verði á eldsneyti í lágmarki miðað við aðrar þjóðir.  Fyrrverandi forseti, Jimmy Carter setti allskyns reglur til að minka olíunotkun, meðal annars um lágmarksnýtingu bílvéla.  Hann lét setja sólarrafhlöður á þak Hvíta hússins til að ganga á undan þjóðinni með góðu fordæmi.  Þetta var eftir eina olíukreppuna en þegar henni lauk og verðið lækkaði hafði Ronald Regan tekið við sem forseti.  Hans fyrsta verk var að afnema hluta af lögum og reglum Carters og lét rífa draslið af þakinu.  En Japanir héldu sínu skriði þó verðið lækkaði og eru rækilega að uppskera ávöxt erfiðisins í dag.

Talandi um orkuverð og notkun þá get ég ekki stillt mig um að segja frá umferðinni hér á Sri Lanka og Úganda, þaðan sem ég er nýkominn.  Flestir bílar hér eru innfluttir notaðir frá t.d. Japan, þar sem þar er ekki talið hagkvæmt að keyra um á gömlum slitnum skrjóðum.  Enda reykir annar hver bíll þannig að allt hverfur í þykkan mökk.  Bæði er eldsneytisnýtin léleg og mengun mikil.  Japanir flytja út þessi vandamál sem er ágætt fyrir þá.

En héðan frá Colombo er það helst að frétta að þær fáu götur í miðborginni þar sem tvístefnuakstur var leyfður, var breytt í einstefnu um síðustu helgi.  Þetta setur umferðina algjörlega í hnút en ástæðan eru öryggismál.  Þegar þú átt von á hryðjuverkum upp á hvern dag í höfuðborginni, er eldsneytisnýting og mengun ekki neitt til að hafa áhyggjur af.  Það er semsagt talið erfiðara að sprengja tiltekna menn ef ekki er hægt að mæta þeim í umferðinni.

Afrikaninn

 

Tíminn líður hratt í Úganda.  Styttist óðum í ferð mína aftur til Sri Lanka þar sem ég verð út júlí.

Eins og áður segir er loftslagið gott hér í landi.  En mengunin er verri.  Það liggur mengunarský yfir borginni í eftirmiðdaginn, enda umferðin mikil og bílarnir gamlir og slitnir og reykja eins og kolaverksmiðjur. 

Þess vegna nota ég tímann á morgnana til að skokka en þá er reyndar niðarmyrkur.  Ég fékk reyndar dótið mitt frá Colombo í gær, og þar á meðal var hellkönnunarbúnaður (ennisljós) sem Jón sonur minn skildi eftir í Colombo um jólin.  Nú nota ég hann og þau fáu farartæki sem leið eiga um Bugalobi sjá þó bleikskinnan þar sem hann klýfur dimman morguninn.  Ég hef verið að rekast á hjólreiðarmenn sem koma út úr myrkrinu án nokkurs fyrirvara.  Nú sjá þeir mig en umferðin er mjög róleg á þessum tíma og götur breiðar og plássmiklar.

En það er golfið sem hugann á allan fyrir utan vinnuna.  Við tókum þátt í norrænu golfmóti, Nordic Competition, á sunnudaginn var og var skipulagt af Karli, starfsmanni sænska sendiráðsins.  Mótið var nú ekki fjölmennt en mjög skemmtilegt en það var haldið á golfvelli í eigu sykurplantekru.  Völlurinn heitir Mehtagolf Course og einstaklega fallegur og skemmtilegur.  Mjög hæðóttur og spennandi brautir þar sem mikið reynir á hæfileikana.

En sjálfur er í hálfgerðri klípu í golfinu.  Það gengur reyndar mjög vel, enda mikið æft og spilað alla daga.  En ég óttast mest af öllu að ég hafi byggt upp slíkar væntingar meðal vina minna heima á Íslandi, að annað hvort verði ég að ná raunverulegum árangri á velli, ekki bara fræðilegum árangri, eða mæta með hendi í fatla þegar ég kem heim í ágúst.  Ég er búinn að taka svo stórt upp í mig varðandi árangurinn í golfinu að erfitt getur að standa undir væntingum þegar spilamennskan hefst í Tungudalnum.

Þessa dagana er ég að rembast við að læra inna á Kampala og rata um borgina.  Hér verður maður að keyra sjálfur og engin elsku mamma með það.  Ég er orðin nokkuð vanur vinstri umferðinni frá Colombo, en málið er að þekkja leiðirnar.

Við miðbaug

 

Það er ótrúlega notalegt í Úganda.  Ef æðri máttarvöld hefðu fengið manni  hitastillir myndi maður stilla á hitastigið hér í Kampala.  Það er nákvæmlega eins og maður vill hafa það.  Ólíkt Sri Lanka getur maður opnað gluggann á skrifstofunni og látið notalegan blæinn leika um sig.  Lofkælingar eru óþarfar þar sem hitastigið á nóttinni er ákjósanlegt til að liggja undir þunnri sæng.  Það er að sjálfsögðu hæðin yfir sjávarmáli sem veldur þessum notalegheitum á þessu slóðum, nærri  1.200 metrar.

Ef þessi guðlega fjarstýring gæfi fleiri möguleika myndi maður draga nokkra skýjabólstra upp á himinn til að draga úr sólinni, sem reyndar er óþarfi hér því þannig er þetta einmitt alla daga.  Síðan drissar niður regni reglulega en stutt í senn, til að halda öllu iðagrænu.

Eitt er það sem ég myndi breyta ef ég gæti stillt klukkuna.  Ég myndi seinka henni aðeins hér í Úganda.  Það birtir of seint á morgnana.  Ég fer út að skokka rétt fyrir sex á morgnana en dagrenning er rétt fyrir komu mína heim í hús aftur.  Ég þarf því að hlaupa megin tíma leiðarinnar i myrkri.

Það nálgast reyndar skammdegi hér, sem við miðbaug er tvisvar á ári.  Í mars og september er sólin hæst á lofti, en lægst um jónsmessu og jól.  Þetta er svolítið öðruvísi en við eigum að venjast heima á Íslandi, þar sem við náum sólarljósi norður yfir heimskautið.

Golfvöllurinn er í nágrenni við vinnustaðinn og ekkert sem kemur í veg fyrir hálfan hring eftir vinnu þegar sá gállinn er á manni.  Enda bjart til að verða sjö á kvöldin.  Ég er að ganga frá inngöngu í golfklúbbinn og þá mun ég geta látið eins og ég sé heima hjá mér á vellinum.

When I am fifty four

 

Ég er búinn að vera á ferð og flugi undanfarið.  Kominn aftur til Kampala frá Colombo og bíð eftir dótinu mínu sem fylgir mér um hæl.  Ég rek nú þrjú heimili, eitt í Colombo, annað í Kampala og það þriðja á Íslandi.  Ég er með tvær vinnukonur á launaskrá í tveimur heimsálfum og verður svo þar til ég fer heim í sumarfrí.  Þá hættir Pam sem hugsað hefur um mig á Sri Lanka en hún mun eiga rólega daga fram í lok júní, þangað til ég sný aftur til Colombo til að leysa af þar út júlí.

Um næstu helgi verð ég fjarri góðu gamni þar sem haldið verður upp á fjörutíu ára fermingarafmæli 54 mótelsins.  Reyndar missa jafnaldrar mínir af miklu þar sem hin heimsfræga hljómsveit Tigers, mun ekki geta haldið upp fjöri þessa helgi á Ísafirði vegna minnar fjarrveru.  Hinir tveir meðlimirnir, Dóri Ebba og Pimmi, munu hinsvegar aka saman til þessa fagnaðar á föstudags morguninn.

Ég sé að gömul vinkona mín, frá sjötta áratugnum, Friðlín ætlar að mæta í fyrsta skiptið til leiks, en 54 árgangurinn hittist allt að tvisvar á ári í gegnum tíðina.  Við Friðlín gengum iðulega saman í skólann, enda bjuggum við bæði við Stakkanes sem er um hálfan annan kílómeters leið.  Hún bjó á Litlabýli en ég á Vinaminni. 

Reyndar hitti ég Friðlínu fyrir nokkrum árum sem voru fagnaðarfundir.  Við fórum meðal annars í heimsókn upp í Hlíð II, þar sem Kitti Gauj og Jóhanna Jakobs bjuggu.  Þar var okkur tekið með kostum og kynjum með kaffi og kökum.  Hlíð II var leikvangur okkar í gamla daga en Kitti rak þar fjárbúskap með meiru.  Við unnum öll sumur í heyskap og minnst ég þess að eitt sinn fengum við greitt í bita af suðusúkkulaði eftir úthaldið, og í annað skiptið með blóðappelsínu.  Þetta þótti okkur góð kjör og undum við félagarnir sælir við launin.

Aðeins nokkrum árum eftir heimsókn okkar Friðlínar var bærinn horfin og íbúarnir báðir farnir á vit forfeðrana.  Það er ekkert þarna núna sem minnir á leikvang æskuáranna.  Tjörnin sem okkur þótti risastór er horfin ásamt uppsprettunni og laxakofanum.  Ekkert sem minnir á fjárhúsin, hænsnakofann, hlöðuna né dúfnakofann hans Kobba, sem var leikfélagi okkar og æskufélagi.

Að hitta gamla skólafélaga er alltaf jafn skemmtilegt.  Eins og einn vinur minn orðaði það þá hittir maður þau við ákveða stemmingu.  Eins og maður líti á jákvæðar hliðar lífsins og upplifi nánast þessi skemmtilegu ár barns og unglings.  Maður veltir fyrri sér hvernig einum og öðrum hefur gengið í lífinu en flestir hafa bæði reynt súrt og sætt þessi fjörutíu ár síðan við staðfestum skírnina.

Mér hugnaðist hugmynd Mæju Kristjáns um að hvetja til þess að jafnaldrarnir rifjuðu upp skemmtilegar sögur af óþekkt og uppákomum í skólanum.  Ekki að ég gæti gert það sjálfur, enda alger engill sem hvorki datt né draup af þessi árin.  En svona gamanlaust þar sem hún minntist á Halldóru Magnúsdóttir kennara þá sat ég fyrir nokkrum árum í kaffi hjá vini mínum Þresti Massa í Pétursborg.  Halldóra, eiginkona hans, kom þá og settist hjá okkur til að spjalla.  Ég gat ekki stillt mig um að biðja hana afsökunar á því hversu illa ég hafði komið fram við hana í gaggó.  Hún var einhvernvegin svo auðveld bráð fyrir miskunnlausan unglinginn.  Hún horfði á mig stórum augum og sagði:  "Gunnar minn þú varst nú alltaf svo stilltur,,  Ég hef aldrei fengið betri sakaruppgjöf á ævinni.

En sökin bítur engu að síður og ég minnist þess með trega og skömm hvernig við komum fram við tvær skólasystur okkar.  Aðra þeirra bað ég fyrirgefningar fyrir allmörgum árum síðan, sem hún tók vel.  Vildi þó ekki mæta til árgangsveislu sem þá var haldin og sagðist ekkert vilja með okkar hóp að gera.  Þar er kannski verk að vinna fyrir 54 mótelið í framtíðinni.

En þær stöllur Bjarndís og Rósa hafa verið eins og guðmæður okkar í gegnum tíðina og haldið þessum hópi saman.  Hópurinn hefur meðal annars framleitt kvikmynd og ég minnist þess að hafa skrifað upp logna lýsingu á ferðalagi hópsins með rútu til Bolungarvíkur.  Við veittum gullpálmann fyrir bestu kvikmynd og leikstjórn á miklu hátíðarkvöldi í Krúsinni.  Ef ég man rétt var 57 mótelið að skemmta sér með okkur og komust aldrei að fyrir hressu liði 54 árgangsins.

Ég er sannfærður um að 54 skemmtir sér vel um sjómannadagshelgin á Ísafirði.  Bestu kveðjur frá Afríku.

 

Á ferð og flugi

Ég kom heilu og höldnu úr helreið um suður Sri Lanka.  Umferðin hér er ægileg og sífellt verið að aka frammúr og mæta bílum á öfugum vegarhelmingi.  En ferðin gekk vel og skemmtilegt að ferðast með heimamönnum um land þeirra.

Ég set hér inn myndir sem teknar voru í virkinu í Galle í dag sem byggt var af hollendingum á átjándu öld.  

Ég fékk þau gleðilegu tíðindi að flugið mitt til Afríku í nótt væri í gengum Dubai en ekki Bankok.  Það voru smá mistök hjá ferðaskrifstofunni sem búið er að leiðrétta.

 

 

Á ferð og flugi

Það er mikið um ferðalög framundan næstu vikurnar.  Í fyrramálið förum við félagarnir, undirritaður, Leslie, Nishantha og Kumara í úttektarferð um suður Sri Lanka.  Við erum að taka út starfsemi löndunarstöðva sem Íslendingar hafa byggt til uppbyggingar fiskimannasamfélaga hér á landi.  Við munum gista í bæ sem heitir Matara næstu nótt og komum til baka til Colombo á föstudagskvöld.

En bloggari mun stoppa stutt við og aðfararnótt laugardagsins flýgur hann í austur til Bankok í Tælandi.  Þaðan verður flogið í vestur til Uganda í Afríku.  Þetta verður langt og strangt ferðalag og lending á Entebbe um sólarhring eftir brottför hér.

Eftir tvær vikur í Uganda verður haldið til Sri Lanka aftur og sama dag og eiginkonan lendir hér í borg frá London, hún er að koma í heimsókn hingað, lendir bloggari úr flugi frá Uganda via Tæland. 

 Á myndinni hér að ofan er bloggari að drekka úr kókóshnetu í einkennisklæðnaði við úttekt á löndunarstað.  Sú neðri sýnir hóp manna draga inn landnót.

Kvótakerfið, enn og aftur

Hagræn stjórnun fiskveiða

Umhverfið í kringum setningu kvótalaga einkennist af gríðalegu tapi útgerðar og leituð því menn að hagrænni stjórnun fiskveiða.  Ekki ríkti samkomulag hagsmunaaðila um málið, þar sem ausfirðingar sóttu á kvótaleiðina en vestfirðingar voru á móti.

Haustið 1983 stóð sjáverútvegurinn frammi fyrir þríþættu vandamáli:

1.       Þorskstofninn var i mikilli lægð þannig að stórdraga þurfti úr veiðum

2.       Mikill hallarekstur

3.       Lengi hafði ríkt ósamstaða í röðum hagsmunaaðila um hvernig haga skyldi stjórnun botnfiskveiða og ekki hafði komið til stjórnmálalegt frumkvæði að úrlausn málsins (Kristinn Hugason 2001)

Það var ljóst á þessum árum að fiskiskipastóllinn var allt of stór miðað við veiðistofna og því varð að leita leiða til að draga úr veiðigetu og auka hagkvæmni.  Ekki þurfti kvótakerfi til að ákveða hámarksafla, enda hægt að gera það með hvaða kerfi sem var.

Hefðbundnar leiðir til fiskveiðastjórnunar hafa verið að takmarka veiðagetu fiskveiðiflotans til að vernda fiskistofna fyrir ofveiði, með útgáfu veiðileyfa.  Þessi leið hefur hinsvegar kallað á miklar og óhagkvæmar fjárfestingar í flotanum, til að auka veiðigetu einstakra skipa í ólympískri keppni um veiðar á takmörkuðum stofnum.  Evrópusambandið hefur brugðist við þessu vandamáli með því að takmarka tæknilega veiðagetu skipa, en Norðmenn hafa hinsvegar farið þá leið að miða eingöngu við lengd skipa.  Ekki hefur tekist að brúa þetta bil milli takmörkunar og hagkvæmni þar sem þessi leið virðist ætíð kalla á sóun með lélegri nýtingu fjármagns.

Takmörkun með setningu heildarkvóta á veiðar eru síðan önnur leið sem þjóðir hafa reynt.  Þessi leið hefur jafnframt kallað á aukna sóun fjármuna, þar sem keppt er um afkastagetu einstakra skipa til veiða á sameiginlegum kvóta.  Þetta hefur oft verið kallað ,,raunir almenninga" (Tragety of the Common) þar sem hver reynir að hámarka hag sinn án tillit til annarra þátttakenda í veiðunum eða sameiginlegra hagsmuna allra.

Íslendingar ákváðu hinsvegar að nota kerfi þar sem kvóta væri skipt upp á milli veiðiskipa sem hlutfalli af úthlutuðum heildarkvóta.  Útgerðarmönnum var svo í sjálfsvald sett hvernig, eða hvenær, þeir veiddu sína hlutdeild innan fiskveiðaársins.  Enn frekar hefur verið aukið við hagkvæmni þessa kerfis með því að heimila sölu og leigu á kvótum milli skipa.  Þetta hefur aukið hagkvæmni mikið þar sem kerfið hvetur hvern einstakling til að hámarka þann arð sem hann getur fyrir þær veiðiheimildir sem honum er fólgið.  Góð tengsl við markaði hefur verið einn helsti kostur þessa kerfis, sem hefur hámarkað afkomuna.

Kvótakerfið

Það er mikil einföldun að kenna kvótakerfinu um ástand veiðastofna, eins og t.d. þorsks.  Ef menn skoða málið af einhverri sanngirni blasir við að slíkar fullyrðingar standast ekki.  Í fyrsta lagi hafa stjórnvöld heimilað mun meiri veiði en ráðleggingar Hafró hafa verið í gegnum árin, en mestu munar um innkomu smábáta í gegnum tíðina, undir formerkjum réttlætis á kostnað hagkvæmni.  Smábátar voru undanþegnir kvóta í upphafi en höfðu sameiginlegan kvóta til að veiða úr sem stjórnvöld úthlutuðu þeim.  Veiði þeirra fór langt fram úr þessum áætlunum og sem dæmi var umframveiði smábáta 1984 um 70% og tæplega 130% árið 1985.  Aðeins síðust tvö ár eru undantekning frá umframveiði frá ráðgjöf Hafró ásamt árunum 1982 og 1983.  Umframveiðin fór sum árin yfir 120% og ekki fyrr en upp úr 1990 að ástandið fór að batna.

Það er því hrein rökleysa að kenna kvótakerfinu um ástand veiðistofna enda allat aðrar breytur áhrifavaldar.

Fullyrðingar um að veiðigeta flotans hafi stóraukist síðan kvótakerfið var sett á er vísað til föðurhúsanna.  Hvaðan hafa menn slíkar upplýsingar?  Málið er að engin hvati er í dag fyrir menn að hafa meiri afkastagetu en hagkvæmt er að nota til að sækja úthlutaðan kvóta.  Það þarf ekki nema að líta til togaraflotans til að sjá hverslags bábilja þetta er.

Kvótinn og landsbyggðin

Það má með sama hætti kalla fullyrðingar um breytingar á byggðamynstri á Íslandi sé kvótakerfinu um að ,,kenna"  Í fyrsta lagi er ekki víst að flutningur fólks úr fámenni í fjölmenni á Íslandi sé endilega slæmt.  Ekki hef ég séð nokkurn mann sýna fram á það, en fólk er einfaldlega að flytja til að auka lífsægæði sín, þar sem fjölmennið býður upp á fleiri tækifæri og aukna þjónustu.

En látum það liggja milli hluta og skoðum áhrif kvótakerfisins á búsetu Íslendinga undanfarin 25 ár.  Eina rannsóknin sem ég hef séð var gerð fyrir tveimur árum að Sigmundi Annasyni, þar sem hann ræddi við 1000 brottflutta Ísfirðinga.  Nánast engin tengsl virtust vera milli kvótakerfisins og ákvörðunar fólksins til að flytja á mölina.  Það verður einnig að skoða þá staðreynd að atvinnuleysi hefur verið óþekkt á Vestfjörðum síðan kvótakerfið var sett á, og þurft að flytja inn til landsins starfsfólk í fiskvinnslu í stórum stíl.

Skuldir sjávarútvegsins

Rætt er um að skuldir sjávarútvegsins hafi stór aukist eftir setningu kvótalaga.  Undirritaður hefur skoðað ársreikninga þeirra sjávarútvegsfyrirtækja sem voru í kauphöllinni á sínum tíma.  Öll hafa þau dregið sig þaðan út undanfarin ár.  Ekkert var athugavert við skuldastöðu þessara fyrirtækja.  Það er þekkt í viðskiptafræði að fyrirtæki reikna út hagkvæmustu blöndu skulda, hlutafjár og lausafjár.  Ekkert benti til annars en skuldastaða þessara fyrirtækja væri eðlileg og hagkvæm.  Það að heildarskuldir greinarinnar hafi hækkað skiptir engu máli.  Það er arðsemi fyrirtækjanna sem máli skiptir.  Þar greina íslensk sjávarútvegsfyrirtæki sig algerlega frá flestum erlendum, en arðsemi sjávarútvegs er alger undantekning á Íslandi og Nýja sjálandi. 

 Réttlæti

Það sem virðist helst fara fyrir brjóstið á fólki er aðferðin sem notuð var við að úthluta kvótanaum á sínum tíma.  Það er skiljanlegt enda um afdrifaríka ákvörðun að ræða, sem engin gerði sér grein fyrir 1984.  Stjórnvöld fóru þá leið að afhenda veiðiréttinn til þeirra sem voru í greininni á þessum tíma.  Það er ekki svo fráleit aðferð en skipti ekki höfuðmáli til að ná megin markmiðum kerfisins, að auka hakvæmni sjávarútvegs.

Hinsvegar gengur ekki endalaust að líta í baksýnisspegilinn og geta ekki tekið þátt í upplýstum umræðum um málefni sjávarútvegs vegna þessa.  Þetta er búð og gert og ekkert sem gert verður héðan af mun breyta því sem orðið er hvað þetta varðar.  Menn hafa selt sig út úr greininni og það skiljanlega farið fyrir brjóstið á mörgum, en á móti kemur hefur það losað um fjármagn til margvíslegra annarra nota, og bætt hagkvæmni þeirra sem eftir sitja í sjávarútveg.  Færri stærri fyrirkæki gefa íslendingum mikið tækifæri til sóknar í þessari grein.  Rétt er að taka því fram að meira en 80% af kvótanum hefur skipt um hendur og því eru það nýir aðilar sem koma inn eftir kvótakerfið sem halda verulegum hluta veiðiheimilda.

Ég hef litla samúð með þeim sem göslast í að gera út kvótalaust með því að leigja til sín heimildir á uppsprengdu verði.  Allt liggur þetta fyrir þegar lagt er af stað og því ákvörðun þessara manna sjálfra.  Hvort sem það eru útgerðarmenn eða sjómenn sem ráða sig í slíkt pláss.  Þetta er takmörkuð auðlind og því verður alltaf takmarkaður aðgangur að henni.  Þeir hæfustu munu halda velli og það er grundvöllurinn af þessu öllu.