Hinir ábyrgðarlausu

Þessa dagana ganga fyrir skjöldu menn sem vilja leggja af kvótakefið og notfæra sér ástandið í efnahagsmálum þjóðarinnar til ná þessum markmiðum sínum fram.  Ganga eigi til bols og höfuðs á útgerðarmönnum, enda standi þeir hvort eða er höllum fæti þessa stundina, með erlendar lántökur á sama tíma og hrun hefur orðið á verði afurða á erlendum mörkuðum.  Ríkið skuli leysa til sín kvótann og endurdeila honum pólitískt.  Reyndar endar aðgerðaráætlunin hérna og ekki fæst skýrt hvernig á að standa að slíku.  Hvernig eigi að takmarka veiðar og tryggja hámarksnýtingu fiskistofna með sem minnstum tilkostnaði.  Einmitt það sem framseljanlegur kvóti hefur skapað og hefur skipað Íslendingum í einstak röð í heiminum hvað það varðar.  Norðmenn og Evrópusambandið eru að hugleiða að fylgja fordæmi Íslendinga.  Allar rannsóknir, sem eru margar, sem bloggari hefur kynnt sér bera með sér yfirburði kvótakerfis fram yfir önnur kerfi.  Það væri slæmt ef Íslendingar tækju negluna úr helsta fleygi sínu sem fleytt gæti þjóðinni út úr efnahagslegu hruni og komið fótum undir hana á ný. 

Annað mál sem er í sjálfu sér kvótakerfinu óskylt, er það magn sem tekið verður úr þorskstofninum á næstu árum.  Þungur áróður er fyrir því að auka hressilega við kvótann til að takast á við efnahagshremmingar, það er að segja það magn sem leyft verði að veiða.  Við ákvarðanir á veiði hafa stjórnvöld ákveðið að fylgja ráðgjöf Hafró, sem eru vísindaleg ráðgjöf og ekki önnur betri við að notast.  Um er að ræða svo kallað „Maximum Sustainable Yield" eða hámark endurnýjanlegs afla.  Það er að segja að taka það magn sem gefur hámarks afrakstur til langs tíma litið.

Ef við ætlum að auka veiði til að hjálpa til við erfiðleika dagsins, erum við að ákveða að leggja enn frekari byrðar á unga Íslendinga sem eiga að taka við þjóðfélaginu.  Við erum búin að koma öllu í kalda kol með ábyrgðarlausu framferði okkar og eyðslu um efni fram undanfarin ár.  Glannalegri útrás og lagt erfingja þjóðarinnar í þá klafa að greiða fyrir misgjörðirnar.  En nú viljum við bíta höfuðið af skömminni með því að taka frá þeim einn stærsta möguleikann til að standa undir ósköpunum.  Ofveiða þroskinn þannig að byrðar okkar, þeirra ábyrgu, verði minni um stundar sakir.

Bloggari þykist viss um að góður vinur hans, Sjávarútvegsráðherra, taki slíkt ekki í mál og láti langtíma sjónarmið ráða.  Það hefur verið nóg um ábyrgðarleysi á Íslandi undanfarin misseri og hin mesta smekkleysa að taka undir slíkt óráð sem þessar kröfur eru. 

Aukinn þorskkvóti ekki útilokaður

Fréttaþurð af norðurslóðum

Fréttir af 600 milljarða láni frá Bretum til að ganga frá Icesave reikningum er reiðarslag.  Er það svo að Íslensk stjórnvöld ætli að skuldsetja þjóðin fyrir þessu og er ekkert annað í stöðunni?

Fréttaþurrðin af gangi mála er algerlega óþolandi.  Það er helst ef Íslenskur ráðamaður hringir í kollega sinn erlendis að fréttir komi þannig til landsins, í gegnum erlenda fjölmiðla.  Það þarf allavega góðar skýringar á þessum málum þegar bankakreppan verður gerð upp og þegar mesta fárið er gengið yfir.

Stjórnmálamenn bera þunga ábyrgð á því hvernig komið er.  Hvar var eftirlitskylda stjórnvalda og hvernig gat það gerst að djarfir útrásarvíkingar gátu skuldsett þjóðina um þúsundir miljarða króna?  Það hefur verið á það bent að almenningur beri sína ábyrgð með óhóflegri eyðslu undanfarin ár.  Hátt gengi hefur haft þar mikil áhrif og lágir vextir erlendis.  En hátt gengi er afleiðing peningamálastefnu stjórnvalda og því liggur mikil ábyrgð þar.  Endalaus innflutningur og hallað hefur verið á þá sem hafa staðið í útflutningi.  Viðskipta-ójöfnuður við útlönd hefur náð nýju hæðum undanfarin ár.

En það er annað sem miklu máli skiptir í þessu öllu saman.  Mesta eyðsluklóin, jafnvel með útrásarvíkingunum meðtöldum, eru stjórnvöld.  Ríkið hefur þanið sig út undanfarin ár og ausið fjármunum á báða bóga.  Þetta hefur verið falið með miklum tekjum ríkisins, sem hafa aukist gríðarlega vegna þenslunnar í þjóðfélaginu og miklum tekjum af bankastarfsemi.  Bankarnir hafa þanið út hagkerfið og ef það hefði ekki verið hefði ríkið ekki getað haldið þessa miklu veislu sem raunin er.  Taumlaus veisla hefur verið  hjá stjórnmálamönnum undanfari ár og gott dæmi um það er útþensla utanríkisþjónustunnar.  Var ekki sagt að það væri nauðsynlegt að hluta til vegna útrásarinnar?

Allt þetta verða stjórnmálamenn að gera upp á næstu misserum:

• Ástæðru fyrir hruninu
• Skortur á eftirliti hins opinbera með útrásinni
• Upplýsingar um það sem var yfirvofandi var hundsað af stjórnmálamönnum og embættismönnum
• Peningamálastefna Seðlabankans
• Efnahagsstefna stjórnvalda
• Viðbrögðin við hruninu
• Fréttaþurrð ráðamanna til þjóðarinnar

Bloggari vonar að góðar og gildar skýringar fáist á þessum málum á næstu misserum.  Ef ekki má reikna með breyttu landslagi í Íslenskum stjórnmálum á næstu árum.

Víkingar og sauðkindin

Nú eiga Íslendingar allt sitt undir að efnahagur heimsins rétti úr kútnum.  Því miður er það ekki að gerast og hlutbréf falla í verði um allan heim.  Það er þó örlítil týra samfara lækkun á liborvöxum á millibankamarkaði, en það er þar um táknræna breytingu að ræða en ekki marktæka.  Þessir vextir segja okkur hvort bankar eru farnir að treysta hvor öðrum og lána fé sín á milli.  Þessi vextir eru ennþá svimandi háir, í 6.18% í lok dagsins í dag.

Þá komum við að þeim háu vöxtum sem Íslensku bankarnir buðu víða um Evrópu á netbönkum og náðu með því undraverðum árangri í að ná í viðskipavini, illu heilli.  Boðið var upp á 6 til 6.5 % vexti, sem var umtalsvert hærra en keppnautarnir gátu boðið.  Hvernig má það vera að þeir töldu sig geta boðið slíka vexti?  Það skyldi þó ekki vera að lántakendur þessara banka hafi verið í mikilli áhættu í viðskiptum sínum og því ekki getað róið á mið þeirra sem sýndu meiri varkárni í viðskiptum.  Mikil áhætta þíðir hærri vextir og hærri ávöxtunarkrafa.  Og þar voru Íslensku bankarnir og útrásarvíkingarnir.

Óvissan er gríðarleg þessa stundina og ekki sér fyrir endann á því hvaða ábyrgð skattgreiðendur landsins bera gagnvart erlendum kröfuhöfum bankana.  Samningum Íslendinga í dag hefur verið líkt við Versala samninga Þjóðverja og uppgjöf þeirra eftir fyrri heimstyrjöldina.  Þá vöruðu menn við því að með þeim samningum væri verið að kalla yfir sig aðra heimstyrjöld.  Einn merkasti hagfræðingur síðustu  aldar, John Maynard Keynes, var fulltrúi Breta við samningagerðina.  Hann varaði eindregið við þeim afaskilmálum sem settir voru og taldi það ávísun á nýja styrjöld í Evrópu.  En hvernig tengist það Íslandi og stöðu þess í dag?

Jú ef Ísland sætir afarkostum og settar verða klafar á íbúana sem þeir geta vart staðið undir, mun það buga þjóðina.  Skattar munu verða óbærilegir og framfarir lítilfjörlegar.  Það mun verða til þess að hæfustu einstaklingarnir mun einfaldlega flýja land og leita sér framtíðar annars staðar.  Það má ekki gleyma því að við erum hluti EES með frjálsu flæði vinnuafls, sem dró duglegt verkafólk til Íslands á uppgangstímum, sem á sama hátt getur dregið efnilegasta fólkið  í burtu á krepputímum.  Það myndi umbreyta Íslandi í Nýfundnaland.

Íslendingar þurfa að standa saman í þeim þrengingum sem þeir horfa uppá.  Við þurfum allan þann kraft sem í okkur býr til að endurreisa efnahag landsins og orðstír landsins á meðal þjóðanna.  Við munu líka þurfa á þeim dugnaði og útsjónasemi útrásarvíkinganna sem komu okkur í þá stöðu sem við erum komin í.  Hér er ekki verið að tala um að leysa menn undan ábyrgð þar sem lög eða reglur hafa verið brotnar, en láta Kjurrt liggja þar sem menn hafa farið fram af of miklu kappi og lítilli forsjá.  Íslendingar þurfa á þessu fólki að halda og nauðsynlegt að gera þjóðarsátt um að fá þá í bátinn með okkur til að leggjast á áraarnar í þeim snarpa róðri sem framundan er.  Það væri glapræði að henda þekkingu og reynslu þessa fólks fyrir róða af hefnigirninni einni saman.  Góður stýrimaður en nauðsyn sem kann að sigla milli skers og báru, en slíkt er ganglaust  ef árarnar eru ekki vel mannaðar.

Þjóðin á ekki að persónugera vandamálin sem að henni steðja, enda tók hún meira og minna öll þátt í ævintýrinu.  Ég þekki bara tvo menn sem vöruðu við þessu og voru taldir úrtölumenn í staðinn.  Ívar Pálsson og Ragnar Önundarson.  Sjálfsagt eru þeir fleiri þó ég kunni ekki að nefna þá/þær hér og nú.

Að lokum vill bloggari leggjast í duftið og biðjast auðmjúkur afsökunar á afstöðu sinni gagnvart sauðfjárbændum landsins.  Ef allt fer á versta veg verður sauðkindin okkur lífsspursmál.  Ekki gengur að rækta svín eða kjúklinga á fóðurs frá útlöndum.  Sauðkindin nagar bara grasið til fjalla, en nóg er af því á Vestfjörðum.  Ef til vill verður það matarforðabúr Íslendinga ef illa sverfur að á komandi árum. 

Alþjóða gjaldeyrisjóðurinn (IMF)

Nú liggur fyrir að staða Íslands ræðst af samningum við Breta og Hollendinga um Icesave reikningana, sem nú standa yfir.  Alþjóðabankinn hefur sett það sem skilyrði fyrir aðstoð að fundin verði lausn á þessum deilum.  Bretar og Hollendingar eru mættir til Reykjavíkur til viðræðna við Íslensk yfirvöld.

Í einfeldni sinni hélt bloggari að lán til þrautavara gegndi því hlutverki að koma í veg fyrir áhlaup á banka, lána honum fyrir úttektum og koma í veg fyrir vantraust viðskiptavina, þannig að þeir hættu við úttekt.  Ekki var gripið til þessa í kreppunni miklu 1931, sem kostaði að margir bankar fóru í gjaldþrot og peningamarkaðir þurrkuðust upp.  Eftir þessi mistök var það gert að einu hlutverki Sparisjóða að tryggja peningamagn í umferð.

Venjulegur innláns-banki lánar það sem lagt er inn níu sinnum út.  Það þíðir að enginn slíkur banki getur greitt allar inneignir á skömmum tíma.  Það má segja að meðan innlánin eru skammtíma fjármögnun, eru útlánin langtíma fjármögnun. 

Reiknað er með að banki sem fær lán til þrautavara standi eignalega vel, enda sé um skammtíma vanda að ræða.  Jafnframt þessu hafa yfirvöld tryggt innstæður á almennum reikningum, upp að tiltekinni uppæð á hverja kennitölu í hverjum banka.  Þetta er sömuleiðis gert til að koma í veg fyrir áhlaup á banka.  En þetta gildir ekki um upplýsta fjárfesta, eins og lífeyrisjóði, sveitafélög eða fyrirtæki.  Gert er ráð fyrir að þessir aðilar þekki þá áhættu sem þeir taka og ekki þurfi að tryggingu ríkisvaldsins á inneignum þeirra.

Þetta er nákvæmlega það sem er í gangi í Bretlandi og Hollandi þessa dagana.  Íslensk stjórnvöld hafa ekki neitað ábyrgð sinni á inneignum í Icesave, sem var Íslenskur banki.  Ef rétt er munað er upphæðin um þrjár milljónir á hvern reikning.  Viðkomandi ríki hafa síðan lofað að greiða það sem upp á vantar.  En upplýstir viðskiptavinir eru ekki með í þessum pakka og það stóð aldrei til.   Það er algjörlega óviðunandi að samið sé um slíkt eftir á og reiknað með ábyrgðum Íslendinga á þessum inneignum.  Viðbrögð Breskra stjórnvalda á þann veg að þau virðast snúast um póltík en ekki hagfræði.  Stjórnvöld séu að reyna að skora stig til að ná endurkjöri í næstu kosningum en þá er þetta farið að snúast um allt annað en upphafalega var lagt upp með.

 Vonandi næst viðunandi niðurstaða í þessum viðræðum við Breta og Hollendinga þannig að Íslendingar geti náð vopnum sínum.  Seinna mun uppgjör verða þar sem spurt verður áleitinna spurninga.  Hvernig gat það gerst að Íslenskir skattgreiðendur tóku á sig ábyrgðir í útlöndum fyrir einkafyrirtæki?  Það má ekki gleyma því að Landsbankinn og Kaupþing voru að lofa viðskiptavinum sínum verulega betri vexti en nokkur annar banki.  Hvernig var það hægt?  Er það ekki augljóst að þeir voru að taka meiri áhættu en samkeppnisaðilar þeirra til að ná í sparfé og sjóði í þessum löndum?  Mátti ekki sjá það fyrir?  Voru Íslensk stjórnvöld höfð með í ráðum?

En nú ríður á að leysa hnútinn og svör við þessum spurningum verður leitað seinna.

p.s. það skildi þó ekki vera að hvalveiðar Íslendinga væru að koma svolítið í bakið á þeim?

Armageddon

 

Bloggari þorir varla orðið að opna fyrir erlendu sjónvarps-frétta rásirnar.  BBC, CNN og Sky News eru með Ísland á heilanum.  Það mætti halda að um stórþjóð væri að ræða sem skipti verulegu máli í efnagaslífi heimsins.  En málið er að ,,útrásarvíkingarnir" voru orðnir svo stórtækir að gjaldþrot þeirra hefur töluverð áhrif í nágrannalöndum okkar, þó stærð hagkerfa þeirra séu tröllaukin miðað við það Íslenska.

Það var viðtal við leigubílstjóra á BBC í gær sem sagðist hafa lagt fjörutíu ára sparnað sinn inn á Icesave reikning í Bretlandi.  Hann var reiður út í ,Íslendingana" og hvernig þeir höfðu farið með hann fjárhagslega.  Viðtal var við sveitarstjórnarmenn, meðal annars borgarstjóra Lundúna, sem tapa verulegum upphæðum á Icesave.  Borgarstjórinn sagði að hætta yrði við lagningu neðanjarðar-lestar-kerfis vegna Íslendinganna.  Málið er að reikningar sem sveitarfélög leggja fé inn á njóta ekki ríkisverndar.  Slíkir viðskiptavinir eru kallaðir ,,upplýstir" fjárfestar og talin regin munur á þeim eða hinum almenna borgara.

En málið er þetta.  Hverjir eru Íslendingarnir?  Bloggari átt ekkert í Íslensku bönkunum og hafði ekki einu sinni viðskipti við þá með því að eiga fé á innlánsreikninum.  Bankarnir voru reknir að einkaaðilum og komu Íslenska ríkinu ekki að öðru leiti við en að þeir féllu undir bankaeftirlitið.  Leigubílstjórinn og sveitarfélögin bera því meiri ábyrgð en bloggar, þó hann sé Íslenskur en þeir ekki.  Þetta hefur ekkert með þjóðerni að gera og frekar vafasamt að Íslenskur ríkisborgari eigi að bera ábyrgð á þessum fjárfestingum fram yfir þá sem taka ,,upplýsta" ákvörðun um að gera slíkt.  Eiga þannig þátt í öllum vitleysisganginum sem átt hefur sér stað.

Viðbrögð Gordon Brown´s og Alexsender Darling fjármálaráðherra eru vægast sagt einkennileg.  Mennirnir hafa algerlega hlaupi út undan sér í þessum málum.  Að láta viðtal í gegnum GSM síma duga til að byrja milliríkjadeilu, við útlending sem talar ekki ensku sem fyrsta tungumál, er furðulegt.  Það er augljóst að báðir þessir menn eru farnir á taugum og láta tilfinningarnar bera sig af leið.  Íslendingar eru svo sem öllu vön frá Bretum, sem dæmi settu þeir á okkur hafnbann 1952 og þá voru það Rússar sem komu okkur til bjargar og keypt allan fisk af Íslendingum.

Bloggar vill trúa því á þessu augnabliki að Íslendingar séu ef til vill að fara bestu leiðina.  Ekki að bjarga bönkunum og þar með þeim sem hafa lánað þeim peninga, heldur láta þá rúlla og byggja nýa á rústunum.  Bandaríkjamenn og Bretar ætla að fara þá leið að ríkisvæða banka, bjarga þar með lánveitendum þeirra en taka allt af hluthöfunum.  Í því má ekki gleyma að stór hópur hluthafa er einmitt ekki ,,upplýstur" og naut þannig ekki sérfræðiráðgjafar við fjárfestingar sínar.  Þeir voru flestir með ráðgjafa sem unnu í þessum bönkum og hér verður fullyrt að þeir gættu ekki hagsmuna þessa fólks, heldur bankana sem þeir unnu hjá. 

Varðandi Bandaríkjamenn og Breta er ekki nokkur leið að átta sig á því hvert þeirra stefna leiðir þá.  Hverjar verða ábyrgðir ríkisjóða þegar upp verður staðið.  Bandaríkjamenn skulda yfir 10 trilljón dollara og vandséð hvernig þeir ætla að greiða það niður í framtíðinni.  Bretar vita ekkert hvað tekur við með ,,björgun" stærstu banka og hversu miklu verður velt yfir á skattgreiðendur með slíkum aðgerðum.  Íslenska leiðin er sennilega ill-skárst.  Það er nákvæmlega ekkert sem segir að Íslensk þjóð eigi að greiða lán sem bankarnir tóku út um allan heim til að fjármagna ,,útrás víkingana".  Að sjálfsögðu nutu þessir bankamenn þess að ríkisjóður Íslands stóð vel, nánast skuldlaus, en það var aldrei hægt að ganga út frá því sem vísu að ríkisábyrgð væru á þessum lánum.  Engin reiknaði reyndar með Armageddon, nema Ívar Pálsson, en það er því miður skollið á.

Davið Oddsson

 

Bloggari hefur tekið seðlabankastjóra í sátt og rúmlega það.  Loksins útskýrði hann stöðu mála og það er mikill léttir að staða Íslendinga er ekki eins slæm og leit út í fyrstu.  það er ekkert sem segir að þjóðin eigi að greiða óreiðuskuldir glannana sem tekið hafa óhófleg lán í útlöndum, enda er það henni oviða.  Réttast er or og eðlilegast að þeir sem lánuðu þessum ævintýramaönnum tapi peningunum sínum.  Það er nóg samt sem Íslenski skattgreiðendur þurfa að bera með því að tryggja innstæður í þessum tveimur bönkum sem komnir eru í þrot.  Það er mikill léttir að ríkið sé nú hætt við að leggja 84 milljarða í hlutafé, í gjaldþrota banka sem ekki verður bjargað hvort eða er.

Nú er bara að halda ofaní sér andanum og vona að Kaupþing haldi sjó.  Veð Seðlabankans fyrir 500 milljarða láni til Kaupþings er í góðri eign, dönskum banka, sem hægt verður að selja á góðu verði þegar um hægist í þessu ölduróti augnabliksins.  Vonandi tekst að selja þennan banka á góðu verði, og vonandi verður það Kaupþing sem gerir það, án þess að um brunaútsölu sé að ræða.

Ef til vill var þessi leiðrétting markaðarins nauðsynleg, eins sáraukafull og hún er.  Það muni hinsvegar leggja nýjar undirstöður fyrir efnahag Íslendinga, sem eiga mikla möguleika til sóknar.  Ung þjóð (að meðaltali 4 árum yngri en aðrar vestræanar þóðir) vel menntuð og góða grunngerð í samfélaginu.  Öfluga lífeyrissjóði, sem ekki þarf að leggja undir í þeim hildarleik sem gengur yfir. 

Íslenskir fréttamenn

Það var með ólíkindum að hlusta á blaðamannafund forsætis- og viðskiptaráðherra í dag.  Það er skoðun bloggara að fréttamenn hafi skort alla fagmennsku og einhvernvegin komist hjá því að spyrja spurninga sem skipta máli í stöðunni.  Eru þeir svona illa að sér í því sem er að gerast og skilja ekki hvað málin snúast um, eða voru þeir svona illa undirbúnir?  Eftir að hafa horft á hurðarhúninn á stjórnarráðinu í tvo sólarhringa að komu ekki betri spurningar upp í huga þeirra?

Eitt af því sem mestu máli skiptir í augnablikinu fyrir íslenska þjóð er hvort hún ber ábyrgð á net-innlögnum Breta inn á netbanka Landsbankans og Kaupþings.  Um verulegar upphæðir er að ræða og gæti skipt sköpum um afkomu þjóðarinnar næstu áratugina hvort þjóðin þurfi að endurgreiða þessum viðskiptavinum bankana.  Nei spurningar þessara krakka kjána snérust um hvort bankastjórar nytu traust ráðamanna og hvort ætti að refsa þeim.  Bloggari var miður sín að hlusta á þessa niðurlægingu íslenskrar frétta-fjölmiðlunar á ögurstundu.  Síðan var slökkt á útvarpssendingu á netinu, en bloggari er staddur í Afríku, áður en spurningar á erlendir fréttamenn kæmust að.

Á brattann að sækja

Síðustu sólarhringar hafa verið með ólíkindum og allt virðist hafa farið á versta veg.  Í fyrstu var ég óánægður með ávarp forsetsráðherra, þangað til ég áttaði mig á að ekkert annað var að segja.  Leggja áherslu á helstu gildi og snúa bökum saman til að takast á við erfiðleika framtíðar.  Vilhjálmur Egilsson trúir að botninum sé náð og spurningin hvort brekkan sé brött framundan.  Vonandi verður hún brött þannig að hún taki okkur hratt upp úr dalverpinu.  Ég hef tekið eftir því við ánægjulegar ferðir mínar um hálendi Íslands og Hornstrandir, hversu gott er að ganga bratta brekku, því hún skilar manni hratt upp.

Ég er enn ekki í þeim gírnum að byrja sakbendingar og leita að blórabögglum og sökunautum.  Það verður ekki fram hjá því horft að það sem harðast er deilt á þessa dagana er það sem allar þjóðir eru að reyna að endurvekja.  Kjark og þor fjárfesta til að koma efnahagslífinu af stað aftur.

Ég las grein eftir Mario Soares, fyrrverandi forseta og forseturráðherra Portúgals í blöðunum í dag.  Hann lítur á ástandið sem endalok kapítalismans og upphaf sósíalismans í heiminum.  Ég er honum algerlega ósammála og kvika hvergi frá trú minni á frjálshyggju til að tryggja almenna velferð í þjóðfélögum heimsins, með frelsi, jafnrétti og lýðræði að leiðarljósi.  Það er erfitt að fínstilla þá krafta sem fólgnir eru í einstaklingsframtakinu og láta þá blómstra á sama tíma og þeir fari ekki fram úr sér.  Oftar en ekki hefur það kallað á markaðsleiðréttingu, og það er einmitt að gerast núna með verri afleiðingum en gerst hefur undanfarna áratugi. 

Það sem hefur gerst var ótrúleg uppspretta fjármagns frá t.d. Kína og olíuríkjunum.  Kína vildi halda gengi gjaldmiðils síns lágu til að auðvelda útflutning til vesturlanda, og í staðin fyrir að flytja fjármagn heim með tilheyrandi hækkun á gjaldmiðlinum, voru þessir fjármunir ávaxtaðir með kaupum á Bandarískum ríkisskuldabréfum og með því að lána þá til banka í þessum löndum.  Þeir sem ákafastir voru að nýta sér þetta voru Engilsaxar og Íslendingar.  Miðað við fréttaflutning af erlendum fréttamiðlum síðustu dagana er mikilvægi Bandaríkjanna númer eitt, Bretlands númer tvö og síðan Íslands.  Önnur smærri ríki eins og önnur norðurlönd, Þýskaland, Frakkland koma síða á eftir í röðinni.

Reynar er það skelfilegt hve Ísland virðist hafa mikið vægi í alþjóðlegum fréttum.  Sennilega er það vegna þess að staða okkar er miklu verri en nokkurra annarra.  Efnahagsreikningur Íslensku bankanna er fimmtán til tuttugu sinnum stærri en landsframleiðslan.  Það er ekki nokkur möguleiki að ríkið hafi bolmagn til að standa við bakið á þeim.

Heimurinn verður ekki samur eftir þetta en í þessu felast möguleikar.  Það er engin vafi á því að tiltektin sem fylgir kreppu sem þessari mun hafa góð áhrif til lengri tíma litið.  Þannig vinnur kapítalisminn.  Refsar þeim sem ganga of langt og taka of mikla áhættur.  Hendir út óhæfum stjórnendum og nýir koma í staðinn.  Ný tækifæri og ný tækni sem leiðir nýtt hagkerfi til góðs fyrir þjóðfélög sem hafa innviði og mannauð til að nýta þau.

Víkingar í kröppum sjó

Það er ekkert lát á efnahagsfárviðrinu á Íslandi, þar sem vindhraði hefur farið í gömlu tólf vindstigin á meðan aðrar vestrænar þjóðir mæla þetta í stormi, eða níu vindstigum.

Það hefur komið bloggara á óvart hversu lítið ráðamenn upplýsa fjölmiðla um gang mála, en það litla sem fréttist, er í gegnum erlenda fjölmiðla.  Meira að segja mbl.is er með aðra hvora frétt um gang mála í Íslensku efnahagslífi úr erlendum fjölmiðlum.  Bloggari ber mikið traust til ráðamanna þjóðarinnar  en þetta er nú aðeins of langt gengið.  Ráðherrar bókstaflega hlaupa undan fjölmiðlum til að þurfa ekki að tala við þá.  Á meðan reka Bandaríkjamenn þessi mál uppi á borðinu og allir vita hvað gengur á og um hvað málið snýst.  En stöðugur fréttaflutningur er af Íslandi í erlendum fjölmiðlum þessa dagana, og við notuð sem dæmi um þá sem verst hafa hagað sér hvað eyðslu og ábyrgðarleysi varðar.

Ef til vill er ástanið svona graf alvarlegt heima á Íslandi og þess vegna sé þessi munur á fréttaflutningi.  Upphæðirnar sem rætt er um eru svimandi háar, 1.500 til 2.000 milljarðar króna, eða nánast  tvöfalda verga landsframleiðslu þurfi til sem innspýtingu á gjaldeyri inn í hagkerfið.

Bloggari tilheirir hófsömum hópi Íslendinga sem ekki hefur tekið þátt í þessari miklu veislu sem haldin hefur verið undanfarin ár.  Ekur um á átta ára gömlum bíl og látið dýrar lúxusferðir eiga sig. Bloggar líður eins og hann hafi fengið reikning fyrir veislu sem hann tók ekki þátt í.

Ég heyrði í syni mínum frá Bretlandi í dag þar sem fólk er þegar farið að herða sultarólina.  Þegar mælist að fólk hefur dregið úr ferðalögum og er hætt að fara út að borða á veitingastöðum.  Hinsvegar er mikil aukning á bíóferðum og pítsusölu.  Fólk fer í bíó til að gleyma baslinu, enda ódýr leið til að komast úr erfiðum raunheimum í smá tíma.  En hvað með landann?  Jú í viðtali við erlendan fréttamann sagði Siggi Hall, sem opnaði nýjan veitingastað fyrir um mánuði síðan, að hann ætti von á aukningu í viðskiptum.  Íslendingar hefðu ekki lengur efni á að fljúga í kvöldmat til London eða Kaupmannahafnar, og yrðu að láta sér nægja að borða í Reykjavík.  Svona getur landinn látið á móti sér og aðlagað sig kreppuástandinu.

Það verður spennandi að fylgjast með hvaða lausnir landsfeðurnir koma með fyrir morgundaginn.  Vonandi verður það góð lausn fyrir landsmenn og þeir nái vopnum sínum í þessari baráttu við fárviðrið.  Og vonandi læra Íslendingar af þessu öllu saman og hegðar sér skynsamlegar í framtíðinni.  Í umræðu erlendra fjölmiðla þessa dagana eru Íslendingar notaðir sem dæmi um þá sem verst hafa hagað sér undanfarin ár, í kæruleysi og glannaskap í fjármálum.  Það er óskemmtileg upplifun.

Að lokum vill bloggari gerast spámaður um framvinduna.  Það er ljóst að seðlabankastjóri hefur ekki skilið á milli stöðu sinnar og pólítíkur.  Hann verður látin fjúka enda hefur bankinn tapa trúverðuleika sínum undanfarið vegna þessa. 

Ríkið mun draga úr fyrirhuguðum útgjöldum sínum og fjárlagafrumvarpinu verður breytt.  Þó ekki verði nema til að halda sig innan Masstricht skilmála um inngöngu í myntbandalag ES, 3%.

Markaðsbrestur

 

Nú er Öldungadeild BNA búin að samþykkja björgunar pakkann (rescue package) og komið að annarri umferð í fulltrúardeildinni.  Nú er það komið í ljós að þeir sem greiddu atkvæði á móti pakkanum á mánudaginn voru Lýðveldissinnar undir áhrifum úr kjördæmum sínum, en margir standa knappir í baráttu um endurkjör sem fram fer samhliða forsetakosningum. 

Spurningin er líka sú hvort pakkinn hefði farið í gegn ef hann hefði í upphafi verið skýrður ,,björgunarpakki fyrir þjóðina" (Rescue Package) en ekki  ,,Björgunarpakki fyrir Wall Street" (Bail out Package).  Það er ljóst að sá munur sem liggur í þessum hugtökum skiptir miklu máli fyrir umræðuna þessa dagana í BNA.  Almenningur er ævareiður og búinn að finna sinn blóraböggulinn, feitu kettina á Wall Street (The Fat Cats on Wall Street).  Ekki eigi að bjarga Wall Street heldur Main Street, þar sem átt er við almenning í Bandaríkjunum.  Auðvitað er það mikil einföldun á málinu og þegar upp er staðið liggur ábyrgðin hjá þeim sem tóku fasteignalán, vitandi þess að þeir réðu ekki við afborganir.

En átökin framundan munu nú verða milli þeirra sem vilja ríkisafskipti og þeirra sem enn trúa á frjálst hagkerfi.  Bloggari ætlar að halda í sína trú að frelsi í viðskiptum sé best til að tryggja hag almennings í framtíðinni eins og hingað til.  Slíkir markaðabrestir eins og nú eru uppi eru ef til vill óumflýjanlegir og kannski nauðsynlegir, eins og Austuríski hagfræðingurinn Scumpheter hélt fram.  Það er ekki kominn tími til að jarðsyngja kapítalismann þrátt fyrir það sem undan er gengið.

Hvers vegna ættum við að treysta stjórnmálamönnum betur en viðskiptajöfrum?  Það sýndi sig í atkvæðagreiðslunni í fulltrúadeild Bandaríkjaþings að þar hugsuðu margir þeirra fyrst og fremst um sjálfan sig og síðan þjóðina númer tvö.  Persónuleg staða þeirra var mikilvægari en Bandarískt efnahagslíf.  Auðvitað eru sumir þeirra sem greiddu atkvæði sitt gegn frumvarpinu gert það vegna eigin gilda og af prinsipp ástæðum, en flestir voru að hugsa um andstöðu kjósenda í sínu kjördæmi.  Þó sú andstæða byggðist á misskilning og þekkingarleysi á hagfræði.

Það má heldur ekki gleyma því að hluthafar eru að tapa gríðarlegum fjármunum.  Hluthafar Glitnis töpuðu 130 til 150 milljörðum króna eftir síðustu helgi.  Hluthafar Lemans Brothers töpuðu öllu hlutafénu og það á við fleiri banka sem hafa verið teknir yfir að ríki eða orðið gjaldþrota.  Að sjálfsögðu.  Hluthafar taka áhættu, hagnast þegar vel gengur en tapa þegar illa gengur.  Það er ,,græðgi" og áhættusækni sem dregur hagkerfið áfram.  Allt er steinstopp þegar þess nýtur ekki við. 

Sjálfur á bloggari óbeinna hagsmuna að gæta í Glitni og örlög bankans hefur veruleg áhrif á fjárhagslegrar stöðu hans í framtíðinni.  Hinsvegar er ríkið að taka mikla áhættu með því að leggja bankanum til áhættufé á erfiðum tímum.  Fé sem enginn annar var tilbúinn að leggja fram.  Ráðamenn þjóðarinnar verða fyrst og fremst að gæta hagsmuna Íslendinga, sem eru nokkuð berskjaldaðir í ólgusjó lausfjárkreppunnar.

Tíðindi af vesturvígstövðum

 

Það eru mikil tíðindi að gerast í BNA þessa dagana.  Sjálfur er bloggari sannfærður um að ríkisstjórnin og þingið, lýðveldissinnar og lýðræðissinnar (Republicans and Democrats) verða búnir að koma sér saman um aðgerðir fyrir mánudagsmorgun.  Við erum að upplífa mikla atburði og heimurinn sem verður ekki samur á eftir.  Niðurstaða Bandaríkjamanna munu hafa áhrif um allan heim, ekki síst á Íslandi, sem upplifa nú vetrarhörkur á gjaldeyrismarkaði og krónan í frjálsu falli.

Eins og áður segir snýst málið um óvissu og skort á trausti.  Bankar sanka að sér peningum til að bæta lausafjárstöðu og eru hættir að lána.  Einn banki veit ekki hversu mikið af eitruðum veðum næsti banki er með og þorir því ekki að lána honum peninga.  Til að koma peningum til að flæða aftur þarf að létta á óvissunni og skapa traust á markaðinum.

Bandaríska ríkið hefur þegar lagt sitt af mörkum, með lántöku hjá skattgreiðendum, og lagt mikla peningafjárhæðir að veði.  85 milljarða dollara vegna AIG, 200 milljarða vegna fasteignalánafyrirtækjanna tveggja Fannie Mae of Freddie Mac,  30 milljarða vegna Bear Stearn ásamt fleiri ráðstöfunum sem gerðar hafa verið eins og að auðvelda bönkum aðgengi að peningum frá seðlabankanum.

Nú er verið að tala um 700 miljarða í viðbót til að kaupa upp eitruð fasteignalán.  Þar verður verðlagning stærsta vandamálið þar sem markaðurinn venjulega ræður en hér verður að líta til þess að slíkt virkar ekki.  Upphæðin fyrir veðin verður að vera nægjanleg til að setja ekki ríkissjóð á hliðina, en verðið verður líka að vera nógu hátt til að skapa traust.  Ég sá einhverstaðar töluna 65% notaða í þessu samhengi sem versta möguleika. 

Segjum sem svo að ríkið kaupi banka út fyrir 65% af veðinu.  Þar með er komin viðurkenning á því að 35% af lánunum verða aldrei greidd og það verða hluthafar bankana sem taka þetta á sig.  Það eru um 4% af  húsnæðislánum í alvarlegum vanskilum i dag ( þessi tala var 40% í kreppunni miklu) eða um 500 milljarðar dollara.  En áhættan er mikil og hugsanlega er vandamálið stærra en hér er sett fram.  Hvað munu húsnæðis ,,eigendur" gera þegar ríkið er orðin eigandi veða á húsum þeirra?  Munu þeir hætta að borga og reikna með að yfirvöld verði léttari ljár í þúfu en bankarnir?  Ríkið mun sjálfsagt fara í að meta einstaklinga og gera við þá samninga upp á nýtt, samninga sem einstaklingar geta staðið við.  Þar með er komin viðurkenning á ástandinu, það hefur verið dregið fram í dagsljósið og óvissu verið eytt.  Vonandi verður það til að peningastreymið byrji aftur og kapítalisminn geti haldið að méla undir okkur með neysluhyggju og kjarki til að taka lán, og trausti hjá bankastofnunum til að lána peninga.  Sem er grundvallaratriði í hagkerfi heimsins.

En hversu stór biti er þetta fyrir Bandríkjamenn og hvert verður þjóðhagslegt tap þeirra af þessum aðgerðum?  Heldar upphæðin sem nefnd er hér að framan er tæplega 6% af vergri þjóðarframleiðslu BNA.  Það er mun lægri tala en t.d. Japanir þurftu að kosta til 1997 þegar bankakreppa þar reið yfir og kostaði 24% af VÞF.  Kostnaðurinn í Suður Kóreu 1997 var um 31% og Finnar eyddu tæpum 14% af VÞF í bankakreppu 1991 og Svíar 3.6% sama ár.  Þær tölur sköguðu hátt að þriðja tuginn sem prósentur af VÞF þessara ríkja.  Það verður líka að átta sig á því að kostnaður Bandaríkjamanna veður ekki 6% þegar upp er staðið.  Mest af þessum ábyrgðum og veðum munu skila sér í ríkiskassann.  Það er verið að reikna með upphæðum sem velta á einu til tveimur prósentum af VÞF sem gætu tapast.

En þetta eru sögulegir tíma og spennandi að fylgjast með fram yfir helgi.  Bandaríkjamenn munu ekki gefa sér lengri tíma til að ákvaða þetta.  Wall Street þolir ekki óvissu og nauðsynlegt að róa markaðinn og byggja upp traust losna við áhættufælni.  Það einmitt málið að það sem allir eru að byðja um þessa dagana, áhættufælni, er það sem við þurfum að losna við.  Við erum ekki samkvæm sjálfum okkur ef við viljum ekki að markaðurinn taki áhættu.  Einhver áhætta er nauðsynleg en traust verður að vera fylgifiskur.  Hér er ekki verið að tala um glæpsamlegt athæfi eins og að leyna mikilvægum upplýsingum.

Að lokum má velta því fyrir sér hver staðan væri í dag ef ríkisjóður BNA hefði ekki verðið rekin með met halla síðustu kjörtímabil.  Kannski þeir geti lært af okkur Íslendingum þegar kemur að rekstri ríkissjóðs.

Íslenskur landbúnaður

 

Ég las ræðu Museveni´s forseta Úganda sem hann hélt á allsherjarþingi Sameiniðuþjóðanna í vikunni.  Hreint frábær ræða og vekur mann til umhugsunar sem viðhorf vesturlandabúa til Afríku.  Hann skammar þróuð ríkin fyrir tollvernd gegn innflutningi landbúnaðarvara og niðurgreiðslur vesturlanda til landbúnaðarframleiðslu.  Forsetinn segir að vandamálið sé ekki framleiðslan í Úganda, heldur markaðshindranir og áður nefndar niðurgreiðslur í þróuðum ríkjum sem bændur hér í landi geti ekki keppt við. 

Úganda er sérlega gróðursælt ríki og hægt að vera með þrjár uppskerur á ári.  Umframframleiðsla hefur verið töluverð, sérstaklega í mjólkurvörum og ávöxtum.  Á tímum matarskorts hafa bændur hér í landi þurft að fleygja óseldum matvælum.

Museveni hrósar þó Bandríkjamönnum, Evrópusambandinu, Indlandi, Kína og Japan fyrir að opna markaði sína fyrir útflutningi frá Afríku.

Heimsmeistarar í ríkisstyrkjum til bænda og innflutningshöftum á landbúnaðarvörum eru Íslendingar.  Beinir styrkir til bænda eru um 15 miljarðar króna á ári og þá er ótalið það óhagræði fyrir neytendur sem innflutningshömlur valda í hærra matvöruverði.  Engin landbúnaðarráðherra hefur viljað taka á þessum málum, enda virðist embættið vera einskonar málsvari og verndari bænda, en síður en að gæta hagsmuna almennings. 

Nú er það ekki svo að Íslenskir bændur flái feitan gölt vegna þessa, en ríkisstyrkir hafa einmitt þau áhrif að halda viðkomandi grein í gildru fátæktar.  Markaðaöflin fá ekki að vinna og skapa þær framfarir sem fylgir heilbrigðri samkeppni á markaði.

Endalaust er talað um að bændur þurfi aðlögun, en það hefur maður heyrt undanfarna áratugi, en sjálf breytingin virðist láta á sér standa.

Við eigum að nota svigrúmið sem skapast hefur við aukin umsvif í Íslensku hagkerfi til að fækka bændum verulega.  Losna við þessi láglaunastörf og hvetja menn til að fást við eitthvað annað sem skilar þeim betri framfærslu.  Losa þjóðina undan þeim krossi að halda uppi óhagkvæmum landbúnaði og greiða óhóflegt verð fyrir matvörur.  Opna síðan fyrir viðskipti við Afríkuþjóðir og kaupa af þeim landbúnaðarvörur á hagstæðu verði.  Báðir aðilar, Íslendingar og Afríkubúar, munu njóta góðs af. 

Kreppir að í BNA

 

Þetta er ekki í fyrsta sinn sem heimurinn stendur á öndinni og bíður eftir aðgerðum Bandaríkjamanna.  Þeir eru einfaldlega með hælana sem aðrir eru með tærnar, og þeirra aðgerðir munu skipta sköpum fyrir efnahag heimsins.  Einhvern vegin eru það Bandaríkjamenn sem geta tekið djarfar afdrifaríkar ákvarðanir sem duga til í ástandi eins og núna, meðan aðrir standa og bíða.  Sennilega eru leiðtogahæfileikar þeirra frammúrskarandi og samofið menningu þeirra.

Bloggari er sannfærður um að 700 milljarða dollara björgunar pakkinn verður samþykktur á þinginu og verður komin af stað í næstu viku.  Menn hafa ekki tíma til að velta þessu fyrir sér í langan tíma, þar sem slíkt gæti valdið hruni.  En hvað snýst þetta þá um?

Það sem hefur gerst er að það sem átti að tryggja nýjar ,,vörur" á fjármálamarkaði, fasteignaveð í BNA, urðu að Akkilesarhæll skuldabréfavafninga þar sem menn misstu sig í notkun þessara trygginga.  Síðan þegar í ljós kemur að fasteignaveðin eru ,,eitruð" þá veit enginn banki hvað næsti banki er með mikið af slíkum vandamálum.  Bankar halda því að sér höndum og lána ekki hvorir öðrum peninga.  Flæðið stoppar.

Um leið og byrjar að kreppa að reyna bankar of fyrirtæki að auka eigið fé sitt í bókum sínum.  Í góðæri er gott að vera með lítið eigið fé, sem er venjulega dýrasta fjármagnið, miklar langtímaskuldir og skulda birgjum mikið.  Þegar kreppir að snýst þetta við þar sem ekki tekst að afla langtímaskulda nema hafa eiginfjárstöðu betri.  Það getur verið þrautin þyngri að útvega hlutafé þegar skortur er á peningum í umferð.  Bankar hafa verið að safna sjóðum til að sýna fram á sterka eiginfjárstöðu í bókum sínum, sem bindur þessa peninga tekur þá úr umferð.  Þetta verður óvirkt fjármagn sem ekki nýtist til að snúa hjólum efnahagslífsins.

Óvissan í þessu er skaðvaldurinn.  Einn banki veit ekki hvað sá næsti er með af eitruðum pappírum og þorir því ekki að lána honum.  Það þarf því að fá allt upp á yfirborðið þannig að menn geti vitað um stöðu hins og traust ríki á markaðinum.

Björgunarpakkinn, sem verður um 10.000 dollarar á fjölskyldu í BNA er hugsaður til að kaupa upp hluta af þessum ótryggu íbúðarlánum, skapa traust á markaði og koma peningum til að flæða á ný.  Vonandi getur ríkið síðan selt þessa pappíra með sem minnstu tapi, en upphæðin er tekin að láni hjá skattgreiðendum Bandaríkjanna.  Völd fjármálaráðherrans verður mikið, en hann mun ákveða hvað skuli kaupa og á hvaða verði.  Verðið mun verða afdrifaríkt fyrir björgunaráætlunina.  Kaupi þeir þessa pappíra of ódýrt af bönkum, mun það valda vantrausti á markaðinum.  Kaupi þeir of dýrt mun það ganga fram af skattgreiðendum sem munu ekki sætta sig við að þeir sem tóku of mikla áhættu verði stikkfrí og gangi frá skaðlausir.  Verðlagningin og valið á pappírunum verður því það sem þetta snýst allt um. 

Það væri því erfitt að ímynda sér þunglamalegt stjórnkerfi takandi slíkar ákvarðanir, og því eru þær settar á fáar hendur til að auka skilvirkni og hraða aðgerða.  Það má líkja þessu við slökkvilið þar sem allt snýst um sekúndur og mínútur og ekki tími til að ræða málin áður en ákvarðanir eru teknar.  Svona nokkurskonar hamfarastjórnun, enda á það vel við í þessu tilfelli.

Það er skiljanlegt í svona ástandi að fólk leiti sökudólganna, og ég minni á orð Frakklandsforseta hvað það varðar, en aðal málið hjá honum þessa dagana er að draga þá til ábyrgðar sem eru valdir af ósköpunum.  En hverjir eru það í raun og veru.  Í rauninni er þetta kapítalisminn sjálfur.  Dregin áfram af metnaði og stundum græðgi, mannlegum þáttum sem ekki hegða sér alltaf fullkomlega.  Sömu mennirnir og tóku þessar djörfu ákvarðanir eru þeir sem hafa drifið upp hagkerfi heimsins með vinnu sinni og snilligáfu.  En hvað fer svo úrskeiðis?

Í þessu tilviki dettur mér í hug rannsókn sem gerð var í Bandaríska háskólanum Stanford (Stanford experiment)  á áttunda áratugnum.  Þátttakendur í rannsókninni voru stúdentar við skólann og voru vandlega valin hópur.  Fólk sem ekki átti við einskonar sýnileg vandamál að stríða og mætti kalla rjóma samfélagsins.  Tilraunin fólst í því að hópurinn átti að vera lokaður inni í langan tíma, þar sem helmingurinn átti að leika fangaverði og hinn helmingurinn fanga.  Ekki mátti nota líkamlegt ofbeldi en andlegan yfirgang mátti nota.  Í stuttu máli sagt þá varð að stoppa tilraunina af eftir sex daga þar sem allt var orðið vitlaust.  Fangaverðir níddust þannig á föngum að fólk hrundi niður úr taugaáfalli, og brotnaði niður andlega.  Grimmdin var algjör.

Ég sá viðtal við prófessor Philp Zimbardo í Hard Talk á BBC í vetur, sem stjórnaði rannsókninni.  Hann hefur haldi því fram að það hafi ekki verið fólkinu að kenna hvernig fór, heldur kerfinu.  Þetta er reyndar mjög umdeilt en er meðal annars notað til að rannsaka hegðun Bandarískra hermanna í Írak.

En hvað kemur þetta málinu við?  Jú það kann að vera að í lausafjárkrísunni sé það einmitt kerfinu að kenna en ekki fólkinu sem vinnur á Wall Street.  Kannski við eigum ekki að láta hefnigirnina ná tökum á okkur og einblína frekar á að leysa vandamálið.  Hér er ekki verið að tala fyrir því að bjarga mönnum út sem tekið hafa mikla áhættu, heldur að hefnigirnin komi ekki í veg fyrir að hægt sé að framkvæma hluti sem nauðsynlegir eru til að rétta heimsbúskapinn við og koma í veg fyrir alvarlega kreppu.

,,Nýfrjálshyggja" ?

 

Ekki er allt vandað sem sett er fram í netheimum.  Ég rakst á úrklippu úr bloggi Guðumundar Gunnarssonar verkalýðsforkólfs í Viðskiptablaðinu á föstudaginn var, of fannst mér stóryrði, upphrópanir og lítil þekking á þeim málum sem um er fjallað einkenna málflutning hans.  Orðræðan minnti óneitanlega á umræðuna um fiskveiðastjórnunina undanfarna áratugi.

Við skulum byrja á þar sem Guðmundur lýkur máli sínu með spádómi um endalok ,,nýfrjálshyggjunnar"  Maður verður að gera þá lágmarkskröfu til þeirra sem vilja gera sig gildandi í umræðu um t.d. efnahagsmál, að þeir skilgreini ný hugtök sem ekki eru þekkt eða viðurkennd fyrir.  Ekki þekki ég neina skilgreiningu á ,,nýfrjálshyggju" og hef ekki hugmynd um hvað það hugtak stendur fyrir.  En þetta er einhver óskilgreindur hópur manna sem hefur með bíræfnum hætti hefur höndlað með fyrirtæki og sjóði í almenningseigu sem hinn vinnandi maður hefur komið upp með brauðstriti sínu.  Guðmundur nefnir þarna lífeyrissjóði, Eimskip, Orkuveituna og Flugleiðir.  Ég verð nú að viðurkenna að ég skil ekkert hvað hann er að fara.

Ég sem frjálshyggjumaður er svolítið órólegur yfir skyldleika hugtaka eins og ,,frjálshyggja" og ,,Nýfrjálshyggja" og velti því fyrir mér hvort þau tengist á einhvern hátt og ég sé kannski ábyrgur fyrir öllum þeim ósköpum sem Guðmundur nefnir.  Frjálshyggja er skilgreind þannig að það séu viðhorf einstaklinga sem trúi á frelsi og réttlæti.  Yfirvöld hafi eins lítil afskipti af einstaklingum og mögulegt sé til að halda uppi lögum og reglu og engum sé mismunað.  Það þíðir að þjóðfélag sem virðir ekki jafnrétti kynjanna, sem dæmi, er ekki frjálshyggjumönnum að skapi.

En hvað er þessi ,,Nýfrjálshyggja"  Einhverjir hafa verið að tala um stjórnarfarið í Kína í því sambandi, en þá hefur það ekkert við klassíska frjálshyggju að gera.  Ekkert í stjórnarfari Kínverja tengist frelsi og jafnrétti.

Guðmundur nefnir skattalækkanir sem hin miklu hagstjórnarmistök þar sem yfirvöld hefðu átt að skattleggja almenning meira, leggja í sjóði til að greiða niður kreppuna sem nú er skollinn á.  Þarna greinir á milli vinstri og hægri í stjórnmálum.  Það kemur ekki á óvart að kommúnistar og sjósíalistar vilji hafa skatta háa, og hafi ofurtrú á visku stjórnmálamanna í að ráðstafa fjármunum.  En þarna verður Guðmundi tvísaga, því að á sama tíma og hann treystir stjórnmálamönnum best til að stýra fjármálum almennings, þá treystir hann ráðamönnum á Íslandi alls ekki.  Reyndar er greininn að mestu orðskrúð og upphrópanir sem gerir hana óskiljanlega, að öðru leiti en því að höfundur er mjög pirraður, pólitískt séð.  Hinsvegar nær hann ekki að skilja viðfangsefnið né tjá sig um efnahagsmálin.  Ef hann heldur að marg-umrætt erlent lán ríkisins sé tekið vegna bágrar stöðu ríkissjóðs, þá veður hann í villu og svima. 

Ég er sjálfur sannfærður um að staða Íslendinga sé sterk.  Tiltölulega ung og vel menntuð þjóð, með miklar eignir og rík af auðlindum, hefur alla möguleika á að koma ár sinni vel fyrir borð í samkeppni þjóðanna.  Við þurfum að draga úr þenslu ríkisins, sem hefur verið gríðarlegt á síðustu góðæristímum.  Umræðan nú um að ríkið þurfi að auka umsvif sín, að Kenískum hætti, til að auka hagvöxt, veldur mér miklum áhyggjum.  Ríkið á ekki að blása sig út þó vel gangi og alls ekki þegar illa gengur.  Einu áhrifin af slíku er að með aukinni þátttöku ríkisins í hagkerfinu munu vextir haldast háir, sem dregur úr getu fyrirtækja og almennings til athafna.  Eftir stendur samfélag sem er engu ríkara, en ríkið er stærri þátttakandi en áður og einkaframtakið minna.

Tíðindalítið af norðurslóðum

Það virðist vera tíðindalítið af norðurslóðum.  Enn stendur Íslenskt efnahagslíf af sér ólgusjói afþjóðlegrar fjármálakreppu.  Ekki er annað að sjá en bankarnir séu traustir og almennt sé staðan nokkuð góð hjá örþjóðinni í norðri.

Það er helst að Geimskipafélagið valdi manni ugg í brjósti.  Miðað við hvað menn hafa flogið hátt mætti halda að þetta væri Mír endurfædd.  Góustaðastrákurinn virðist hafa tapað öllu jarðsambandi og farið á flug.  Ekki virðast öll kurl komin til grafar og næstu vikur gætu skorið úr um hvort flaggskip íslenskra fyrirtækja nái ekki að reisa sig við  í næstu brotsjóum. 

Íslendingar eiga hinsvegar mikla möguleika.  Ung þjóð, vel menntuð og almennt góð eignastaða þó skuldir séu vissulega háar.  Vonandi lærir þjóðin af glannaskapnum og sýnir meiri fyrirhyggju í framtíðinni. 

Forseti Úganda er í heimsókn á Íslandi.  Er að kynna sér það sem við gerum best, nýtingu sjálfbærra náttúruauðlinda eins og fiskveiðar og virkjanir.  Ég er viss um að Úgandamenn geta lært mikið af örþjóðinni í norðri.  Alla vega var umfjöllun um land og þjóð í blöðum hér í morgun til að fylla mann stolti sem Íslendingur.