Efnahagsmál á Sri Lanka

Ég hef gaman af að fylgjast með umræðu um efnahagsmál hér á Sri Lanka.  Margt minnir á gamla tíma að heiman sem lítill söknuður er frá.

Í hádeginu fékk ég gott tækifæri til að bæta við þekkingu á efnahagsmálum landsins þegar ég hlustaði á erindi á Rótarýfundi þar sem ræðumaður dagsins var Country Director of World Bank á Sri Lanka.

Hú dró upp ófagra mynd af ástandinu hér í landi þar sem fátækt hefur aðeins dregist árlega saman um 1.1% á tíunda áratug síðustu aldar, en hagkerfið hefur aukist um 3% að jafnaði á sama tíma.  Það segir okkur að ójöfnuður er að aukast sem er þvert á mörg önnur lönd í Asíu, t.d. Malasíu, Tæland og Víetnam.  Í Kína og Kóreu hefur ójöfnuður aukist aðeins meir en hagkerfið, en tölurnar eru bara allt aðrar.  Í Kína hefur hagkerfið aukist um 8.8% á umræddum tíma og fátækt minkað um 8.3%

Bankastjóri W.B. á Sri Lanka taldi að stríðið í landinu hefði mest að segja um öfugþróun hér í landi miðað við önnur Asíuríki.  Ef þeir peningar og orka sem fara í stríðsreksturinn færi í stefnumótun og uppbyggingu á mannauð og skipulagi væri myndin önnur.  Reyndar tel ég að ósamstaða og pólitískt ástand, sem að hluta til er vegna innbyrðis átaka þjóðfélagshópa (sinhalee, tamila, múslíma og kristinna), eigi stóran hluta að máli.  Sem dæmi er ríkisstjórnin sett saman af alls kyns flokkum og trúarhópum ásamt ýmsum hagsmunahópum.  Ráðherrar eru 120, af 108 manna þingliði og slíkt ástand kallar á endalausa málamiðlun og spillingu.  Guð veit að Íslendingar þekkja vinstri stjórnir en þetta ástand tekur því langt fram.

Það vakti ennfremur athygli mína hlustandi á erindi hennar að svæðið sem ég fór um í gær og sagði frá í bloggi mínu, vesturströnd Sri Lanka, er einmitt það sem mestar framfarir eru á.  Það er því engin tilviljun að ferðalagið vakti athygli mína með jákvæða ásýnd og velmegun miðað við annað sem ég hef séð hér í landi.

Oft kemur upp í hugann, eftir góðan morgunverð við að lesa dagblöðin, er á hversu lágu plani efnahagsumræðan oft er.  Þar eru Vinstri Grænir gerðir góðir og þó víðar væri leitað.  Sem dæmi var haft eftir forystumanni stjórnarandstöðunnar, UNP, að ástæða erfiðleika í efnahagsmálum væri ,,kostnaður" ríkisins við innflutning á alls kyns óþarfa, eins og eplum og appelsínum.  Nær væri að rækta þetta innanlands og ,,ríkið" gæti þannig sparað peningana sem færu í þennan óþarfa og notað í annað.  Þessir menn gera landbúnaðarpólitík Íslendinga góða.

Annað sem ég rakst á þar sem haft er eftir þingmanni sama flokks að ríkið hefði ,,tapað"  106 milljarði rupees í fyrra, og 71 milljarði á þessu ári vegna gengislækkunar gjaldmiðilsins gagnvart dollar.  Þetta er náttúrulega stórmerkileg hagfræði og minnir mig á annað sem ég rakst nýlega á í samræðum við vel gefið og menntað fólk hér í bæ.  Þau töldu að verðgildi gjaldmiðils réði algerlega verðlagi í viðkomandi landi.  Samkvæmt því væri allt tíu sinnum dýrara á Íslandi en í Danmörku.  Öll svona rök gera mann orðlausan.  Reyndar er ekkert óeðlilegt við að venjulegt fólk skilji ekki hagfræði, enda um ólíkinda tól að ræða.  En þá kröfu verður að gera til þingmanna að þeir skilji grundvallar atriði hagkerfisins, alla vega áður en þeir láta hafa eftir sér á forsíðum dagblaða.  Málið er að bæði dæmin sem nefnd voru hér að framan voru tekin af forsíðu Financial Times hér á Sri Lanka.

Á Rótarý fundinum voru borðfélagar mínir að spyrja um Ísland og hverju við lifðum á.  Snúið að svara því þar sem við lifðum á sjávarútveg en nú væri fjármálaþjónusta mikilvægust.  Þeir töldu að sjálfsögðu að við hlytum þá að vera í einhverju ólöglegu.  Ekki væri hægt að græða á fjármálaþjónustu nema stunda einhverja glæpi. Það ríkir töluverð svarsýni meðal þjóðarinnar.

Það er gott að vera Íslendingur.

Í fiskimannaþorpi

Í dag fórum við félagarnir norður í land til að afhenda löndunarstöð, sem Íslendingar hafa byggt, með formlegum hætti til fiskimannasamfélagsins í Kandakuliya.  Íslendingar hafa byggt ellefu byggingar á átta stöðum til að styrkja fiskimannasamfélög á Sri Lanka.  Byggingarnar hafa verið afhentar samvinnufélögum fiskimanna til afnota, en þær þjóna margskonar tilgangi.  Meðal annars er aðstaða til lagfæringar á veiðifærum, hreinlætisaðstaða (oft sú eina boðlega í þorpinu), fundarstaður, geymsla fyrir utanborðsmótora og skrifstofa fyrir samvinnufélagið.

Í dag var sú ánægjulega undantekning að húsnæðið í Kandaluliya var afhent nýstofnuðu kvenfélagi þorpsins.  Í þorpinu eru tvö samvinnufélög fiskimanna sem barist hafa á banaspjótum og gátu ekki komið sér saman um rekstur löndunarstöðvarinnar.  Höggvið var á hnútinn með sameiginlegu kvenfélagi þorpsins, sem tók forlega við rekstri hússins í dag.  Stjórn félagsins bauð okkur upp á hressingu eftir mikil hátíðarhöld, og voru konurnar spenntar fyrir þeim möguleikum sem húsið gæti fært þeim.  Þær ætla að nota hluta þess undir barnaheimili sem gerir þeim kleift að koma börnum sínum í pössun og geta þá aðstoðað menn sina við útgerðina.  Þær geta til dæmis unnið við lagfæringar á netum eins ofið reipi úr kókós sem notuð eru í veiðarfæri.  Kvenfélagið hugðist einnig koma sér upp bókasafni í húsinu til að bæta aðgengi að þekkingu í samfélaginu.

Það var mikið af konum þarna í dag og ólíkt því sem ég hafði séð á myndum af fyrri afhendingum á löndunarstöðvum, höfðu þær sig mikið í frammi.  Áður sá maður karlmennina fremst en konur og börn í bakgrunninum utan við bygginguna.  Nú voru þær komnar alla leið í míkrófóninn til að halda ræður.  Ísland var nefnt í hverri setningu, reyndar var það eina sem ég skildi þar sem allt fór fram á Shinalee.

Sjómenn á þessum slóðum róa á litlum trefjaplastbátum með utanborðsmótor.  Flestir róa með net og leggja á sjóinn seinnipart dags og landa aflanum í dagrenningu.  Í sumum löndunarstöðvunum sem við höfum afhent er uppboðsmarkaður við hliðina, þar sem fiskurinn er seldur fiskihöndlurum sem síðar koma þeim áfram á markað, oftast í boxi aftan á mótorhjóli.

Það vakti athygli okkar hversu mikið var af vel byggðum fallegum húsum á þessum slóðum.  Íbúar svæðisins eru að miklu leyti kaþólskir og sækja margir þeirra vinnu til Ítalíu.  Þar vinna þeir margvísleg þjónustustörf og senda nánast alla hýruna heim til ættingjanna.  Þetta dugar til að byggja myndarlegt hús og koma sér vel fyrir að öðru leiti.  Þetta á að sjálfsögðu ekki við um fiskimennina sem eru með lægst launuðustu stéttum landsins, kunna ekki ensku og hafa enga möguleika á vinnu erlendis.

Á heimleiðinni, um fjögurra tíma akstur hvora leið, komum við í tveimur löndunarstöðvum sem við höfum byggt.  Önnur var afhent í apríl s.l. og hin verður afhent við hátíðlega athöfn á næstunni.  Við erum bjartsýnir á að þessi grunnstofnun fyrir sjávarþorpin bæti lífsgæði íbúana og auki möguleika þeirra til að byggja upp betra samfélag.

 

 

 

Skál fyrir Skotlandi

 Við hjónin skruppum til Nuwara Eliya yfir helgina. Litla England eins og það hefur verið kallað, hjarta teræktar á Sri Lanka og þó víðar væri leitað. Við dvöldum tvær nætur á St. Andrews, 117 ára gömlu hóteli sem byggt er í skoskum nýlendustíl.  Við létum ekkert minna en svítuna duga með allar máltíðir innifaldar.

 

Á leiðinni upp eftir stoppuðum við í Kandy, sem er fyrrum höfuðborg landsins, og er hjarta Búddismans í heiminum.  Þar er tönnin úr Budda er geymd, sem er það eina áþreifanlega sem til er af þessum mikla heimspekingi, en henni var bjargað af prins rétt áður en bálför hans fór fram.  Við fórum í musterið þar sem tönnin er geymd, og þurftum að berja frá okkur leiðsögumenn sem vildu sýna okkur musterið.  Það verður að segjast eins og er að ágengni innfæddra á ferðamannastöðum hér er óþolandi og beita þarf hörðu til að losna við þá.

Þegar við komum upp úr regnskóginum, í um 1500 metra hæð, tóku við fögur engi og hæðir sem minna óneitanlega á England.  Á leiðinni upp er farið í gegnum múslima byggðir og moskur á hverju strái.  Þegar ofar dregur er ekið um byggðir þar sem Tamílar eru í meirihluta, en þeir eru Hindúar.

Þegar Bretar hófu terækt í Nuwara Eliya fluttu þeir inn Tamíla frá Indlandi þar sem illa gekk að nota innfædda til vinnu.  Þeir hafa ílents þarna og eiga ekkert sameiginlegt við þá Tamíla sem kenndir eru við Tígra og búa á norðurhluta eyjarinnar og halda úti hernaði við stjórnvöld.

Við komum við í teverksmiðju og fengum að skoða hana undir leiðsögn starfsmanns. Fyrst sýndi hún okkur runna fyrir utan og útskýrði fyrir okkur hvernig nokkur blöð á dag eru tekin af hvert sinn. Aðeins blöð með réttum blæ eru tínd og alls ekki öll á sama tíma.  Þannig verður þessi vinna seint vélvædd, en Tamílakonurnar sem sjá um tínsluna eru með lægst launuðustu stéttum landsins.  Á innan við sólarhring eru laufblöðum terunnans breytt í ýmsar gerðir af te. Allt eftir smekk og tísku á hverjum stað og tíma, en hvert tefyrirtæki á sína platekru með sína verksmiðju.  Við fengum að smakka afurðina hjá Mackwoods Estate á tehúsi handan við götuna frá verksmiðjunni. 

Mér varð hugsað til þess þegar ég sá hýbýli fólksins sem vinnur við tetínslu og í verksmiðjunni, hvað hugtakið auðhyggja (kapítalismi) stendur fyrir.  Þetta úthrópaða orð sem notað hefur verið sem ímynd um mannvonsku og græðgi, er mjög svo misskilin.  Málið er að breytingin sem varð á högum almennings við auðhyggju var ótrúleg.  Fyrir þann tíma var almenningur algerlega undir yfirstéttinni kominn og hafði enga möguleika nema þjóna þeim til að fá að borða.  Konungar tóku vald sitt frá guði og tryggðu undirgefni með því að halda almúganum við hungurmörk.  Auðhyggjan snérist um að almúginn gat þénað meira en til nauðþurftar og gat lagt fyrir til seinni tíma.  Búið afkomendur undir lífið og tryggt eigið öryggi í ellinni.  Þetta fólk á platnekrum Nuwara Eliya á enga möguleika á slíku, það kemst hreinlega aldrei lengra en að uppfylla frumþarfirnar, það er múlbundið í viðjum fátæktar og hefur ekki notið lystisemda auðhyggjunnar, eins og Íslendingar hafa gert í ríkum mæli undanfarna áratugi.  Auðhyggja hefur aldrei snúist um að nota vinnuafl til að auðgast á því eins og svo oft er haldið fram.  Heldur að almenningur geti þénað meira en til nauðþurftar og byggi þannig upp vaxandi hagkerfi, öllum til góðs.

Hótelið var ótrúlega flott og hafði þennan gamla djúpa karakter.  Stundum fannst manni þjónarnir vera fleiri en viðskiptavinirnir og allt viðmót starfsmanna var til fyrirmyndar.  En það sem mestu máli skipti var að í rúmlega tvö þúsund metra hæð yfir sjávarmáli var hitastigið fyrir neðan 20 gráður á Celsíus.  Rok og rigning daginn út og inn og notalegt að finna hitaflöskuna sem þjónustufólkið setti í rekkjuna á kvöldin til að halda á okkur hita inn í draumalandið.  Ég skildi loksins þjóðverjana sem elska Ísland, þrátt fyrir rigningu og rok.  Þetta var hreinlega dásamlegt.  Það eina sem vantaði upp á þegar ég sat í djúpum hægindastól eftir heitt bað með viskí glas í hendi, var að reykja pípu.  Við vorum komin á skosku hálöndin, í rok og rigningu og skotinn Adam Smith og kenningar hans leituðu á hugann.

Á skjálftavaktinni

Ráðstefnan sem ég sótti í dag í NARA hét ,,Workshop on the Ocean Observation Center at NARA and its Contributions Towards Ocean Research and Environmental Security". Hún var haldin í tilefni opnunar nýrrar deildar hjá stofnunni, sem heitir snarað yfir á ylhýra málið okkar, vöktunarstöð sjávarins.  Stofnunin fylgist með jarðskjálftum í Indlandshafi, stormum, skýstrókum ásamt hugsanlegum meiriháttar mengunarslysum.  Markmiðið er að lágmarka tjón af náttúrhamförum með upplýsingaöflun og gefa út viðvaranir. Það er því merkileg tilviljun að jarðskjálftar hristu Indónesíu í gær og dag og setti reyndar ráðstefnuna á annan endann.

Háverðugur sjávarútvegsráðherra átti að ávarpa samkunduna klukkan hálf tíu í morgun en var kallaður á neyðarfund hjá forsetanum vegna atburða síðasta hálfan sólarhringinn. En skyndilega komu boð um að ráðherra myndi mæta og ákveðið að bíða með prógrammið á meðan.  Við fengum að horfa á skemmtilega bíómynd með Al Gore í aðalhlutverki á meðan við biðum.  Fyrir framan okkur hafði neyðarstöðin verið sett upp til að sýna ráðstefnugestum herlegheitin, fjórar tölvur með alls kyns línuritum og súlum.  Allt í einu hvað við viðvörunarhljóð  og rautt ljós blikkaði.  Það hafði orðið jarðskjálfti útaf Indónesíu upp á 7.8 á Rikter.  Reyndar fór neyðarbúnaður af stað tvisvar eftir þetta, áður en dagurinn var allur, en hann lætur vita af öllum jarðskjálftum sem eru 6 eða meira á Rikter skala.

Nú var ráðherra mættur og byrjaði á að heilsa Árna með virktum og tók hann síðan með sér til sætis við háborðið. Þar voru þeir í góðum félagsskap með ráðuneytisstjóranum og stjórnarformanni NARA. Ráðherrann hélt langa langa ræðu á Singalee.  Það eina sem ég skildi var að hann nefndi Árna reglulega þannig að Íslendingar eru honum ofarlega í huga.  Reyndar snúa öll okkar þróunarverkefni hjá ICEIDA að sjávarútveg og við erum þeir einu sem sinnum þeim málaflokki á Sri Lanka.  Það kom því ekki á óvart að við vorum einu útlendingarnir á ráðstefnunni og óhætt að segja að einkar gott samband hefur myndast milli Íslendinga og Sri Lankana á þessu sviði.

Mikil umræða hefur verið um viðvörun sem gefin var út í gærkvöldi með rýmingu á landsvæðum á suður odda landsins.  Á blaðamannafundi eftir ávarp ráðherra þar sem hann ásamt forsvarsmönnum NARA sátu fyrir svörum var talað um úlfur úlfur viðbrögðum hjá fólki.  Ráðherra og stjórnendur NARA vörðust þó og töldu betra að hafa vaðið fyrir neðan sig.  Betra væri að gefa óþarfa viðvörun en skella skolleyrum við hættu sem gæti valdið óskaplegu tjóni.  Ef viðvörunarkerfi og áætlun hefði verið til í desember 2004 hefði manntjón orðið verulega minna en raunin varð.

Eftir hádegið var tæknilegur hluti ráðstefnunnar og gaman að sjá hvernig vísindamenn stofnunarinnar afla gagna sem breyta má í upplýsingar sem síðar verða að þekkingu.  Gervihnattaverkefnið okkar bar margoft á góma, enda félagar mínir Raul og Rajapaksa innstu koppar í búri á ráðstefnunni.

Skjálfti í vinnunni....

Það var viðburðaríkur dagur í vinnunni í dag. Reyndar hafði ég tíma fyrir hádegisverði með eiginkonunni þar sem sushi nigiri varð fyrir valinu hjá mér. Þrátt fyrir að hafa sett upp heila verksmiðju með Ívari vini mínum til að framleiða þennan góða mat í tuga tonna tali er þessi japanski matur alltaf mitt uppáhald.

Eftir hádegi opnuðum við hjá ICEIDA tilboð í átta löndunarstöðvar sem við munum byggja í Ampara.  Það var fjöldinn allur af verktökum viðstaddir og varð að hleypa þeim inn í fundarherbergið í hollum. Ampara er á austur ströndinni og farið að nálgast átakasvæði í stríðinu við Tamila. Næst opnum við tilboð í sex stöðvar í Battilacoa, og þar erum við komin á landsvæði sem stjórnarherinn náði valdi yfir fyrir nokkrum mánuðum síðan. Ríkisstjórnin leggur mikla áherslu á uppbyggingu á þessum svæðum til að koma daglegu lífi í réttar skorðu og minka þannig líkur á meðaumkun með Tamilum, en þeir eru margir á þessu landsvæði.  Þessu framlagi Íslendinga er því fagnað.  Ég mun segja betur frá þessu löndunarstöðva verkefni seinna en í dag var formlega verið að hefja Gervihnattaverkefnið.

Ég hef áður sagt frá því verkefni sem er á minni ábyrgð gagnvart ICEIDA og gengur út á að sækja gögn í gegnum gervihnetti og búa til upplýsingar til að spá fyrir um staðsetningu flökkufiska eins og túnfisks.  Þó vinna við verkefnið sé þegar hafin var það formlega sett af stað í sjávarútvegsráðuneyti Sri Lanka í dag.

Fyrst var fundur yfirstjórnar verkefnisins sem setti mig ásamt tveimur haffræðingum frá NARA (Hafró Sri Lanka), sem tæknilega stjórnendur verkefnisins. Við það tækifæri var ráðuneytisstjóri sjávarútvegsráðuneytisins viðstaddur ásamt stjórnarformanni NARA og tækninefndinni.

Seinna var fundur með sjávarútvegsráðherranum, ráðuneytisstjóranum, stjórnarformanni Nara ásamt okkur Árna. Íslendingum var mikið hrósað fyrir framlag okkar til sjávarútvegs á Sri Lanka og las ráðherrann upp þrjár síður af lofrullu og tæknilegri lýsingu á verkefninu.  Ráðherrann var frekar lágróma og þurfti að leggja sig allan fram um að ná því sem hann las upp.  Í sófanum sem við höfðum setið áður var hópur fólks kominn og fylgdi því töluvert skvaldur.  Seinna frétti ég að þetta væru ráðgjafar ráðherrans og biðu eftir að ná á hann, enda átti ríkisstjórnarfundur að hefjast innan stundar.

Mér varð nú hugsað til vinar míns Einar Kristins og hvort ekki væri rétt að hann drifi sig í heimsókn til Sri Lanka og hitti fyrir starfsbróður sinn sem virðist vera nokkuð ánægður með samskiptin við Íslendinga.  Það er gaman að segja frá því að núverandi forseti (hér er franska kerfið í gangi) var áður sjávarútvegsráðherra og kom tvisvar til Íslands sem slíkur.

Fundurinn var varla búinn þegar boð byrjuðu að streyma inn um öflugan jarðskjálfta út af Indónesíu.  Við vorum innan um réttu mennina þar sem upplýsingar um jarðskjálfta og flóðöldur eru mótteknar hjá NARA, sem síðan kemur þeim til stofnunnar sem dreifir þeim til almennings.  Stjórnarformaðurinn var því ágæt uppspretta upplýsinga, en eiginkona mín hafði hringt með áhyggjur þar sem fréttin var komin á BBC.  Ég gat því róað hana með öruggar fréttir af því sem væri að gerast.

Allt í einu bankaði ráðherrann í öxlina á mér með gsm síma í hendinni, með þær fréttir að skjálftinn hefði verið enn stærri en í fyrstu var talið, eða 8,2 á Ricter.  Í nokkur augnablik voru menn áhyggjufullir og fylgdust með atburðum í sjónvarpi en sem betur fór reyndist engin hætta á flóðbylgju.  Við félagarnir urðum ráðherranum samferða fram á gang og reyndar í lyftunni niður á jarðhæð í ráðuneytinu.

En framundan er spennandi verkefni að vinna að með ágætum vísindamönnum.  Annar þeirra er Sinhalee og trúir á Budda en hinn er Tamili og er hindúi.  Á morgun verð ég allan daginn í höfuðstöðvum NARA á ráðstefnum um haffræði, en þar sem verkefnið okkar tengist þeirri grein er reiknað með að ég sýni áhuga og sitji allan daginn og meðtaki fróðleik um hafstrauma, sjávarhita og þörunga.

Fjör á sunnudegi

Við Stína byrjuðum þennan sunnudag á morgunverði í boði Surie, vinkonu Aury. Á borðum voru hoppers sem er Sri Lankan speciality, sem búið er til úr hrísgrjónum.

Á leiðinni til þeirra sáum við krókódíla syndandi um síkin, en þau búa í vatnsmýrinni í Colombo. Það var létt yfir þessum félagsskap og engin varkárni eða varnarmúrar á milli okkar og fjölskyldunnar. Benny er eiginmaðurinn og þau eiga son og dóttir sem snæddu með okkur. Brandar fuku og engin menningar vandræði í þessum félagsskap. Við erum bara hluti af fjölskyldunni og þá ríkir algert traust.

 

 

Við Stína fórum síðan á Hotel Mount Laviania sem áður hefur verið sagt frá á þessari síðu, og er glæsilegt strandhótel sem áður hýsti landstjóra Breta hér í landi. Hann átti ástkonu sem var af Portúgölsku bergi brotin og hét Lavinia.

Staðir eins og Mount Lavinia eru ekki til á hefðbundnum ferðamannastöðum Íslendinga, eins og á Spáni eða Ítalíu. Glæsileiki og ótrúlega ljúf þjónusta einkennir þennan fyrrverandi landstjórabústað.

Við vorum varla sest og búin að panta okkur kaldan bjór þegar stormur skall á. Allt lauslegt fauk yfir sundlaugina og staðurinn var í hers höndum. Rafmagnið fór af í miðju lagi, Körukvæði, og kom á óvart að hljómsveitin kynni svona tippikal ,,Íslenskt" lag. En þetta jók bara á upplifunina og við ákváðum að kíkja á ströndina, þrátt fyrir storminn.

Við settumst inn á Seafood Cove sem áður hefur verið sagt frá og birtar myndir af dásamlegu sjávarfangi sem boðið er upp á hvert kvöld vikunnar. Í þetta sinn létum við disk af djúpsteiktum rækjum með bjór duga. Staðurinn er strandbar undir suðurhlíð hótelsins og öldurnar gengu nærri því inna á gólfið hjá okkur. Við vorum einu gestirnir að þessu sinni, enda ekki allir sem hafa gaman af óveðri á strönd, eins og við. Ég tel mig mjög glöggan á veður, gamall togarajaxl, og ákvað að þetta væru átta vindstig á Bufourd skala. Ég hef ekki enn lært inn á þessa metra á sekúndu og læt aðra eftir að reikna það út. Þakið á matsölustaðnum er ofið úr pálmablöðum og þrátt fyrir helli rigningu var þurrt og notalegt inni. Veggirnir eru bambusmottur og virkuðu sem góð vörn gegn óveðrinu.

Í kvöld bjóðum við þeim félögum, Ronny og Dan, út í kvöldverð þannig að nóg er að gera hér við miðbaug  jarðar. Reyndar minnir veðrið á Hornstrandir, fyrir utan hitastigið, S.V. súldar fýla.

Ég hef verið að hugsa um Búddismann og þá kenningu að með góðri hegðun í þessu lífi auki maður líkurnar á því að njóta þess næsta. Tuddist maður í gegnum lífið endar maður sem hundur eða padda. Með endurtekinni góðri hegðun tekur við betra og betra líf þar til maður nær Nirvana, sem er fullkomleikinn.

Ég er farin að halda að ég hafi náð því þó langt sé frá því að ég hafi áunnið mér það með góðri hegðun. Nema það hafi verið á stigum fyrri lífa.

En ég ætla að njóta þess þó ég eigi það ekki skilið.

Leikið á bragðlaukana

Trans Asia stóð undir væntingum í gærkvöldi. Hótelið sjálft er ótrúlega glæsilegt á hvert sem litið er. Fágaður mjúkur arkitektúr með austurlensku yfirbragði. Úti við sundlaug er sjávarréttarveitingahús með sýnishorni af öllum þeim fisktegundum sem standa til boða. Fiskurinn hreinlega ilmaði af ferskleika og þar mátti sjá humar, rækjur, smokkfisk, red snapper og margar aðrar tegundir. Kvöldið var notalegt með 28° hita og upplýst sundlaugin blasti við borðinu okkar upp á svölum yfir hótelgarðinum.

Og svo byrjaði veislan. Þetta var eins og að hlusta á Pavarotti syngja Nessun Dorma. Svona tilfinning sem færir manni gæsahúð. Bragðlaukarnir voru hreinlega teknir og þeytt upp í hæstu hæðir í ákafa og tilfinningaflóði. Maður trúði ekki sínu eigin bragði og þetta var bara forrétturinn. Við skoluðum þessu niður með hvítvíni frá Chile sem lék undir með fiskréttunum og fyllti vel upp í allar eyður sem skildar voru eftir fyrir bragðlaukana.

Nú var komið að aðalréttingum sem var humar. Ég hafði tekið humar sem kryddaður var með karrý en Stína tók tanduri eldaðan. Það var ekki bara spilað á bragðlaukana hér heldur fékk sjónin sinn skerf. Kvöldverðurinn var hreinlega listaverk og borin fram með notalegri þjónustu. Þetta var fullkomið kvöld enda  félagsskapurinn frábær, sem enst hefur í rúm 30 ár. Getið af sér þrjú börn, eitt barnabarn og annað á leiðinni.

Málverk og blóm

Það gefst lítill tími til að meitla í Google steininn þessa dagana. Bæði er mikið um að vera í vinnunni og eins er eiginkonan í heimsókn og nauðsynlegt að draga hana um áhugaverða staði hér í borginni, sem nóg er af.

Við Kumara sóttum hana á flugvöllinn fyrir allar aldir á miðvikudagsmorguninn.  Það var seinkun á fluginu og því þurfti ég að bíða í rúma tvo tíma á flugvellinum.  Það var reyndar selt inn í móttökusalinn fyrir komufarþega.  Þetta var stór salur og stólar í mörgum röðum fyrir þá sem biðu eftir ættingjum og vinum á leið heim frá hinum ýmsu stöðum. Næstu vélar á undan voru að koma frá Kuwait og Dubai.  Töluvert af múslimum og konum  með blæjur fyrir andlitinu. En það sem vakti athygli mína var stanslaus straumur af fólki sem streymdi inn úr fríhöfninni með ískápa, þvottavélar, þurrkara, eldavélar og ýmis önnur heimilistæki. Þessu var ekið á stórum handvögnum og venjulega porter með til að stýra vagninum. Þetta hafði ég aldrei séð áður á flughöfn.

Ég frétti síðar að eitt af stærstu útflutningsgreinum Sri Lanka eru starfsmenn. Fólk sem fer og vinnur í öðrum löndum og sendir peningana sína heim. Venjulega eru þetta láglaunastörf en fólkið lifir nánast á engu og sendir hýruna til fjölskyldu sinnar heima. Ríkisstjórnin verðlaunar þetta fólk með því að veita þeim leyfi til að versla tæki við heimkomuna, og því lengur sem það er því meira getur það keypt, tollfrjálst. Þeir sem eru í eitt ár geta keypt ísskáp en þeir sem eru í þrjú ár kaupa heila búslóð.

Talandi um þetta þá kom það í ljós þegar eiginkonan fór að ræða málin við þjónustukonuna, Pam, um lífið og tilveruna að hún er nýkomin heim úr sautján ára útlegið í arabalandi. Hún vann sem þjónustukona og sá um að ala börnin upp fyrir ekkil. Hún var ánægð með dvölina en fjarvera frá fjölskyldunni var að sjálfsögðu erfið.  Það voru síðan ættingjarnir sem kröfðust þess að hún kæmi heim til Sri Lanka og vinnan fyrir okkur Stínu er sú fyrsta sem hún fær við heimkomuna. Reyndar líkar mér svo vel við vinnu hennar að ég hækkaði launin um 25% við síðustu mánaðarmót.

Við Stína snæddum hádegisverð á Resturant Gallery sem er frægur staður hér í borg. Í kvöld verður farið á fyrsta flokks Indverskan stað sem er á Tans Asian hótelinu sem stendur beint á móti Gull Face við ströndina hér í Colombo. Við höfum verið á fullu í dag við gera íbúðina heimilislega með kaupum á málverkum og blómum.  Þetta er svona ,,woman touch"

Einn dagur á Sri Lanka

Ég hef fengið ábendingar um að skrifa meira um hvað ég sé að gera hér á Sri Lanka, og þá sérstaklega í vinnunni.  Svo það er best að lýsa einum dæmigerðum sólarhring  í mínu lifi hér.

Í gærkvöldi hitti ég tvo félaga úr friðaðgæsluliðinu á Sri Lanka.  Starfandi yfirmann (Actin Head of Mission) og talsmann (Press and Information Officer) fyrir SLMM (Sri Lanka Monitoring Mission)  Við borðuðum saman á Mango Tree, Indveskum matsölustað hér rétt hjá. Ég reyndar labbaði mig til fundar við þá, enda aðeins um 15 mínútna gangur. Þó götulýsingin sé ekki merkileg hér er maður öruggur með sig í skuggalegum götunum, enda hermaður á 30 metra fresti. Maturinn var frábær en þetta er einn af betri matsölustöðum bæjarins.

Ég var kominn heim rúmlega tíu og náði fréttunum á BBC kl. hálf ellefu.  Síðan var að láta sig líða inn í draumalandið enda dagurinn er tekin snemma.  Ég vaknaði fyrir hálf sjö og náði þá aftur fréttunum sem byrja alltaf á hálfa tímanaum. (það munar fjórum og hálfum tíma á Englandi og Sri Lanka)

Klukkan korter í sjö var ráðskonan mætt til að útbúa morgunmatinn.  Hún kemur ávallt færandi hendi með dagblaðið með sér, Daily Mirror, og ég næ að lesa forsíðuna áður en morgunmaturinn er tilbúinn.  Það er mikið af ávöxtum á borðum og einnig egg og jógúrt.  Hér er drukkið te þannig að ég klára að lesa blaðið yfir tebollanum áður en haldið er af stað í vinnuna.

Kumara bíður með bílhurðina opna rétt fyrir hálf átta.  Það tekur aðeins nokkrar mínútur að aka í vinnuna svona snemma, enda traffíkin ekki byrjuð.  Klukkan er rétt rúmlega hálf átta þegar ég kem niður í sendiráð þar sem vinnustaðurinn er.

Það var stafsmannafundur klukkan níu og síðan undirbúningur fyrir fund með Dr. Ranjith, yfirmann gæðaeftirlits NARA, head of Post harvesting division.  Sá fundur var klukkan þrjú þannig að góður tími gafst til að borða hádegismat í Swimming Club.  Ég fékk reyndar hringingu frá ritara klúbbsins um að umsókn mín um inngöngu hefði  fengið jákvæða umfjöllun.  Nú get ég sótt formlega um en fyrsta sían snýst um að samþykkja mig sem umsækjanda.  Forseti klúbbsins mun skoða umsókn mína og  síðan verður stjórnarfundur í klúbbnum til að taka ákvörðun.  Inngöngugjaldið er 1500 dollarar en þangað til að það verður er ég háður einhverjum klúbbfélaga til að bjóða mér.

Klukkan er langt gengin í fimm þegar fundi með Ranjith lýkur og þá er ýmislegt uppsóp eftir og nokkur símtöl við Ísland.  Vegna tímamismunar er ekkert samband heim fyrr en eftir hádegi að okkar tíma.  Við Ranjith vorum meðal annars að skipuleggja þjálfunarferð tveggja sérfræðinga NARA til Íslands.  Íslenskir ráðgjafar koma að málinu þannig að nauðsynlegt er að láta alla hluti ganga upp og skipuleggja málið vel.

Ég var kominn heim rúmlega hálf sex og tími fyrir sundsprett á annarri hæðinni áður en sest er við tölvuna til að blogga.  Í fyrramálið leggjum við Kumara af stað klukkan fimm til að sækja eiginkonuna á flugvöllinn, en hún er að koma í tveggja vikna heimsókn.

Singapúr mótelið

 

Hér á Sri Lanka heyri ég oft talað um Singapúr og velgengni þessa litla borgríkis í efnahagslegu og pólitísku samhengi og hvernig Singapúr mótelið hefur virkað þjóðinni til góðs. Reyndar skildi ég það á mönnum hér að Singapúr hefði litið til Sri Lanka í leit að fyrirmynd við stofnun ríkisins.

Ég las athyglisvert viðtal sem sérfræðingur Inernational Herald Tribune átti við Lee Kuan Yew, sem gegndi embætti forsætisráðherra frá stofnun Singapúr 1959 til 1990, undir fyrirsögninni ,,við litum til Sri Lanka"  Hann heldur því fram að Singapúr ætti samkvæmt öllum lögmálum ekki vera til. Þjóðin hafi ekki þann grunn sem þurfti til að stofna ríki. Singapúr er ekki uppskrift fyrir þjóð þar sem íbúarnir koma víða að, frá suður- Kína, Indlandi, Pakistan og Bangladess. Klofin niður hvað varðar menningu og tungumál og eiga sér ólík söguleg örlög. Og ekki síður er borgríkið á mikilvægum hernaðarlegum og viðskiptalegum stað sunnarlega í Asíu og tengir sjóleiðir Indlandshafs og Kyrrahafsins, sem er efnahagslega gott en ógnvekjandi fyrir þá í mörgu tilliti.

Forsenda tilveru Singapúr telur Lee liggja í alþjóðalögum og samtökum eins og Öryggisráði S.Þ. ásamt stöðuleika á svæðinu sem heldur verndarhendi yfir þeim smáu gegn þeim stóru. Við sjálfstæðið var byrjað á að stofna utanríkisráðuneyti  til að tryggja stuðning alþjóðasamfélagsins og síðan að hervæðast. Koma upp varnarstefnu og eftirliti til að geta uppgötvað ógn í tíma og varist þar til hjálp bærist. (sjálfsagt frá B.N.A.)

En það er ekki nóg ef þjóðin er sundruð og þjökuð af innanlandsátökum. Lee telur það hafa verið lán Singapúr hversu seint þeir fengu sjálfstæði sitt. Þeir höfðu vítin til að varast og þar kemur að Sri Lanka sem ,,fyrirmynd"  Þeir sáu hvað var að gerast á Sri Lanka með þjóðernisátökum milli Sinhala og Tamila. Þar sem rómatíkin yfirtók skynsemina og eitt það versta sem gert var hér í  landi var að afnema ensku og gera Sinhala að þjóðtungu.  Sú ákvörðun var ekki bara sem olía á eld í þjóðernisátökum, heldur dró verulega úr samkeppnishæfni þjóðarinnar á tímum alþjóðarvæðingar.

Singapúr tók ensku upp sem þjóðtungu. Þeir kalla það að vísu vinnumál, en allir skólar kenna á ensku og séð til þess að allri læri það tunguál, óháð menningarlegum uppruna fólks. Þetta ásamt fullkomnu trúfrelsi er lykillinn að sameiningu þjóðarinnar. Ef kínverska hefðir verið tekin upp hefði það kostað átök og eins gert Singapúr menningarlega háða Kínverjum .

Lee segir að strax hafi myndast menningarlegur munur milli sín og barna sinna, en munurinn sé enn meiri milli þeirra og þeirra afkomenda. Það er orðin til ný menning í Singapúr sem á sér enga fyrirmynd. Ólíkt mörgum öðrum ríkjum í kring, eins og Malasíu, ríkir stöðugleiki og friðsemd í Singapúr. Efnahagslegur uppgangur er einstakur í landinu en Lee telur að harðar leikreglur í samfélaginu séu nauðsynlegar með ólíkan uppruna íbúana í huga. Aðspurður um hvernig honum lítist á framtíðina fyrir Singapúr segist hann ekki geta spáð um það.  Singapúr er einstök og engin samanburður til. Við höfum losaða landfestarnar (gömlu menningarheimana) og siglum því óþekktan sjó inn í framtíðina.

 Þetta er umhugsunarefni fyrir Sri Lanka sem líður fyrir þjóðernisátökin í landinu. Átök sem verða aldrei útkljáð með hernaði.  Eina leiðin til að koma á friði er að viðurkenna menningu hins aðilans en byggja ef til vill á nýrri til framtíðar.  Á Sri Lanka eru það Sinhalar sem halda um stjórnvölin en þeir eru buddatrúar. Tamilar eru fjölmennir og koma frá suður Indlandi og eru hindúar. Einnig er allstór hópur múslímar í landinu en tungumál þeirra er tamil.

 

Efnahagsmálin á Sri Lanka

Fyrir utan átökin í norðri við Tamil Tígra er það verðbólgan og efnahagsmálin sem eru fyrirferðamest á síðum dagblaðana hér. Verðbólga mælist í 17.3% og hefur farið vaxandi. Á sama tíma er erlend skuldasöfnun ríkisins mikil á meðan verulega hefur dregið úr erlendum fjárfestingum á Sri Lanka. Hernaðarátökin eru helst nefnd sem ástæða þess og hafa skapað mikið óöryggi og komið í veg fyrir þá efnahagslegu uppbyggingu sem mörg ríki í Suður Asíu njóta í dag.

Stjórnvöld á Sri Lanka hafa tekið hvert erlenda stórlánið eftir annað að undanförnu og er þessa dagana að bæta við einu 500 milljón dollara láni frá banka í Singapore.  Hafa verður í huga að ef þessum fjármunum er varið í hernaðarmál, er afleiddur vöxtur í hagkerfinu enginn. Það ásamt innstreymi af erlendum gjaldeyri vegna þróunaraðstoðar, sem nemur háum upphæðum og er aðallega frá Japan, ætti að skapa eftirspurn eftir rúpíum og halda verðgildi gaddmiðilsins uppi.  Líkt og jöklabréfin gera heima á Íslandi, en einhvernvegin þarf að nýta gjaldeyrinn og til þess þarf að kaupa innlenda mynt.  Lögmál markaðarins ríkja í þessu  sem öðru og við mikla eftirspurn myndast skortur og verð hækkar. Við sjáum þetta vel á háu gengi Íslensku krónunnar í dag. En skildi það vera uppi á teningnum hér á Sri Lanka?

Nei aldeilis ekki þar sem stjórnvöld prenta peninga hraðar en eftirspurnin eftir þeim eykst. Rupian er því í frjálsu falli, er núna 113 RSL í US$, en leitnin er að gengið verði 125 áður en langt um líður. Það er svo sem gott fyrir útflytjendur en keyrir upp verðbólguna sem gerir landsmenn æfa.

Það sem vekur furðu í umræðunni hér er hversu mikil tök stjórnvöld hafa á efnahagsmálum á Sri Lanka. Nýlega hækkuðu þeir laun verkamanna á te-ökrum, sem þó eru í einkaeign. Það er talað um að þeir eigi að lækka verð á mjólk og áður hef ég sagt frá því að yfirvöld opnuðu 200 matvöruverslanir víða um eyjuna til að auka samkeppni og lækka vöruverð. Olía og bensín er niðurgreitt til viðskiptavina í gegnum ríkisbatterí. Þetta er svona Mugabe aðferð en sá misvitri maður hefur bannað launa- og verðhækkanir í Simbabwe til að stöðva verðbólguna sem er mokkur þúsund prósent.

Mér líður oft eins og ég horfi í baksýnisspegil þegar ég fylgist með umræðunni hér um efnahagsmál. Hvernig þetta var heima þar sem menn vildu handstýra vöxtum, og höfðu hálft atvinnulífið undir beinni stjórn framkvæmdavalsins og alþingis. Ég fyllist gleði yfir valdaleysi ,,Kolgríms J." og félaga í Vinstri svörtum. Ekkert af hrakspám þeirra um íslenskt efnahagslíf hefur gengið eftir og verði þeirra áhrifaleysi sem lengst. Þvert á móti búum við Íslendingar við öflugt atvinnu- og efnahagslíf og vandamálin eru bara vaxtaverkir.

Á Sri Lanka eru menn þrjátíu árum á eftir okkur og einhvernvegin virðist  málið svo augljóst í ljósi sögunnar. Þeir þurfa að semja frið við Tamila, auka frelsi og bæta lýðræðið.  Með auknu lýðræði og frelsi fjölmiðla til að upplýsa almenning er komið í veg fyrir spillingu sem því miður er landlæg hér.

Annað sem mikið er í fjölmiðlum hér er ergelsi  manna vegna tafa í umferðinni  sem koma til vegna ferða ráðherra um borgina. Stórum umferðargötum er lokað í 10 til 15 mínútur, og stundum mun lengur, til að koma bílalestum pólitíkusanna áfram á fullri ferð frá einum stað til annars. Þetta er gert af öryggisástæðum og koma í veg fyrir sprengjutilræði.  Almenningur er brjálaður út af þessu enda ótrúlega hvimleitt að bíða í langan tíma, en stoppið veldur eðlilega umferðaröngþveiti  eftir á.

Ég heyrði góða sögu frá Kongó en gamli forsetinn þeirra ferðaðist ekki öðruvísi en í slíkum bílalestum með brynvörðum bílum. Einn dag fréttist að hann væri hugsanlega að koma til borgar í suðurhluta landsins. Herinn lokaði öllum götum inn í borgina og svo var beðið. Forsetinn kom ekki í þetta sinn en lokunin stóð yfir í átta tíma.

Fjallgarðar og heimspeki

Það er nóg að gera á Sri Lanka. Maður mætir á morgnana í vinnuna og hefur á tilfinningunni að himinin háir hamrar og fjallgarðar séu framundan. Maður reynir að klöngrast yfir ófæruna en einhvernvegin finnst manni að kvöldi að það hafi tekist. Þó manni sé haldið á tánum er svona slakað á manni áður dagur er allur og að kveldi komin. Mér líkar þetta mjög vel. Reyndar flýði ég átakaleysið í vinnunni  heima og vildi hafa svolítið fyrir hlutunum. Þannig er það hér og engin hætta á að maður svitni ekki í starfi fyrir forseta vorn og fósturjörðina.

Í morgun átti ég minn fyrsta fund í Sjávarútvegsráðuneyti Sri Lanka. Þar eru Íslendingar greinilega vel liðnir og andrúmið í okkar garð afslappað þó það sé faglegt. Eftir fundinn rölti ég með foringjanum um ýmsar hæðir byggingarinnar þar sem við hittum sem tengjast verkefnum sem við vinnum að eða eru í farvatninu.

 

 

Fundurinn sjálfur var um verkefni sem þegar er hafið og byrjaði með talningu á fiskibátum í Sri Lanka. Þeir reyndust vera rúmlega 30 þúsund en höfðu ekki verið taldir í áratugi. Það er hinsvegar ekki nóg að telja ef því er ekki viðhaldið og því erum við að hjálpa til við að setja upp gagnagrunn sem verður viðhaldið, svona skipaskrá. Síðan verður í framhaldi af því farið út í skráningu á lönduðum afla, en slíkt er nauðsynlegt ef menn vilja hafa stjórn á fiskveiðum.

Íslendingar líta á slíkt sem sjálfsagðan hlut og jafnvel dæmi um ofstjórn. En án skipaskár og aflaskráningar er ekki hægt að hafa stjórn á hlutunum. Hvað þetta varðar höfum við mikið fram að færa og eru Íslenskir sérfræðingar ráðgjafar Sjávarútvegsráðuneytisins í þessum verkefnum í grundvallar atriðum fiskveiðistjórnunar Sri Lanka.

Það var gaman að skrölta um ráðuneytið og hitta hina fólk og ræða þau verkefni sem við errum að fást við. Það var engin vafi á því að viðmælendum líkaði samstarfið við Íslendinga og bundu miklar vonir við að það skilaði sjávarútveg þeirra fram á veginn.

 

 

Það var gott að ljúka annasömum degi með skokki í Viktoríugarðinum. Skógi vöxnum þar sem pálmatrén svigna undan kókoshnetunum. Maður hugsar mikið á svona skokki og um hugann flögrðu hugsanir um lífið og tilveruna. Það gerði hitabeltisskúr og var eins og helt úr fötu, sem var ótrúlega notalegt í 29 stiga hita.

Að stökkva úr öruggu starfi þar sem lítið þurfti að leggja á sig, sem sagt notalegu, til að takast á við erfiðar áskoranir og vera á tánum alla daga. Það er ekki skrýtið að sumum hafi fundist þetta vera rótleysi, en svo er alls ekki. Sumir þurfa bara á áskorun að halda og þola ekki hversdagsleikann. Það gerir mig ekkert betri mann, en heldur ekki verri. Ég er bara nákvæmlega þar sem ég vil vera, fyrir utan fjarveru frá fjölskyldunni.

 

 

 

 

 

Það er risa stytta af Budda við aðalinngang Viktoríugarðsins. Þegar ég hljóp rennandi blautur, fram hjá líkneskinu í ljósaskiptunum, flögruðu um mig heimspekilegar hugsanir. Heimspeki Budda snúast um hvernig hægt er að verða betri maður og rækta með sér þekkingu, nærgætni og góðmennsku. Ekki það að ég hafi gert það í gegnum tíðina en það er aldrei of seint að reyna.

Félagslíf og trúarbrögð

Það er nú ekkert merkilegt að gerast hjá mér í dag. Þó er félagslífið í lagi en ekki er alltaf á vísan að róa hvað það varðar í ókunnu landi.

Ég heyrði í SLMM (friðargæslan) fólkinu í morgun og þarf að koma á betri tengingu við landa mína þar. Það stendur til bóta fljótlega. Það er alltaf gaman að hitta landann og spjalla á ylhýrri Íslenskunni.

Ég sótti fund í Rotary Club of Colombo West í hádeginu, eins og aðra miðvikudaga, en þeir eru haldnir í næsta húsi við vinnustaðinn minn.  Erindi fundarins var um efnahagsuppgang Indlands og var í höndum Indverja sem búið hefur lengi í Bandaríkjunum og er hluti af viðræðunefnd Indverja og BNA um kjarnorkumál.  Hann hefur verið ráðgjafi meðal annars um samstarf Indlands við Sri Lanka og merkilegt að heyra hans skoðanir á því sem er að gerast hér í landi miðað við stóra bróður í norðri.  Það er aðallega hernaðarátökin á Sri Lanka sem stendur í vegi fyrir framþróun þjóðarinnar en hún hefur alla burði til að vera í fararbroddi Asíuþjóða í efnahagsmálum.

Ég hitti vin minn Dan seinnipartinn í notalegum göngutúr um Viktoríugarðinn þar sem umræðan var Búddismi.  Ég er ekki nógu vel að mér um búddisma til að fjalla um það í netheimum en geri það e.t.v. seinna. Reyndar er um heimspeki frekar en trúarbrögð að ræða og gaman að hlusta á þá sem eru vel að sér um fræðin og kynnast viðhorfum búddista.  Ég heimsótti stærsta buddamusteri borgarinnar í gær, enda mikill hátíðisdagur í tilefni tunglstöðu. Reynar eiga öll trúarbrögð sínar kirkjur hér í Colombo. Mikið af buddamusterum, hindumusterum, kirkjum og moskum.

Við enduðum síðan á klúbbnum hans Dan yfir einum drykk áður en haldið var heim.

Um hálf sjö leitið var ég kominn upp á þak, 12 hæð, og horfði á sólarlagið. Það dimmir hér á örskotstundu en ég náði að taka nokkrar myndir meðan sólin settist. Gæðin voru ekkert sérstök, í takt við græjurnar, en ég var með venjulega litla Sony vasamyndavél.  Um 20 september verður sólin á hádegi beint yfir hvirflinum á mér. Þá stendur maður á skugga sínum og ekkert skjól undir húsveggjum fyrir sterkri sólinni. 

 

Gerfihnattaverkefni

Stórt verkefni sem er í burðarliðnum og verður á minni ábyrgð, mætti kalla á Íslensku ,,Þróun á fiskspákerfi byggð á upplýsingum frá gervihnöttum"  Þetta er flókið verkefni þar sem margir sérfræðingar munu koma að en verður vistað í NARA, hafrannsóknarstofnun Sri Lanka.

Íslendingar eru engir sérfræðingar í að nýta gervihnetti til slíkra hluta og verður því leitað til háskóla og stofnana víða í Asíu. Gervihnattagögnin koma frá Tælandi og þekking meðal annars frá háskólum í Japan, Ástralíu og Sri Lanka.

Sérfræðingar í tækninefnd, þar sem ég mun sitja, verða meðal annars haffræðingur á gervihnattasviði, fiskihaffræðingur og GIS sérfræðingur (Geographic Information System)

Verkefnið gengur út á að byggja upp innviði, mannauð og aðferðafræði til að nota upplýsingar frá gervihnöttum til að spá um hegðun flökkufiska í Indlandshafi.  Japanir standa framalega á þessu sviði og leiðbeina úthafsveiðibátum til að finna flökkufiska eins og Túnfisk og Marlin.

Hvers vegna ættu Íslendingar að koma að slíku verkefni ef haft er í huga að flestar þessar tegundir eru ofveiddar í dag.  Ástæðan er sú að úthafsbátar Sri Lanka eyða allt að sex vikum í hvern túr, þar sem meirihluti tímans fer í að leita að fiskinum. Það skal haft í huga að þeir eru ekki með frystilestar og ísa aflann, og hann verður verðlítill ef hann er ekki mjög ferskur við löndun.  Dýrasti hluti þessa afla lendir á borðum sælkera, t.d. á sushi eða sem sashimi í Japan eða Evrópu. Það er því mjög mikilvægt að stytta túra þessara báta, og leitartímann, en sjálf veiðin er u.þ.b. tveir til þrír dagar. Hugmyndin er sem sagt ekki að auka veiði heldur að bæta framleiðni, minka sóun og auka tekjur sjómanna sem stunda veiðarnar. Það má kannski líkja þessu við loðnuleit á Íslandi, en það er einmitt aðferð til að minka kostnað heildarinnar við að finna veiðistaðinn og auka framleiðni greinarinnar.

Þróunarsamvinnustofnun Íslands horfir fyrst og fremst á þróunarmarkmið verkefna en þau eru helst í þessu verkefni:

Að auka framleiðni í úthafsveiðum Sri Lanka og stytta leitartíma og bæta gæði þess afla sem landað er. Að byggja upp getu (mannauð, tækni og fiskiðnaðinn) til að nota gervihnattagögn til að áætla hegðun og staðsetningu flökkufiska í Indlandshafi.

Vísindaframlag verkefnisins er að auka þekkingu á ferðum flökkufiska í kringum Sri Lanka og eins þekkingu á hafsstraumum, hitastigi og þörungagróðri og viðbrögðum vistkerfisins við áhrifum monsoon á hafsvæðinu kringum eyjuna. 

Ég hef sjálfur fylgst með þegar þessi gögn eru tekin niður og breytt í upplýsingar. Nákvæmt kort kemur upp af Indlandshafi með öllum straumum, hitastigi og þörungagróðri.

Eitt vandamál við hitabeltið er raki og skýjamyndun á ákveðnum tímum monsoon. Núna er t.d. vestur monsoon á Indlandshafi með miklum raka og oftar en ekki skýjaflákum. En upplýsingarnar eru teknar oft frá gervihnettinum og síðan raðað saman á eftir. Þannig hafa skýin færst til og góð mynd fæst af hafsvæðinu og nákvæmar upplýsingar um hafstrauma, hitastig, sjávarhæð og þörungagróður koma fram. Þar sem uppstreymi er á sjó frá botni upp á yfirborð má merkja hitabreytingu og þar byrjar að myndast líf, t.d. þörungar sem eru fyrstir í fæðukeðjunni.  Venjulega er yfirborðið lífvana en allt morar niður við botninn. Færsla af sjó þaðan og upp breytir myndinni og eitt leiðir að öðru þar til komið er að ýmsum smáfiskum sem sækja í líflegan stað og þangað sækir m.a. túnfiskurinn í leit að æti.

Ef allt gengur að óskum mun kerfið verða tilbúið á næsta ári til að afla upplýsinga og miðla þeim til fiskimanna. Upplýsinga sem gætu sagt til um hvar fiskurinn heldur sig og þannig stytt leitartímann verulega. Í framhaldi verður gerð rannsókn á því meðal 500 báta hvort upplýsingagjöfin hafi áhrif á veiðar.

Burtséð frá beinum hagkvæmum niðurstöðum úr þessu verkefni þá mun það skila þekkingu á hafsvæðinu í kringum Sri Lanka og byggja upp vísindastarf í sjávarútvegi.  Betri skilning á haffræðilegum og líffræðilegum þáttum sem snúast um nýtingu auðlinda hafsins. 

Og þá er betra af stað farið en heima setið.

Verkefni á Sri Lanka

Ég hef lítið sagt frá starfi mínu hér hingað til en úr því verður bætt. Þau verkefni sem eru í mínum höndum hér tengjast heildaráætlun sem gengur út á að bæta lífskilyrði fólks í sjávarútvegi á Sri Lanka. Eðli málsins samkvæmt voru það einmitt fólk við sjávarsíðuna sem verst varð úti við tsunami og urðu áhrif bylgjunar mikil frá norð austur horni eyjarinnar og alveg norður að Colombo að vestanverðu. Um fimm þúsund sjómenn fórust og 250.000 manns úr fiskimannafjölskyldum urðu fyrir meirihátta áföllum vegna tsunami og aðrir 600.000  sem höfðu óbeint viðurværi sitt af veiðum.  81% af löndunarstöðum ger eyðilagðist og þrír fjórðu af bátaflotanum, um 32.000 bátar. Þau svæði sem verst urðu úti, norð austur hluti eyjarinnar, er einmitt svæðið sem mestu átökin eru milli Tamila og stjórnarhersins, þannig að íbúar fóru úr öskunni í eldinn.

 

 

 

Þannig að málið er stórt og áhrif tsunami er engan vegin lokið. Sjávarútvegsráðuneyti landsins hefur sett fram stefnu undir kjörorðinu ,,Building Back for Better" (byggja upp aftur betur) sem miðar að uppbyggingu sem skapar betra líf fyrir fiskimenn á þessum svæðum en var fyrir áfallið. Framtíðarsýnin er skýr að þetta fólk muni í framtíðinni búa við betri lífskjör en var fyrir tsunami . Sett hefur verið fram stefnumótun til að ná þeirri framtíðarsýn þar sem yfirvöld fyrir sitt leyti hafa vilja til að greiða fyrir með öllum hætti að sá leiðangur, að framtíðarsýninni, megi takast.

Hugmyndin með framlagi Íslendinga í þróunaraðstoð hér á Sri Lanka að taka þátt í þeirri vegferð og nýta til þess þekkingu í sjávarútvegi með það að markiði að bæta hag fiskimannasamfélaga varanlega. Meðal annars með því að aðstoða stjórnvöld við að byggja upp skipulag og kerfi sem bæta kjör þessa fólks og sjálfbærni til framtíðar.

Hægt er að spyrja hvers vegna við séu að hjálpa Sri Lankanbúum með þjóðartekjur á mann sem eru mun hærri en hjá mörgum öðrum þróunarríkjum. Mörg ríki hafa sniðgengið Sri Lanka vegna mannréttindabrota í átökum stjórnvalda við Tamil Tígrana og spurning hvort við eigum erindi hérna.

Til að svara þessu þá verður að benda á að tekjum Sri Lankabúa er mjög misjafnlega skipt. Hér er tiltölulega stór millistétt sem hefur það ágætt og vaxandi yfirstétt sem lifir í vellystingum. Hinsvegar eru fiskimenn og fólk sem vinnur við landbúanað (t.d. teframleiðslu) með rúman dollar á dag sem telst undir fátækramörkum eins og þau eru skilgreind.  Í öðru lagi hefur þróunaraðstoð ekkert að gera með pólitík. Svo lengi sem við getum verið viss um að þeir peningar sem fara hingað í verkefni þjóni þróunarmarkmiðum, þ.e.a.s. segja að bæta lífsgæði þessa fólks, er tilganginum náð. Við höfum engin afskipti að átökum né höfum opinberlega skoðanir á þeim.

Geta Íslendingar komið að liði við að bæta lífsgæði þessa fólks með þeim hætti að það verði sjálfbært og leiði af sér betri tíma fyrir það til lengri tíma litið? Stórt er spurt en ég skal reyna að svara því á einhvern hátt.

Það gengur alls ekki út á að kenna þeim að veiða meira eða hjálpa þeim að kaupa fleiri báta.  Allt bendir til þess að flestir fiskistofnar séu ofveiddir, hvort sem litið er til strandveiða eða úthafsveiða. Hinsvegar er aukin þekking innan greinarinnar og betri stjórnsýsla alltaf til bóta og leiðir af sér einhverskonar stjórn á ástandi sem er stjórnlaust og dregur úr sóun.

Framtíðarsýnin er skýr og ákveðin stefnumótun verið sett til að ná henni með tímasettum markmiðum. Þetta er langtíma verkefni og mikilvægt að það sé unnið á réttan hátt. Það sem skiptir mestu máli að öll verkefni eru i eigu Sri Lanka sjálfra og koma til vegna óska þeirra. Við eru hér aðeins sem leiðsögumenn að framtíðarsýninni og til að aðstoða við tæknilega hluti og framkvæmdaáætlanir.

 

Eitt af þeim verkefnum sem mér hafa verið falin gengur undir nafninu ,,Qualit of Water and Ice" (gæði vatns og íss), og gengur út á að mæla stöðu mála í þessum efnum um allt landið. Þegar staðan liggur fyrir verður gerð úrbótaáætlun, sem ýmist gengur út á reglugerðarbreytingar eða uppbyggingu á innviðum greinarinnar.

Með því að bæta meðferð á þeim afla sem hér kemur að landi, og auka þannig verðmæti hans og minka áhættu við neyslu á fiski, má reikna með töluverðri minnkun á sóun þannig að meira verði eftir fyrir þá sem hafa lifibrauð sitt af fiskveiðum. Eftir tsunami eyðilögðust nánast öll vatnsból á austur og suður strönd landsins, en þar er uppistaðan af allri útgerð hér á Sri Lanka. Við flóðið blönduðust saman skolp, rotþrær, efnaúrgangur og vatnsból. Ef haft er í huga að á aðra milljón manna hafa lifibrauð sitt beint eða óbeint af sjávarútveg og 70% af dýrapróteini sem neytt er kemur úr fiski, er augljóst að málið er alvarlegt.

Verkefnið er unnið með NARA (sjávarútvegsstofnun Sri Lanka ásamt Rannsóknarstofnun fiskiðnaðarins) sem reyndar er eigandi þess og eru ábyrgir fyrir aðkomu ráðuneyta að málinu. Að minnsta kosti tvö ráðuneyti hafa um þetta að segja og munu hugsanlega leggja fram reglugerðarbreytingar til að koma á úrbótum.

Notuð er rannsóknarstofa sem Íslendingar hafa byggt upp en NARA hefur vel menntaða sérfræðinga  til að vinna að rannsóknum. Fyrri rannsóknarstofa NARA gjör eyðilagðist í tsunami,ásamt verulegum hluta búnaðar og skrám stofnunarinnar.

Íslenskir sérfræðingar koma að rannsókninni enda viðfangið bæði stórt og flókið. Þeir sem þekkja til í matvælaiðnaði kannast við þegar leitað er uppsprettu á hættulegum örverum í vinnsluhús, t.d. E-coli, en hér er verið að skoða allt landið.  Í dag er verið að ljúka við sýnatöku um borð í úthafsbátum, á vatni sem notað er við ísframleiðslu og þvott á fiski, á ís sem notaður er við fiskveiðar, fiski og í sjó og munu niðurstöður liggja fyrir í haust. Þegar þær liggja fyrir verður hægt að gera áætlun til úrbóta og vonast til að hún verði klár á þessu ári.

Helstu markmið verkefnisins eru að draga úr sóun við veiðar og vinnslu. Auka tekjur þjóðarinnar og einstaklinga í fiskiðnaði. Og bæta heilsu íbúa með betri gæðum fisks til neyslu.