Grein á ensku um ofurkælingarverkefnið

Introduction

The following article “Super-chilling Fish” was published in the Icelandic fisheries magazine Sjávarafl on 18^th of January 2017, the first issue of that year.[1] The title in original is: “Ofurkæling á fiski” or “Super-chilling Fish”. The author is Gunnar Þórðarson, consultant at Matís, an Icelandic Food and Biotech R&D institute. Matís is a government owned, independent and non-profit research company, founded in 2007.[2] Matís write on their website: “We pursue research and development aligned to the food and biotechnology industries as well as providing Iceland’s leading analytical testing services for public and private authorities”.[3] More information can be found on Matís’ website: www.matis.is.

The Sub-chilling project

The super-chilling project has been in development for some time; for the last few years, the food processing solution company Skaginn 3X , in collaboration with representatives from Fisk Seafood, have been considering the possibility of super-chilling whole whitefish. Later, the two companies collaborated with Matís, a government owned research company in Iceland, on the subject. The aim was to investigate whether super-chilling was possible and what the effect would be on quality and production. Super-chilling means cooling a whole fish down to below zero degrees Celsius immediately after it has been caught/slaughtered; in traditional cooling methods the fish is chilled with ice to around 0-4 degrees Celsius.

The super-chilling method was first tested and used on pelagic fish, where the fish was cooled to below freezing point with no ice used neither during fishing nor in the production process. In the academic world the idea of super-chilling was not new and much research had been carried out, primarily in Norway, and mostly on salmon. The Norwegian research on salmon was mostly conducted in a lab where the environment was controlled, but showed positive results in connection with product quality and storage life. Skaginn 3X, in collaboration with Matís, did experiments on super-chilling using blasts of cold air and fresh slush ice, which revealed a problem with surface freezing in the cooling system.

Additional experiments on super-chilling had been conducted by Skaginn 3X, in collaboration with Fisk Seafood in the town of Sauðárkrókur along with Iceprotein, an Icelandic biotech company.

The question that arose was whether it was possible to emulate the results of these experiments outside of the controlled conditions of the laboratory and if it was viable on an industrial scale. Furthermore, if it was possible to control the super-chilling process so it would be fast enough to prevent large ice crystals forming in the flesh of the fish, thus avoiding water loss in the product and a lower yield of fish. After considering the initial outcomes of the aforementioned research, Fisk Seafood decided to ask Skaginn 3X to develop a completely new and previously unknown method for cooling whitefish and use it aboard the fishing vessel Málmey SK 1.

Later, experiments were made with the cooling of haddock after rigor mortis. The purpose of the experiments was to explore the feasibility of exporting fresh fillets abroad. The super-chilled product was compared with traditionally cooled raw material, and the production process was monitored. The results showed that the super-chilled product had better fillet quality and a higher-value yield. The temperature during packaging was under zero degrees, without the fish being frozen, in contrast with higher temperatures customary in traditional fish production and cooling.

Repeated experiments gave similar results and in continuation, a wild cod was super-chilled right after it had been slaughtered, before rigor mortis. The fish was prepared in an isolated tub and was transported without ice to Fisk Seafood in Sauðárkrókur. In collaboration with the research company Iceprotein, the product was analysed and the fish compared to traditionally cooled raw material. Results were not clear enough and a need was felt for further research on the benefits of super-chilling. The next steps involved doing experiments on farmed salmon, and in August the same year a visit was made to Grieg Seafood in Alta, Norway and experiments conducted on farmed salmon. Results regarding super-chilling were positive, and the board of the company Grieg Seafood announced they wanted to take the research further and offered to provide funding for the project.  

Other research on super-chilling

In theoretical terms, super-chilling means freezing 5-30% of the water content of the fish. Much research has been conducted on the subject and in short, the outcome is that super-chilling, with the right treatment, can improve the quality of the product considerably. When utilizing super-chilling, it is important to cool the product fast to reduce the risk of ice crystals forming within the fish, which can cause damage in the cellular structure of the flesh. The main rule is that smaller crystals cause less damage to the cellular structure of the flesh, whilst larger crystals can cause more damage. Crystals grow bigger when the chilling process is slower, and furthermore, instability during storage can also cause crystals to grow. Bigger crystals damage the walls of the muscle cells and the product loses some of its natural juice, which makes the texture of the fish chewy and dry – taste deteriorates and yield is reduced due to this water loss.

There is much to gain when utilizing super-chilling as it reduces the growth of microorganisms and development of enzymes, which in turn prolongs the lifetime of the product. Super-chilling reduces loss of water in the product during storage, increases fillet quality and makes filleting more efficient as the resulting firmer material is easier to handle. The researchers’ results on super-chilling showed that there was a great deal to gain. Using the fish itself as a refrigerant in the super-chilling process can improve the cold chain production of fresh fish considerably and therefore increase the quality of the fish on fresh fish markets. The main problem that arose was how to manage the production on an industrial scale, which would be more complicated than in the controlled environment of the laboratory.

During our research the aim was to freeze only 10-20% of the water content of the fish, to reduce the risk of freeze damage due to ice crystals.

 

 

 

 

 

The Super-chilling Project

The biggest problem the researchers faced with super-chilling was that the surface of the fish froze during the cooling process, which was carried out either with blasts of cold air or with fresh slush ice. When cooling through to the centre of the fish, the surface and the thinner part of the fish had a tendency to freeze, which in turn caused crystals to form in the flesh and therefore caused quality deterioration. This problem was overcome by using a new technique made possible with Skaginn 3X’s RoteX system whereby the fish is cooled in brine, which is in turn cooled by heat exchange.[5] At the freezing point, – which is slightly below zero degrees Celsius due to the fat content of the fish – phase transition takes place and excessive, latent heat needs to be removed from the fish to start the freezing process.

By entering the phase transition process, a considerable latent energy is formed in the fish, which in turn provides benefits during the storage of the fish and transportation to secondary producers or to the market. Super-chilling lowers the temperature of the fish below zero degrees in one or two hours while cooling with ice can take many hours.

Matís, 3X Technology/Skaginn and Grieg Seafood received a research grant from Norske Forskningsradet to begin experiments utilizing super-chilling on salmon in collaboration with their client, the fish manufacturing company Hätälä in Finland. The project started in the beginning of 2015. Matís, Skaginn 3X and Jakob Valgeir got a research grant from Atvest - The Economic Development Agency for the Westfjords region – in 2015 to develop super-chilling of cod onboard fishing vessels. The project reached a breakthrough when it won a grant from Nordic Innovation and Rannís to develop the super-chilling concept further, to demonstrate the exceptional standard of the method and furthermore, to introduce it to the fishing industry and to fish farming companies.

A broad range of companies got together to develop the super-chilling method: research companies and fish industry companies involved in initial and further processing of salmon, as well as equipment producers. The following parties took part in the super-chilling project: Skaginn 3X, Matís, Fisk Seafood, Iceprotein, Grieg Seafood, Hätälä Finland and Norway Seafood. The aim of the project was to develop a method that could increase the quality in the production of seafood and farmed fish products, especially on fresh fish markets.

In 2015 Matís, Skaginn 3X, Arnarlax and Íslandssaga collaborated to specifically study the effect super-chilling has on rigor mortis in cod and salmon. The collaboration was made possible with a grant from the AVS fund.

With the introduction of Málmey SK 1, an important step was taken in the development of super-chilling of whole fish, and in the beginning of 2016 the vessel Málmey SK 1 was equipped with state-of-the-art apparatus for super-chilling from Skaginn 3X.[6] An important milestone was reached when an entire catch was super-chilled[7] aboard ship at the point of slaughter, and kept under the right conditions until further handling down the production line, all without use of ice. Extensive research has been carried out on super-chilling in Sauðárkrókur, aboard Málmey, and in Reykjavík, Ísafjörður, Bíldudal, Suðureyri, Norway, Finland and Denmark.

Research outcome

All research on the subject has now been concluded and a final report on the extensive super-chilling project is being made. Three reports on smaller projects have already been issued and are accessible on Matís’s website.

Fillet quality

To determine the fillet quality in salmon, an approved Norwegian method was used, whereby the quality is measured from 0 (best) to 3-5 (worst). Fillet quality (taken from the same catch) was compared: on the one hand super-chilled raw material and on the other, raw material cooled in a traditional way.  

A trained professional performed evaluation of the product three to seven days from slaughter. All results were in favor of the super-chilled product and the difference between the two methods was greater than expected. Image 4 shows a summary of the results where the elasticity of the fillets, firmness and gaping were compared. The tests, conducted in Finland and Japan, were very prominently in favor of super-chilling, and the biggest difference was seen in gaping, as shown in Image 4.

Results on super-chilling of cod were not as decisive, yet the results were generally in favor of super-chilling.

 

 

 

 

 

 

 

 

Rigor Mortis Stage

Research results showed considerable difference in contraction after rigor mortis on super-chilled fish when compared with traditionally cooled fish. Increased cooling slows down the contraction process and results in up to four times less contraction in the fish. Powerful contractions cause pulling between muscles and bones and can cause gaping in fillets.  Fillet gaping is one of the biggest quality problems in fish fillet production, whether it is in seafood or salmon.

Simulators from Skaginn 3X in Ísafjörður were used to monitor and measure the production process as a function of time by filming the contractions and photographing the final results. Image 5 shows the difference in contraction between super-chilled cod and traditionally cooled with ice down to zero degrees, before filleting and rigor mortis.

Videos of the contractions have been put on YouTube and the web address is:

https://www.youtube.com/user/3XtechnologyIceland  

 

 

Microorganisms and chemistry

A considerable difference is seen in microorganism growth, including spoilage bacteria, between the two groups in cod and salmon, demonstrating the advantage of the super-chilling method. This does not come as a surprise as the lower temperature reduces the activity of microorganisms and enzymes. This lengthens the lifespan of the product, which is very positive, especially when considering fresh fish. The difference can amount to an increase of up to three to four days in product lifespan, according to the research on super-chilling.

Water holding capacity

Measurements of the water holding capacity of the fish and water loss when storing are important quality variables when assessing the effects of super-chilling. If the cooling process is too slow and too deep, it can cause the formation of ice crystals that can damage fish muscle cells, reduce the water holding capacity and cause water loss in the fish. This in turn affects the quality as the fish muscle becomes tougher and drier by losing its natural juice.

Furthermore, there is potential financial loss if the fish loses weight. Research results in this area show that super-chilling, if correctly applied, increases the water holding capacity of the fish after a few days of storage. Water loss is reduced in a super-chilled product compared to traditionally cooled products as well as in products that have been thawed. Super-chilling projects on salmon show the same results, but the water holding capacity of cod was reduced during extended storage time, when compared to traditional raw material. It is important to keep in mind that stable storage temperature is necessary, as even a small deviation below the freezing point can cause the formation of large ice crystals.   

Yield

According to research outcomes, the yield of super-chilled salmon is higher than that of traditionally cooled salmon. Less of a difference is seen in super-chilled cod, although its yield seems to be considerably higher compared to when it is traditionally cooled. Super-chilled fish is firmer, which in turn makes the fish more manageable to fillet and makes it easier to remove the skin. The problems associated with filleting soft fish are well-known, and deskinning through a skinning machine is also troublesome. On the other hand, it might become necessary to adapt processing machines to the super-chilled raw material, which will further increase the yield of the super-chilled products.

Production

The production of super-chilled salmon gave excellent results and many experiments have been conducted comparing it to traditional raw material in Finland and Denmark. Grieg Seafood super-chilled[8] up to ten tons of salmon in a RoteX spiral system, produced by Skaginn 3X, and transported it to Hätälä and to Norway Seafood. The production gave much fewer filleting failures than the traditional way of processing raw material and therefore less trimming was needed before packing. More muscle remained intact, as was noted in the chapter on fillet quality. The temperature of the packed salmon, after filleting, trimming, pin boning and slicing/portion cutting was under -1 °C. The salmon was transported in both EPS boxes and in 660-liter tubs. Super-chilled salmon was kept without ice for up to nine days before going into further production, and the super-chilled salmon showed consistently superior results where quality and production were concerned. In order to compare the effect of transportation on super-chilled and traditionally cooled products, two tubs of raw material processed according to the two methods were transported under the same controlled conditions.

The iced salmon was markedly wrinkled because of the ice in the tub, but this problem was absent in the transportation and storage of the ice-free super-chilled salmon. 

Málmey SK 1 has been using super-chilling[9] aboard for around two years and has landed 20 000 tons of fish during that time. No ice was used aboard, the fish was kept in the fish hold after being super-chilled in a RoteX tank and the fish hold was constantly kept under zero degrees. Fisk Seafood in Sauðárkrókur keeps the catch under the same conditions before it goes further into production as light-salted fish and as fresh fish for export. Aboard Málmey SK 1, there are three RoteX tanks that are all adjusted to different cooling times, in order to correctly and evenly cool the different sizes of fish. The system is completely automated, it categorises the fish into different tanks and into different temperatures. If ice were used aboard the vessel it would have to take around 5 tons of extra weight in each fishing trip. Being free of ice saves a lot of work aboard the vessel as icing fish in the fish hold is both a time-consuming and laborious job. As the RoteX solution aboard Málmey has been a success, new ships from HB Grandi will be equipped with the RoteX tanks and the automated fish holds, which will allow more time to bleed and gut the catch.

Arnarlax, a salmon production company located in Bíldudalur, has invested in Skaginn 3X’s RoteX bleeding and cooling system and are slaughtering up to 50 tons of salmon per day.

As customer reaction was positive, the company has reduced the amount of ice they put in the boxes and aim for a completely ice-free super-chilled product. The salmon is cooled to below zero degrees, which is crucial for quality and extended shelf life of the product. The difference between packing iced salmon at 4-6 °C, with the ice chilling the fish down to 0 °C in a few hours, and super-chilling it down below 0°C quickly, brings about unequivocal changes in product quality. The market has been open to the change and Arnarlax salmon is already a sought after product, sold at the highest prices while quality problem costs are at a minimum.

 On the other hand, super-chilling is not yet a widely known nor accepted method, but as soon as the market accepts this new technique, Arnarlax can take the final step and dispense with all ice in its transportation.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Transportation, distribution and environmental effects

Iceless transportation of fresh fish opens up many exciting opportunities. Around 900.000 tons were transported by land from North Europe to markets in Central Europe in 2015 and around 237.000 tons were transported by air to Asia. To keep the raw material cool, approximately 132.000 tons of ice were used in trucking (6.600 trucks) and around 24.000 tons in flight to Asia (160 Boeing-747 Jumbo-Jet airplanes). The main problem with the transportation of iced salmon in tubs was the raw material being damaged by the pressure of the ice, but that problem is completely eliminated in iceless super-chilled products (see Image 7).

The transportation of iceless super-chilled raw material can enormously reduce the carbon footprint of the industry, when compared to traditional transportation that is in use at present.

During the super-chilling projects, iceless salmon was transported on a large scale from Finnmark in Norway to Finland and Denmark. Samples were sent by flight from Finnmark to Iceland, Japan and Dubai. Arnarlax exported super-chilled salmon to San Francisco with transit through New York. The results were excellent. In all cases the temperature was under zero degrees on reception of the product and quality was noticeably better than in traditionally cooled salmon that was also transported for comparison.

For decades the fishing industry has been using ice to keep raw material cold and to maintain quality in the supply chain. It is understandable that many feel skeptical when one-day ice as the best way to keep seafood fresh is abandoned and ice free cooling is promoted.

It is only natural that people are initially unconvinced about such revolutionary ideas and need time to think it over. Fisk Seafood showed remarkable foresight and courage when investing in Málmey SK 1, before it was possible to guarantee that the idea would work. No doubt this prescience has helped pave the way for the idea and it bodes well for the continuation of the project.

As has been mentioned above, for super-chilling to work the temperature of the process has to be controlled with great precision. Skaginn 3X’s contribution, by developing the equipment, was invaluable in this respect and made possible a technique that was not achievable a short while ago.[10] In many scientific articles the belief in the theory was strong yet concerns were expressed about how it would be applied on an industrial scale. Skaginn 3X have already made many business deals regarding their super-chilling[11] solutions, both for the seafood industry and for salmon farming. The project shows how the collaboration between different parties; universities and the scientific community, producers in the seafood and fish farming industries as well as mechanical manufacturers, can make a difference in creating better value in the fishing industry and produce the best result.

The most important result of these projects is the opportunity that has been created to make fresh fish more competitive on the market, both for wild and farmed fish. Fish is in competition with other food products, such as chicken, pizza and pork. According to consumers, one of the main problems concerning the sale of fish is the sometimes unpleasant fishy smell or taste. Bad smell or taste is connected to spoiled fish, which has been produced or stored in the incorrect way or under inadequate conditions. With the advent of super-chilling, incredible opportunities have arisen to make the supply chain more efficient, from slaughter to customer. The idea has to be presented to all parties within the supply chain so they can maximise the increase in quality of fresh fish on the market as well as increasing the value of the catch and of farmed fish.

 

Laxeldi á Vestfjörðum (Vesturland apríl 2017)

Mikil átök

Mikil átök eiga sér stað vegna áforma um stórfellt laxeldi á Vestfjörðum, enda eru hagsmunir margir og misjafnir. Fyrir Vestfirðinga er málið stórt á alla mælikvarða og binda íbúar miklar vonir við að eldisframleiðslan geti snúið vörn í sókn til framtíðar. Á sama tíma og Íslendingum hefur fjölgað umtalsvert síðustu áratugina fækkar Vestfirðingum árlega og ekkert lát virðist vera á þeirri þróun. Helsta ástæða þessa er einhæft atvinnulíf og yngra fólk leitar í fjölmennið til að auka tækifæri sín á vinnumarkaði. Sjávarútvegur er yfir helmingur af hagkerfi fjórðungsins og yfir 80% með tengdum greinum. Eftirfarandi dæmi útskýrir mikilvægi þess að renna fleiri stoðum undir vestfirskt atvinnulíf: Vegna sjómannaverkfalls drógust útsvarstekjur janúarmánaðar í Bolungarvík saman um 25% en á sama tíma jukust þær hjá Vesturbyggð um 9%. Engin vafi er á að umsvif eldisfyrirtækja í vestanverðum fjórðungnum hafa dregið úr mikilvægi sjávarútvegs á svæðinu.

Miklir hagsmunir Vestfirðinga

Miðað við þá hagsmuni sem eru í húfi er það sjálfsögð krafa íbúa Vestfjarða að umræða um uppbyggingu laxeldis verði málefnaleg og byggð á rökum. Andstæðingar laxeldis verða að gera sér grein fyrir þessum miklu hagsmunum og gera þarf kröfu til þeirra um að halda umræðunni innan faglegra marka. Frá árinu 1994 til 2011 fækkaði íbúum á Bíldudal um 45% og um 16% í Ísafjarðarbæ. Frá upphafi laxeldis hefur þessi þróun snúist við þar sem íbúum í Vesturbyggð fjölgaði um 9% fram til 2015, en áfram fækkaði í Ísafjarðarbæ um 9%. Viðsnúninginn á sunnanverðum Vestfjörðum má rekja beint til uppbyggingar í laxeldi. Miðað við bjartsýnisspár má gera ráð fyrir að næstu fimm árin verði allt að þúsund manns að vinna við laxeldi í fjórðungnum og um 400 manns við afleidd störf sem munu hafa mikil áhrif á verðmætasköpun og tekjur á Vestfjörðum.

Norskt laxeldi

Norðmenn framleiða um 1,3 milljónir tonna af laxi á ári og hefur framleiðslan tífaldast síðan 1970 sem er vöxtur um 8% ári. Um 28 þúsund manns starfa við greinina sem skilar um 640 milljörðum króna verðmæti ásamt um 320 milljörðum vegna afleiddrar starfsemi. Eldi er orðið mikilvægara en fiskveiðar og vinnsla ásamt því að skila umtalsvert dýrari afurð á markað. Nettó útflutningsverð á laxi er um 800 kr/kg en í sjávarútvegi er verðið innan við 300 kr/kg. Ef ekki kæmi til vandamál með laxalús er talið að framleiðsla Norðmanna gæti verið nokkrar milljónir tonna.

Laxeldi er hátæknigrein sem krefst margskonar sérfræðinga, ráðgjafa, vísinda- og tæknimanna. Ólíkt sjávarútvegi er mikið um undirverktaka við laxeldi, sem gefur mörgum tækifæri til að stofna sitt eigið fyrirtæki til að takast á við sérhæfð kefjandi störf. Greinin er því hátekjugrein og númer fimm í röðinni yfir hæstu laun á ársverk í Noregi og skilar um 43 milljónum króna að meðaltali á ári. Meðaltal atvinnugreina í Noregi eru 18 milljónir og til samanburðar skila fiskveiðar 14 milljónum króna á ársverk.

Áhættustýring

Nýleg reglugerð í Noregi hefur gjörbreytt stöðu við sleppingar úr eldiskvíum. En þó að lög og reglur séu ágæt hjálpartæki mun árangur aðeins nást með vilja og athöfnum eldisfyrirtækjanna. Segja má að staða íslenskra laxeldismanna sé einstök þar sem þeir standa í dag á núllpunkti og geta nýtt sér reynslu Norðmanna síðastliðna áratugi til að byggja upp umhverfisvænt laxeldi.

Skoða þarf alla virðiskeðjuna og gera sér grein fyrir kröfum markaðarins um sjálfbærni og umhverfismál, frá hrognum að fiski á diski neytandans. Ef íslensk eldisfyrirtæki gera þetta ekki munu þau ekki lifa af í samkeppni á markaði. Fyrirtækin verða að líta á sleppingar sem alvarlegan umhverfisvanda sem getur haft áhrif á villta laxastofna. Sleppingar eru slæmar fyrir viðskiptin og hafa mjög neikvæðar afleiðingar á orðspor. Eldisfyrirtækin þurfa að þekkja eldissvæðið og vakta það með reglubundnum hætti og nauðsynlegt er að gera áhættumat fyrir eldissvæði og kvíar og vera viðbúinn áföllum. Nota áhættumat, eftirlit og aðgerðaráætlun! Eldi er flókið fyrirbæri og því fylgir áhætta en mikil tækifæri eru til að takast á við þá áhættu og með réttum aðferðum. Eldisfyrirtæki þrífast ekki án góðs orðspors og munu umhverfismál, sjálfbærni og ábatasamt eldi fara saman hönd í hönd.

Laxeldi er umhverfisvæn matvælaframleiðsla

Eldi er nauðsynlegt til að framleiða prótein fyrir jarðarbúa og er mjög umhverfisvæn framleiðsla í samanburði við hefðbundin landbúnað. Kolefnisspor laxeldis er einungis 2,9 kg/CO2 á hvert neysluhæft kíló, en t.d. eru þetta 30 kg/CO2 í nautakjötsframleiðslu. Það þarf aðeins um 1,2 kg af fóðri fyrir lax til að framleiða kíló af afurð, sem býr við þyngdarleysi, á meðan nautið þarf um 10 kg. Ekkert pláss er fyrir stórfelda aukningu á hefðbundnum búskap enda ræktunarsvæði takmarkað. Eldi er hinsvegar stundað í þrívídd og þarf því miklu minna pláss.

Kynbætur og gelding

Kynbætur eldisfiska hafa að mestu snúist um að auka fóðurstuðul og vaxtarhraða. Vaxtarhraði hefur tvöfaldast á sjö kynslóðum og aðeins þarf um 1,2 kg af fóðri til að framleiða kíló af laxi. Upphaflega var hugmyndin með geldingu að seinka kynþroska og lækka kostnað við eldið. Mikilvægt er að seinka kynþroska þar sem mikið fóður fer í framleiðslu á kynfærum í staðin fyrir vöðva. Hér á landi hefur verið notast við háþrýsting við hrognaframleiðslu til að draga úr kynþroska seinna á eldisferlinum. Krafa framíðarinnar verður framleiðsla á ófrjóum laxi til að útiloka erfðablöndun við villta stofna og  tryggja hagsmuni náttúrunnar. Nýjustu aðferðir byggja á sameindaerfðafræði í laxakynbótum til að framleiða geldlax í eldiskvíum. Menn binda miklar vonir við sameindaerfðafræðilega aðferð (erfðamengja val) sem vonandi verður til þess að skapa meiri sátt um laxeldi í framtíðinni.

Varnir gegn sjúkdómum

Með auknu eldi eykst hætta á smitsjúkdómum í sjókvíum þar sem helstu áhrifaþættir eru þéttleiki í kvíum, umhverfisþættir, meðhöndlun fisks og almennt heilbrigði. Almenn dýravelferð verður æ fyrirferðameiri í umræðunni og er orðin rekstrarlegt fyrirbæri þar sem ekki næst árangur í eldi nema fiskinum líði vel. Til að draga úr smitdreifingu er fjarlægðardreifing eldisstöðva mikilvæg en smitsjúkdómar berast venjulega ekki lengri vegalengd í sjó en 2-3 km en fjarlægðarmörkin í dag á Vestfjörðum eru 5 km.

Tækifæri Vestfirðinga

Að teknu tilliti til þess sem hér hefur verið tæpt á ætti laxeldi á Vestfjörðum að vera vel innan áhættumarka. Um mjög spennandi atvinnugrein er að ræða sem gæti snúið íbúaþróun á Vestfjörðum við og gefið okkur tækifæri til sóknar. Fiskiðnaður er og verður mikilvægur í fjórðungnum en dugir ekki til að laða að ungt og vel menntað fólk og býður ekki upp á þau tækifæri sem vestfirskar byggðir þurfa til að blómstra. Ferðaþjónusta er vaxandi en mjög árstíðarbundin á Vestfjörðum og hefur ekki boðið upp á hálaunastörf. Laxeldið er einmitt það sem við þurfum til að snúa vörn í sókn.

„Transgourmet France“

 

Leiðar í Vesturlandi apríl 2017

Borgarleg réttindi og lýðræði hefur alltaf verið undirrituðum hugfengið og hefur litið á það sem mikilvægustu málefni stjórnmálanna, enda forsenda hamingju og efnahag almennings. Það er ekki sjálfgefið að þjóðir búi við þau skilyrði og þarf ekki að líta langt til að sjá hörmungar ofríkis, né fara langt í sögunni til að minna okkur á ógnir einræðis. Bókin „Veröld sem var“ eftir Stefan Sweig ætti að vera skyldulesning til að minna okkur á hversu hratt heimurinn getur breyst til hins verra og ógnir alræðisins tekur við. Það þarf stöðugt að hlúa að réttindum borgaranna og lýðræðis og berjast fyrir tilvist þeirra.

Þetta blað er gefið út til að upplýsa íbúa Ísafjarðarbæjar um hvernig meirihluti bæjarstjórnar treður á réttindum minnihlutans, sem þó gætir hagsmuna meirihluta kosningabærra manna. Án þess að bera starfshætti Í listans við þær ógnir sem vitnað er til hér að ofan, er rétt að benda á að mjór er sérhver vísir og mikilvægt að hlúa að lýðræði og virðingu fyrir minnihlutanum.

Eins og fram kemur í þeim greinum sem birtar eru í blaðinu virðist meirihlutinn taka sér viðhorf útrásarvíkings til fyrirmyndar „Ég á þetta og ég má þetta“. Viðhorfið virðist vera hjá Í listanum að þar sem þeir séu í meirihluta þurfi ekki að taka tillit til minnihlutans. Ekki sé þörf á að fara að viðurkenndum leikreglum að mál séu borin upp á bæjarstjórafundum, rædd þar síðan sé gengið frá þeim í sátt áður en málum er skilað til embættismanna til að framkvæma þau.  Það eru hinar lýðræðislegu leikreglur að meirihluti ráði og ekkert við því að segja.

Að einhverju leyti er um þekkingarleysi fulltrúa meirihlutans að ræða en oftar en ekki er um allgert tillitleysi og yfirgang að ræða. Mál sem hafa umtalsverð áhrif á stöðu bæjarsjóðs eru einfaldlega rædd í lokuðum hópum og án kynningar í bæjarstjórn eða bæjarráði. Bæjarstjórinn hefur ítrekað sagst vera bæjarstjóri Í listans og bætt við að hann hafi mikil völd þar sem hann sé pólitískt kosinn, sem er í meira lagi umhugsunarvert og ný skilgreining á skyldum æðsta embættismanns bæjarins.

Það er spurning hvort fyrirkomulag eins og Í listinn sem hefur meirihluta í bæjarstjórn sé góð lausn fyrir bæjarbúa? Engin þörf á að ræða málin við samstarfsflokk og ekkert bakland sem getur veitt aðhald. Gæti verið að fyrirferðamiklir einstaklingar taki völdin og ráði för? Svona lítil útgáfa af því sem tæpt er á hér í upphafi!

Þróun sjávarútvegs á Íslandi

Óábyrg umræða

Neikvæð umræða um sjávarútveginn er stöðugt undrunarefni, sérstaklega í ljósi mikilvægi atvinnugreinarinnar. Álitsgjafar og viðmælendur fjölmiðla byggja málflutning sinn oftar en ekki á vanþekkingu og meira á tilfinningum en rökhyggju. Enn og aftur er gripið til uppnefna í umræðunni og talað um „grátkórinn“ þegar bent er á áhrif gengisstyrkingar á samkeppnishæfni íslensks sjávarútvegs og talað er um hótanir um að flytja vinnsluna úr landi ef gengið verði ekki lækkað. Á meðan íslenskur almenningur upplifir aukinn kaupmátt og ódýrari utanlandsferðir vegna „hagstæðs gengis“er hin hliðin á peningnum að helstu útflutningsgreinar okkar sjávarútvegurinn og ferðaþjónustan eiga virkilega í vök að verjast.

Erlend samkeppni

Í raun er aðeins verið að benda á þá staðreynd að með hækkun krónunnar aukast líkurnar á að fiskvinnslan flytjist úr landi, alla vega ef gengið er út frá því að íslenskur sjávarútvegur sé rekinn á markaðslegum forsendum. Hér er engin hótun á ferðinni heldur aðeins bent á þá staðreynd að fiskvinnsla verður ekki rekin á landinu nema hún standist samkeppni við erlenda keppinauta. Ekki er langt síðan óunninn gámafiskur var fluttur til vinnslu í Evrópu í miklu magni, sem hefur nánast verið óþekkt undanfarin ár. Fullvinnsla hefur hinsveger aukist mikið á Íslandi undanfarin ár, bæði í bolfiski og uppsjávarfiski. Íslenskur sjávarútvegur hefur sýnt mikla aðlögunarhæfni og brugðist við hækkun á innlendum kostnaði með aukinni hagræðingu og tæknivæðingu.

„Sátt“ um veiðigjöld

Veiðigjöld hafa jafnframt mikil áhrif á samkeppnishæfni og verið bent á það í umræðunni að þau auki samþjöppun í greininni, og því hærri sem þau eru munu færri og stærri aðilar veiða og vinna fisk á Íslandi. Stór fyrirtæki sem ráða yfir allri virðiskeðjunni frá veiðum til heildsölu munu einfaldlega yfirtaka smærri fyrirtæki sem ekki hafa borð fyrir báru til að standa undir íþyngjandi skattlagningu. Þetta er í sjálfu sér ekki alvont þar sem það eykur framleiðni og verðmætasköpun en rétt að menn geri sér grein fyrir þessu og láti það ekki koma sér á óvart þegar það raungerist. Séu þá með áætlun um hvernig bregðast eigi við t.d. byggðaröskun sem óumflýjanlega fylgir slíku róti í atvinnugreininni. Það veldur vonbrigðum að heyra sjávarútvegsráðherra hóta hækkun á veiðigjöldum til að neyða sjávarútveginn til að uppfylla; það sem honum finnst vera samfélagsleg ábyrgð. Það er mikilvægt að ráðamenn geri sér grein fyrir áhrifum veiðigjalda og hækkun á þeim verður varla gerð í sátt við atvinnugreinina.

Tæknivæðing

Með aukinni tæknivæðingu og sjálfvirkni er óumflýjanlegt að fækka þarf vinnsluhúsum og færri munu starfa við greinina í framtíðinni. Því fylgja nýjar áskoranir og ný tækifæri sem geta enn aukið á verðmætasköpun í greininni, eins og gerst hefur í uppsjávarvinnslu okkar Íslendinga. Einn fylgifiskur aukinnar tæknivæðingar er meiri þörf á fjármagni til að standa undir stórauknum fjárfestingum í greininni. Þetta virðist oft gleymast þegar álitsgjafar fjandskapast út í arðgreiðslur fyrirtækja, en enginn mun fjárfesta í þessari grein frekar en í annari án þess að reikna með ávöxtun þeirra fjármuna til framtíðar.

Hvað er samfélagsleg ábyrgð?

Samfélagsleg ábyrgð fyrirtækja getur varla byggst á því úr hvaða Keflavíkinni er róið og jafn sárt er að loka vinnustað í Reykjavík og á Akranesi. Með nýrri tækni eins og vatnskurðarvélum og þjörkum aukast afköst á manntíma og þannig mun starfssmönnum og vinnsluhúsum fækka. Slíkri þróun geta þó fylgt mikil tækifæri þar sem í stað erfiðisvinnu verða til betur launuð tæknistörf. Það ætti að vera forgangsmál hjá sveitarfélögum og launþegahreyfingunni að taka þátt í slíkum breytingum með sjávarútvegsfyrirtækjum og tryggja hlutdeild starfsmanna í aukinni framleiðni í framtíðinni. Það er hin raunverulega samfélagslega ábyrgð að fyrirtæki, starfsmenn og samfélög leggist á eitt til að viðhalda samkeppnishæfni og verðmætasköpun í íslenskum sjávarútveg til framtíðar. Að taka þátt í þróuninni og hafa áhrif hana á jákvæðan hátt er einmitt samfélagsleg ábyrgð.