Á brattann að sækja

Síðustu sólarhringar hafa verið með ólíkindum og allt virðist hafa farið á versta veg.  Í fyrstu var ég óánægður með ávarp forsetsráðherra, þangað til ég áttaði mig á að ekkert annað var að segja.  Leggja áherslu á helstu gildi og snúa bökum saman til að takast á við erfiðleika framtíðar.  Vilhjálmur Egilsson trúir að botninum sé náð og spurningin hvort brekkan sé brött framundan.  Vonandi verður hún brött þannig að hún taki okkur hratt upp úr dalverpinu.  Ég hef tekið eftir því við ánægjulegar ferðir mínar um hálendi Íslands og Hornstrandir, hversu gott er að ganga bratta brekku, því hún skilar manni hratt upp.

Ég er enn ekki í þeim gírnum að byrja sakbendingar og leita að blórabögglum og sökunautum.  Það verður ekki fram hjá því horft að það sem harðast er deilt á þessa dagana er það sem allar þjóðir eru að reyna að endurvekja.  Kjark og þor fjárfesta til að koma efnahagslífinu af stað aftur.

Ég las grein eftir Mario Soares, fyrrverandi forseta og forseturráðherra Portúgals í blöðunum í dag.  Hann lítur á ástandið sem endalok kapítalismans og upphaf sósíalismans í heiminum.  Ég er honum algerlega ósammála og kvika hvergi frá trú minni á frjálshyggju til að tryggja almenna velferð í þjóðfélögum heimsins, með frelsi, jafnrétti og lýðræði að leiðarljósi.  Það er erfitt að fínstilla þá krafta sem fólgnir eru í einstaklingsframtakinu og láta þá blómstra á sama tíma og þeir fari ekki fram úr sér.  Oftar en ekki hefur það kallað á markaðsleiðréttingu, og það er einmitt að gerast núna með verri afleiðingum en gerst hefur undanfarna áratugi. 

Það sem hefur gerst var ótrúleg uppspretta fjármagns frá t.d. Kína og olíuríkjunum.  Kína vildi halda gengi gjaldmiðils síns lágu til að auðvelda útflutning til vesturlanda, og í staðin fyrir að flytja fjármagn heim með tilheyrandi hækkun á gjaldmiðlinum, voru þessir fjármunir ávaxtaðir með kaupum á Bandarískum ríkisskuldabréfum og með því að lána þá til banka í þessum löndum.  Þeir sem ákafastir voru að nýta sér þetta voru Engilsaxar og Íslendingar.  Miðað við fréttaflutning af erlendum fréttamiðlum síðustu dagana er mikilvægi Bandaríkjanna númer eitt, Bretlands númer tvö og síðan Íslands.  Önnur smærri ríki eins og önnur norðurlönd, Þýskaland, Frakkland koma síða á eftir í röðinni.

Reynar er það skelfilegt hve Ísland virðist hafa mikið vægi í alþjóðlegum fréttum.  Sennilega er það vegna þess að staða okkar er miklu verri en nokkurra annarra.  Efnahagsreikningur Íslensku bankanna er fimmtán til tuttugu sinnum stærri en landsframleiðslan.  Það er ekki nokkur möguleiki að ríkið hafi bolmagn til að standa við bakið á þeim.

Heimurinn verður ekki samur eftir þetta en í þessu felast möguleikar.  Það er engin vafi á því að tiltektin sem fylgir kreppu sem þessari mun hafa góð áhrif til lengri tíma litið.  Þannig vinnur kapítalisminn.  Refsar þeim sem ganga of langt og taka of mikla áhættur.  Hendir út óhæfum stjórnendum og nýir koma í staðinn.  Ný tækifæri og ný tækni sem leiðir nýtt hagkerfi til góðs fyrir þjóðfélög sem hafa innviði og mannauð til að nýta þau.

Athugasemdir

[Ívar Pálsson, 7.10.2008 kl. 07:08]

Rétt, Gunnar. Þótt einhverjir hafi farið illa með frelsið þá þýðir það ekki að við kjósum rimlana fyrir okkur öll. Nú sveiflast pendúllinn eflaust of langt í ríkis- þetta og hafta- hitt næstu árin. Vonandi ekki.

[Gunnar Þórðarson, 7.10.2008 kl. 19:49]

Þetta snýst um það hvort stjórnmálamönnum sé endilega treystandi til að standa í rekstri banka eða annarra fyrirtækja.  Ég held að markaðsbrestur sé, þegar upp er staðið, ill nauðsyn til að leiðrétta markaðsbresti.  Hversu sáraukafullt sem það kann að vera.