Tíðindi af vesturvígstövðum

 

Það eru mikil tíðindi að gerast í BNA þessa dagana.  Sjálfur er bloggari sannfærður um að ríkisstjórnin og þingið, lýðveldissinnar og lýðræðissinnar (Republicans and Democrats) verða búnir að koma sér saman um aðgerðir fyrir mánudagsmorgun.  Við erum að upplífa mikla atburði og heimurinn sem verður ekki samur á eftir.  Niðurstaða Bandaríkjamanna munu hafa áhrif um allan heim, ekki síst á Íslandi, sem upplifa nú vetrarhörkur á gjaldeyrismarkaði og krónan í frjálsu falli.

Eins og áður segir snýst málið um óvissu og skort á trausti.  Bankar sanka að sér peningum til að bæta lausafjárstöðu og eru hættir að lána.  Einn banki veit ekki hversu mikið af eitruðum veðum næsti banki er með og þorir því ekki að lána honum peninga.  Til að koma peningum til að flæða aftur þarf að létta á óvissunni og skapa traust á markaðinum.

Bandaríska ríkið hefur þegar lagt sitt af mörkum, með lántöku hjá skattgreiðendum, og lagt mikla peningafjárhæðir að veði.  85 milljarða dollara vegna AIG, 200 milljarða vegna fasteignalánafyrirtækjanna tveggja Fannie Mae of Freddie Mac,  30 milljarða vegna Bear Stearn ásamt fleiri ráðstöfunum sem gerðar hafa verið eins og að auðvelda bönkum aðgengi að peningum frá seðlabankanum.

Nú er verið að tala um 700 miljarða í viðbót til að kaupa upp eitruð fasteignalán.  Þar verður verðlagning stærsta vandamálið þar sem markaðurinn venjulega ræður en hér verður að líta til þess að slíkt virkar ekki.  Upphæðin fyrir veðin verður að vera nægjanleg til að setja ekki ríkissjóð á hliðina, en verðið verður líka að vera nógu hátt til að skapa traust.  Ég sá einhverstaðar töluna 65% notaða í þessu samhengi sem versta möguleika. 

Segjum sem svo að ríkið kaupi banka út fyrir 65% af veðinu.  Þar með er komin viðurkenning á því að 35% af lánunum verða aldrei greidd og það verða hluthafar bankana sem taka þetta á sig.  Það eru um 4% af  húsnæðislánum í alvarlegum vanskilum i dag ( þessi tala var 40% í kreppunni miklu) eða um 500 milljarðar dollara.  En áhættan er mikil og hugsanlega er vandamálið stærra en hér er sett fram.  Hvað munu húsnæðis ,,eigendur" gera þegar ríkið er orðin eigandi veða á húsum þeirra?  Munu þeir hætta að borga og reikna með að yfirvöld verði léttari ljár í þúfu en bankarnir?  Ríkið mun sjálfsagt fara í að meta einstaklinga og gera við þá samninga upp á nýtt, samninga sem einstaklingar geta staðið við.  Þar með er komin viðurkenning á ástandinu, það hefur verið dregið fram í dagsljósið og óvissu verið eytt.  Vonandi verður það til að peningastreymið byrji aftur og kapítalisminn geti haldið að méla undir okkur með neysluhyggju og kjarki til að taka lán, og trausti hjá bankastofnunum til að lána peninga.  Sem er grundvallaratriði í hagkerfi heimsins.

En hversu stór biti er þetta fyrir Bandríkjamenn og hvert verður þjóðhagslegt tap þeirra af þessum aðgerðum?  Heldar upphæðin sem nefnd er hér að framan er tæplega 6% af vergri þjóðarframleiðslu BNA.  Það er mun lægri tala en t.d. Japanir þurftu að kosta til 1997 þegar bankakreppa þar reið yfir og kostaði 24% af VÞF.  Kostnaðurinn í Suður Kóreu 1997 var um 31% og Finnar eyddu tæpum 14% af VÞF í bankakreppu 1991 og Svíar 3.6% sama ár.  Þær tölur sköguðu hátt að þriðja tuginn sem prósentur af VÞF þessara ríkja.  Það verður líka að átta sig á því að kostnaður Bandaríkjamanna veður ekki 6% þegar upp er staðið.  Mest af þessum ábyrgðum og veðum munu skila sér í ríkiskassann.  Það er verið að reikna með upphæðum sem velta á einu til tveimur prósentum af VÞF sem gætu tapast.

En þetta eru sögulegir tíma og spennandi að fylgjast með fram yfir helgi.  Bandaríkjamenn munu ekki gefa sér lengri tíma til að ákvaða þetta.  Wall Street þolir ekki óvissu og nauðsynlegt að róa markaðinn og byggja upp traust losna við áhættufælni.  Það einmitt málið að það sem allir eru að byðja um þessa dagana, áhættufælni, er það sem við þurfum að losna við.  Við erum ekki samkvæm sjálfum okkur ef við viljum ekki að markaðurinn taki áhættu.  Einhver áhætta er nauðsynleg en traust verður að vera fylgifiskur.  Hér er ekki verið að tala um glæpsamlegt athæfi eins og að leyna mikilvægum upplýsingum.

Að lokum má velta því fyrir sér hver staðan væri í dag ef ríkisjóður BNA hefði ekki verðið rekin með met halla síðustu kjörtímabil.  Kannski þeir geti lært af okkur Íslendingum þegar kemur að rekstri ríkissjóðs.