Sjávarbyggðir og kvótinn

Það er vinsælt í dag að kenna kvótakerfinu um fækkun íbúa á landsbyggðinni og flóttann mikla á mölina í kringum Reykjavík.  Menn tengja saman setningu laga um kvótakerfið upp úr 1980 og segja að fólksflótti úr sjávarbyggðum hafi byrjað þá.  Þetta er endemis rugl og stenst enga vísindalega skoðun.  Það væri alveg eins hægt að fullyrða að aukning í háskólanámi ungs fólks sé orsökin þar sem svipuð leitni er þar á milli.

Sannleikurinn er að þessi þróun byrjaði miklu fyrr eða upp úr lokum fimmta áratugar síðustu aldar.  Fækkun í sjávarbyggðum á Vestfjörðum, norðurlandi og Austfjörðum hefur verið ákveðin frá þeim tíma, fyrir utan stutta uppsveiflu í lok áttunda áratugarins sem fylgdi í kjölfar skuttogaravæðingar.  Því miður var sú uppbygging byggð á sandi þar sem ofveiði í þorski var þegar komin á alvarlegt stig og kostnaður og óskilvirkni sjávarútvegs var að sliga þjóðarbúið.  Neyðarástand blasti við um 1978 sem kallaði á aðgerðir til að gera veiðar Íslendinga arðbærar og koma í veg fyrir óstjórn í mikilvægustu atvinnugrein þjóðarinnar.

Í rauninni má segja að uppbygging þessara byggða hafi byrjað með siglingum sem hófust af krafti í byrjun síðustu aldar.  Allt í einu voru smábæir sem áður voru einangraðir og girtir háum fjöllum, komnir í alfara leið og byggðust upp sem þjónustumiðstöðvar vegna góðrar hafnaraðstöðu.  Vegurinn mikli, hafið, opnaðist fyrir þessum bæjum sem byggðust hratt upp með framleiðslu og útflutningi.  Íslenska þjóðin eyddi á tímabili allt að 3% af vergri þjóðarframleiðslu til að niðurgreiða skipaflutninga.  En hver var þá óvinurinn sem stöðvaði þessa sigurgöngu sjávarbyggðanna?

Það voru akvegir sem byrjað var að byggja á Íslandi upp úr fimmta áratug síðustu aldar.  Siglufjörður sem lá vel við siglingum til staða við Eyjafjörð var með þrjú þúsund íbúa upp úr 1940.  Með bættum vegasamgöngum við Eyjafjörð byrjaði byggðinni þegar að hnigna og var íbúatalan komin niður fyrir 2000 þegar kvótakerfið var sett á.  Þrátt fyrir góða kvótastöðu hefur íbúum Siglufjarðar áfram fækkað og eru þeir komnir niður fyrir 1300 í dag.  Á Ísafirði varð uppsveifla við skuttogaravæðingu en íbúum hefur fækkað að öðru leiti þar, hraðar en þörf á vinnuafli við sjávarútveg hefur gert.  Er svo komið að flytja hefur þurft inn útlendinga til að starfa við sjávarútveg og nokkuð ljóst að hann væri ekki til í þeirri mynd sem hann er ef við hefðum ekki þennan starfskraft.  Ekki væri hægt að manna fiskibáta og útlit er fyrir að mennta þurfi Pólverja í skipstjórnarfræðum til að taka við stjórn þeirra.  Slíkt er áhugaleysi heimamanna fyrir sjómennsku.

Þetta er kallað hægindastólahagfræði þegar menn halla sér afturábak og komast að niðurstöðu án þess að skoða málin.  Það er ólíklegt að nokkur komist að réttri niðurstöðu með jafn óvísindalegum aðferðum og notaðar eru í málflutningi um kvótakerfið. Kannski eru vísindi bara bull.  Þá þurfum við ekki háskóla á Ísafjörð.