Markaðsbúskap eða áætlun

Í Morgunblaðinu í gær er grein eftir bankamanninn Ragnar Önundarson um nýjar hugmyndir í sjávarútvegsmálum.  Þar leggur hann til að ríkið taki ákvörðun um að veiða fiskinn á Íslandsmiðum með smábátum og setji því, það sem hann kallar „strandhelgi".  Strandhelgi snýst um að færa árlega út landhelgina þar sem skip með kyrrstæð veiðarfæri megi ein veiða, en þau sem eru með dregin veiðarfæri verði smátt og smátt ýtt út úr fiskveiðilögsögunni.  Allt sé þetta réttlætanlegt þar fiskveiðistjórnun snúist um að skapa störf og ekki sé til ama að þetta ráðslag muni draga úr losun gróðurhúsalofttegunda, þar sem skip með kyrrstæð veiðarfæri noti minni orku en þau sem nota dregin.

Í fyrsta lagi er kvótakerfið hugsað til þess að auka hagkvæmni og skapa fiskveiðiarð.  Það er alls ekki hugsað til að auka atvinnu, heldur þvert á móti.  Kvótakerfið var sett á til að auka framleiðni sjávarútvegs, þar sem útgerðarmönnum var færður sá kaleikur að draga úr sókn, fækka skipum og sjómönnum, á sinn kostnað en fengu kvótann í staðin.

Bloggari var um tíma á Sri Lanka þar sem 250 þúsund sjómenn draga tæplega 300 þúsund tonn að landi.  Enn verra er ástandið við Viktoríuvatn í Afríku, þar sem enn fleiri sjómenn veiða enn minna magn.  Á hvorugum staðnum myndast fiskveiðiarður, fiskistofnar eru ofnýttir og allir eru fátækir.  Það viljum við ekki hér á Íslandi.

Aflamarkskerfið snýst um að skapa umgjörð fyrir samkeppni, þar sem óheft samkeppni með ólympískum veiðum myndu fljótlega valda ofveiði.  Það er semsagt verið að nota markaðshagkerfi í íslenskum sjávarútveg.  Þeir sem best standa sig og mestum arði skila, veiða fiskinn.  Þannig takmörkum við sókn sem alltaf þarf að gera við fiskveiðar ef þær eiga að vera hagkvæmar.  Að vísu eru margar undantekningar í íslenskri fiskveiðistjórn, þar sem stjórnmálamenn vilja hafa puttann í gangverkinu og setja reglur sem hamla hagkvæmni; byggðakvóti, strandveiðar, línuívilnun o.s.f.

Við höfum það val að notast við skipulag  (áætlunarbúskap) eða samkeppni (markaðshagkerfi).  Ef veiðar með dregin veiðarfæri eru svona óhagkvæm þá munum menn snúa sér að kyrrstæðum veiðarfærum.  Það þarf ekki tilskipun eða áætlunarbúskap stjórnvalda til.  Markaðurinn mun finna bestu niðurstöðu, fái hann frið til þess.  Varðandi útblástur og losun gróðurhúsalofttegunda liggur fyrir að settir verða kolefnisskattar á eldsneyti.  Hvort sem mönnum líkar betur eða verr, þá er það stefna sem ryður sér til rúms, undir kjörorðinu; þeir sem nota eiga að borga. 

Það mun styrkja samkeppnisgrunn báta með kyrrstæð veiðarfæri og þar er um almenna aðgerð að ræða en ekki skipulag.  Það að stjórnmálamenn, eða bankamenn, séu að ákveða að einn veiðiskapur sé hagkvæmari en annar og vilja hafa vit fyrir útgerðarmönnum, er ekki trúverðugt.  Þessi mál eru flóknari en svo að slík ofstjórn gangi upp.  Útgerðarmaður þarf að huga að fleiru en olíueyðslu við ákvörðun sína.  Hann þarf að hámarka virði aflans og tryggja sölu til langs tíma.  Þetta eru svo flókin mál að ekkert stjórnvald getur haft upplýsingar sem duga til að stýra málum.  Þess vegna þurfum við samkeppni og markaðsbúskap til að taka ákvarðanir um hver á að veiða, hvar, hvernig og hvenær.