Kvótakerfi og arðsemi veiða

Takmörkuð sjálfbær auðlind

Félagi bloggara gaf honum gott ráð á dögunum í viðræðum um sjávarútvegsmál.  ,,Ef viðmælandi þinn skilur ekki að fiskveiðar eru takmörkuð sjálfbær auðlind, og nauðsynlegt er að takmarka aðgang að henni, hættu þá viðræðum við hann"  Skilaboðin eru sem sagt þau að þeir sem ekki skilja þetta séu ekki hæfir til umræðu um stjórnun fiskveiða og ekki á vetur setjandi í viðræðum við þá.

Í greinarkorni bloggara um daginn var Atli Gíslason mærður og talinn maður sátta og umræðu sem hefði skilning á sjávarútveg.  En þó var minnst á eitt atriði þar sem hann skriplaði á skötunni í umræðunni.  Hann misskilur algjörlega kvótakerfið og hvers vegna það var sett á og hvaða jákvæðu áhrif það hefði á hagkvæmni sjávarútvegs.  Hann taldi að kvótinn væri til að takmarka afla og ef hægt væri að taka viljann til að stunda veiðar í burtu, væri allt í besta lagi og afnema mætti kvótakerfið.

Hér er um alvarlegan misskilning að ræða og nauðsynlegt að ýta honum til hliðar þannig að hægt sé að takast á um fiskveiðistjórnun á uppbyggilegum nótum.  Tryggja að niðurstaðan verði þjóðhagslega hagkvæm.  Aðal málið er að geta aðskilið takmörkun á veiðimagni og kvótasetningu í umræðunni.  Svona eins og vísindamenn gera að takast á við flókna hluti með því að einfalda umræðuna og komast þannig að kjarna málsins.

Kvótakerfi og leyfilegur hámarksafli

Bloggari hefur margoft bent á að kvótakerfi stjórnar ekki veiðimagni og hefur því ekkert með lífræði að gera, þ.e.a.s. að byggja upp fiskistofna.  Það er á öðrum vetfangi þar sem aflamagn er ákveðið eftir að stofnstærðarmat hefur farið fram og reiknað út hagkvæmasta veiðimagn til að hámarka afrakstur stofnsins.  Á erlendu máli er þetta kallað „Maximum Sustainable Yield"  (hámarks nýting fiskistofna)

Eftir að ákvörðun um leyfilegan hámarksafla liggur fyrir er komið að því að ákveða hagkvæmustu leið til að sækja þann afla.  Ljóst er að um endurnýjanlega auðlind er að ræða og því nauðsynlegt að takmarka aðgang sjómanna til veiða.  Um þetta eru flestir sammála, en eins og tekið var til hér í upphafi eru þeir ekki hæfir í umræðuna sem skilja það ekki.

Ólympískar veiðar

Það er nokkuð augljóst að ,,frjálsar" veiðar á takmökuðum afla, svokallaðar ,,ólympískar veiðar" eru í eðli sínu mjög óhagkvæmar.  Mikið kapp um aflann kallar á of-fjárfestingu í sóknargetu með allt of stórum skipastól þar sem allir reyna að skara eld að eigin köku.  Við kappið eru gæði fyrir borð borin eins og sýndi sig hér á árum áður þegar fiski var mokað upp án tillits til vinnslu og hámörkun verðmæta.  Fiski var ekið í bræðslu og hann var hengdur upp á hjalla í skreið fyrir Afríkumarkað og sóunin var mikil. 

Ekki þarf annað en líta til makrílveiða Íslendinga undanfarið til að sjá til hvers ólympískar veiðar leiða.  Kapp sjómanna um aflann verður til þess að honum er mokað upp í keppni um tonnin og landað í bræðslu.  Bent hefur verið á að hægt væri að auka verðmæti kolmunaaflans um sjö milljarða króna þar sem hlutur sjómanna gæti verið á þriðja milljarð í aukin hlut, með því að fullvinna aflann til manneldis.  En þetta skilur hæstvirtur sjávarútvergráðherra ekki en hyggst grípa til gamalla ráða kommúnisma, að handstýra ráðstöfun aflans.  Ráðuneytið ætlar að stýra veiðiskipum frá skrifstofu í Reykjavík, um hvort þau megi landa í mjöl eða til manneldis.  Einföld kvótasetning aflans á hvert skip myndu duga hér vel og hvert skip gæti síðan hámarkað verðmæti sín þar sem keppnin um tonnin er tekin í burtu.

Markaðir og kvótakerfið

Um það snýst kvótakerfið og það gefur sjómönnum einnig tækifæri til að dreifa sínum veiðum jafnt yfir árið, og þannig sinnt viðskiptavinum sínum erlendis vel, sem leggja aukna áherslu á afhendingaröryggi árið um kring.  Undanfarin ár hefur orðið mikil aukning á útflutningi á ferskum fiski sem unninn er fyrir verslunarkeðjur sem borga hæstu verð fyrir góð gæði og örugga afhendingu.  Þannig hafa Íslendingar getað hámarkað verðmæti fiskútflutnings og aðgreint sig frá ódýrum frosnum, hvítum fiski  frá t.d. Kína.

Við þetta verða til mikil verðmæti og fiskveiðiarður myndast, sem er þessari þjóð svo mikils virði.  Sumir hafa reyndar haldið því fram að þessi fiskveiðiarður hafi valdið hruninu á Íslandi þar sem þjóðin hafi ekki kunnað með peningana að fara.  Sömu menn hljóta þá að líta til samfélaga eins og Norður Kóreu eða Kúbu sem fyrirmynd, þar sem engar hagsveiflur eru en menn liggja fastir örmagna á botninum.

Að koma ,,spænskt fyrir sjónir"

Góður vinur bloggara var í opinberri heimsókn í Katalóníu á Spáni fyrir nokkru árum.  Þar ræddi hann við sjávarútvegráðherra héraðsins og fiskveiðistjórnun barst í tal.  Katalóníubúinn sagði að nánast engin fiskveiðastjórnun væri þarna enda taldi hann enga þörf á slíku.  Félagi bloggara spurði þá hvernig þeir stýrðu aðgangi að auðlindinni, sem sannarlega hlyti að vera takmörkuð.  Svarið var að tekjurnar væru svo lágar í greininni að ungt fólk vildi miklu frekar gerast þjónar á veitingarstöðum heldur en að sinna sjómennsku.  Þannig að fátæktin var fiskveiðistjórnun Spánverjanna við norðurströnd Miðjarðarhafsins.  Þetta er reyndar þekkt fyrirbæri víða um heim og hefur bloggari kynnst slíku við dvöl á Nýfundnalandi, Sri Lanka og eins við Viktoríuvatnið í Úganda.

Mikilvægi arðsemi veiða fyrir fiskimannasamfélög

Það er einmitt þarna sem Atli Gíslason skriplar á skötunni.  Þó honum takist að draga svo úr arðsemi veiða að áhugi manna verður þverrandi og það leiði til lítillar sóknar, er ekki þar með sagt að einhverri óskastöðu sé náð.  Ekki þarf annað en að sjá fyrir sér þrisvar sinnum stærri flota við þorskveiðar í dag til að ímynda sér slíkt ástand.  Þá er það kostnaðurinn sem stjórnar sókninni og menn róa þrátt fyrir neikvæða afkomu.  Sjómönnum myndi reyndar fjölga gríðarlega en þeir væru allir fátækir.  Engin arður væri til skiptana og því þyrfti þjóðin ekki að rífast um skiptingu hans.  Fiskimannasamfélög yrðu fátæktargildrur og ættu sér enga möguleika.  Öll framþróun myndi stöðvast enda engir peningar til að fjárfest í arðsömum tækjum og tólum til veiða.  Þetta er einmitt ástand sem er vel þekkt um allan heim.  Ríkari þjóðir sem rekið hafa sjávarútveg sinn á styrkjum hafa bolmagn til að halda slíkum samfélögum á floti, en með lítilli reisn og skertri sjálfsvirðingu íbúanna.

Það er einmitt gríðarlega mikilvægt fyrir Íslendinga að reka sinn sjávarútveg á hagkvæman hátt.  Sérstaklega er það mikilvægt fyrir fiskimannasamfélög eins og á norðanverðum Vestfjörðum, sem byggja á öflugum sjálfbærum veiðum sem skila góðri arðsemi.

 

Athugasemdir

[Sindri Karl Sigurðsson, 4.2.2010 kl. 17:09]

Mikið var þetta þörf upprifjun.

Verst að þeir sem á henni þurfa að halda komast ekki í lengra en að fyrstu greinarskilum.

[Árni Gunnarsson, 4.2.2010 kl. 20:41]

Er viðskiptafræðingum með meistarapróf ekki sagt að varast að rita langa pistla um viðkvæm og sérhæfð líffræðileg efni fyrr en þeir vita eitthvað um hvað þeir eru að tala?

Spurðu nú þennan vin þinn að því hvernig þú eigir að koma mér í skilning um það af hverju ekki veiddust nema tæplega 300 fiskar á stærstu fiskiskútu Íslendinga úti fyrir Norðurlandi árið 1774.

Og láttu hann skýra vandlega út fyrir þér af hverju reyndist unnt að fimmfalda aflaheimildir í Barentshafinu á 10 árum þrátt fyrir að þverbrjóta ráðgjöf Alþjóða hafrannsóknarráðsins.

Þetta væri góð byrjun. 

[Ingvi Rúnar Einarsson, 4.2.2010 kl. 23:32]

Kvótaskiptingin í upphafi var af hinu góða.Hún stuðlaði að hugarfarsbreytingu hjá útgerðarmönnum og sjómönnum.Menn fóru að vanda til meðferðar á aflanum og breyta sókn skipa með tilliti til gæfta og að veiðin borgaði sig fjárhagslega.Veiði á ónýttum tegundum jókst og markaðsleit fyrir þær.

En þegar farið var að framselja óveiddan var fjandinn laus.

Með skiptingu kvótann átti að skipti árinu í tvö eða jafnvel þrjú tímabil og auk þess átti að flokka  eftir tegundir skipa.Síðar var nauðsynlegt að haldið væri eftir ca.5-10% af kvótanum,sem yrði notaður til að mæta meðafla skipa,þar sem að meðaflinn færi á markað,og 50% af andvirði rynni til markaðleitar,hafrannsókna eða til styrktar tilraunaveiðum.Það mundi koma í veg fyrir frákast.

[Kristinn Pétursson, 5.2.2010 kl. 03:29]

Gunnar. í síðustu færslu svaraðir þú þessu - um svipað málefni:

Kristinn.  Þetta er skotgrafahernaður hjá þér.  Við þurfum að lyfta okkur upp úr skotgröfinni, láta reiðina lönd og leið og ræða þessi mál af yfirvegun og skynsemi.

Við skiljum hvað sjálfbærni þýðir.  Við erum með endurnýjanlega auðlind, ólíkt t.d. námum.  Ekki má taka meira af þeirri auðlind en svo að hún nái að viðhalda sér.  Helst að stofnar séu sterkir þannig að ekki verði of dýrt að veiða fiskinn.  Ekki satt?   Er einhver ágreiningur um þetta?

Mitt svar við þessu um báðum færslum hjá þér:

• Þetta er ekki "skotgrafarhernaður" - þetta er fagleg gagnrýni - hugsanlega ekkert "pent" orðuð - en þú vestfirðingurinn hlýtur að þola smá sjómannamál....
• Ég er ekkert reiður - hvaða uppspuni er þetta - er það til að ófrægja mig? er það þá ekki frekar "skotgrafarhernaður"... Ég er ekki einu sinni smá pirraður fyrir fimm aura....
• Þá komum við að aðalatriðunu - sjálfbærni.
• Sjálfbærni í fiskveiðum verður að innihalda líffræðilegan skilning Gunnar.  Heimskuformúlan (árlegt endurmat)  er ekki með "líffræðilegan sveigjanleika". heldur dánarstuðul sem 18% fasta ö hvort sem það er til fæða eða ekki....
• Þannig var rangt skilgreint ástandið með þorskstofninn hérlendis 1999-2002 - þegar það "hurfu" 600 þúsund tonn af þorski úr "bókhaldinu" og því var haldið fram - með notkun heimskuformúlunnar - að þetta væri "ofmat" þessi þorskur hefði sem sagt aldrei verið til - sem er 100% falsanir Gunnar!
• Ég geri aðra athugasemd og reyni að setja inn mynd sem skýrir þetta

[Kristinn Pétursson, 5.2.2010 kl. 03:59]

                                                                                                        

Tafla 3.1.11 sýnir gögn úr togararallinu "stofnvísitölur fyrir þorsk"

Árið 1993 varð til sterkur árgangur - sjáðu  þessa "sjálfbæru þróun" um þann árgang.

Árið 1998 var þessi árgangur gífurlega sterkur  (5 ára) - og öll árin á undan frá klaki árið 1993 - sýnir taflan að árgangurinn var allta till - öll þessi ár.

Árið 1998 átt þú að muna vel - að þessi árgangur át upp allan rækjustofninn fyrir Norðulandi Gunnar og olli þannig stórskaða í rækjuiðnaðinum - þetta átt þú að vita - betur en ég - varst þú ekki einn af þeim sem urðu fyrir tjóni af þessu?

árin 1999-2002 var svo reiknað "ofmat" í þorskstofninum - um 600 þúsund tonn - með "heimskuformúlunni".

"Heimskuformúlan er með 18% dánarstuðuil sem fasta - hvort sem það er til næg fæða í hafinu eða ekki.  Umsúin heimskuformúlan er þá látin bakreina þorskstofninn niður...

Gunnar - þetta er ekki "sjálbær þróun"... þetta er heimska - að svelta þorsk til bana í stað þess að auka veiðar á smáþorski - eins og áður gekk prýðilega - og gekk líka prýðilega í Barentshafinu  árin 2000 - 2010 því þorskstofninn þar hefur ekki verið stærri síðan 1943 - eftir gengdarlausa "ofveiði" samkvæmt heimskuformúlunni - frá  2000 -2007.....

Sama sagan með alla árganga þorsk - sjáðu árgangana 1999 og 2000 .....

Gunnar. Ég get sýnt þér urmul af svona myndum og gögnum - en mér er ekki gefið tækifæri....

Í dag virðist ver að koma töluvert af þorski frá Gærnlandi á miðin - þorskur sem hefur flúið sveltistefnuna og heimskuformúluna - - en þá eru góð ráð dýr....

það er búið að skilgreina þetta "ofmat" .. þessi þorskur er ekki til í bókhaldinu og því má ekki auka þorskveiðar....

Ég við fá sömu meðhöndlun á þorskinn og loðnuna - gera "live" rall strax - og auka svo þorskveiðar tafarlaust - 100 þúsund tonn aukning væri ekkert mál núna..... - ef heimskuformúlan er sett þar sem hún á heima - í ruslatunnuna.

Árlegt fráviksmat á að vera með breytilegum dánarstuðul - en ekki "árlegt endumat" .

[Kristinn Pétursson, 5.2.2010 kl. 05:35]

Hér er svo TAFLA 3.1.12  sem sýnir áhrifin af því að nota umsnúna heimskuformúluna til að bakreikna niður áður mældan þorsk....

Árið 1999 er þorskstofninn talinn 1031 þúsund tonn og á að stækka í 1150 þúsund tonn  árið 2002  - með 25% aflareglu .... "sjálfbærri þróun"... en hvað skeði....

árið 2001 - er stofninn hruninn í 577 þúsund tonn.... og týndi fiskurinn (dauður - eða fúið...??)  

Gunnar. Þarna liggur villan. Þetta er ekki "sjálfbær þróun". Þetta er sóun um svo marga milljarða - með vanveiði á þorski - að mér er orða vant....

Að falsa þetta svo í "ofmat" er sama blekkingin og beitt var við Labrador þegar þorskurinn þar hrundi - skiptir ekki máli hvort þú kallar fisk sem týnist "ofveiddan" eða "ofmetinn" - þetta er sama villan -.... villan byggir á að nýta ekki líffræðilegt fráviksmat - breytilegan dánarstuðul til árlegs fráviksmats - á hvern árgang þorsks.

Væri það gert - og svo rýnt í lækkaðan vaxtarhraða smáþorsk - er ljóst að það verður að auka veiðar á smærri þorski  til að ná upp auknum vaxtarhraða....

Einkenni ofveiði - er hækkandi vaxtarhraði - samfara minnkandi veiði (Ricker). Slíkt ástand hefur mér vitanlega aldrei skapast hérlendis.

 

[Gunnar Þórðarson, 5.2.2010 kl. 08:41]

Sæll Kristinn og takk fyrir þetta.  Ég byðist forláts á aumingjaskapnum.  Auðvitað þoli ég pólitík og ekkert að því að tala sjómannamál við þessi skoðanaskipti. 

Ég sagði í mínum pistli að lífræðin væri ekki mín sterka hlið en ég hef þó farið vel í gegnum þetta.  Vinir mínir á Hafró eru hér í næsta herbergi og ég hef einmitt rennt með þeim í gengum þetta sem þú ert að tala um.  Ég þekki hinsvegar tölfræði vel og skil hvernig hún er notuð við stofnstærðarmælingar.  Mjög fáir leikmenn skilja það en til útskýringar þá er sama aðferð notuð við að telja Indverja, Kínverja og Bandaríkjamenn.  Þ.e.a.s og rallið.  Við yfirferð mína yfir gögn Hafró þá hefur mér fundist margt gott og trúverðugt sem þar kemur fram, en ég vil halda mér utan við líffræðina að svo stöddu.

Málið er að nauðsynlegt er að einfalda málið til að skilja það.  Brjóta það niður og skoða hvern þátt fyrir sig.  þegar umræðan er um alla þætti á sama tíma eru þessu öllu hrært saman og því drepið á dreif.  Ég er að reyna að tala sérstaklega um stofnstærð og ákvörðun um að hámarka nýtingu stofns.  Þegar við höfum ákveðið hvaða magn við ætlum að veiða þá notum við kvótakerfi, sem gengur út á eignarrétt útgerðar á nýtingunni.  Alls ekki á auðlindinni og hægt að útskýra það fyrir leikmönnum og fræðingum.

Ingvi.  Þegar þú talar um að selja fiskinn í sjónum þá verður þú að skoða það mjög vel.  Með því að takmarka aðganginn að auðlindinni, sem er nauðsynlegt til að skapa arð, verða til verðmæti.  Verðmætin liggja í nýtingarréttingum.  Sá nýtingarréttur skapar fjárstreymi hjá þeim fyrirtækjum sem eiga kvóta og út á það fjárstreymi geta þeir fengið lán.  Það er nákvæmlega ekkert athugavert við það.  

Ég ætla hinsvegar ekki að réttlæta heimskulega skuldsetningu manna í útgerð, frekar en í öðrum greinum.  Þetta er þó ekkert nýtt og útgerðir fóru á hausinn umvörpum fyrir setningu kvótalaga.  Það sem gerist þegar útgerð, eins önnur atvinnustarfsemi, skuldsetur sig upp í rjáfur, þá fer hún í þrot.  Við þurfum ekki að hafa svo miklar áhyggjur af því þar sem nýjir menn taka þá við og endurnýjun, sem margir tala svo mikið um, á sér stað.  Allt hið besta mál.

Veðsetningar útgerða eru þá hugsanlega komnar í eigu erlendra banka, sem ekki mega eiga útgerð á Íslandi og þeir neyðast því til að selja.  Það sem keypt var árið 2006 og 2007 á 6.000 krónur (núvirði miðað við erlent lán að hluta í yenum) er selt í dag á 1.700 krónur kílóið.  Kunningi minn keypti einmitt gjaldþrota útgerð í Hafnarfirði fyrir það verð á dögunum.  Og hverjar eru svo áhyggjurnar?  Nýi bankinn fór yfir stöðuna með þeim gamla og sagði að 30% af skuldum útgerða væri óafturkræft.  Þeir tóku því skuldirnar yfir á 70%, sem er með því besta í íslenskum atvinnugreinum í dag.  Og enn og aftur; hverjar eru áhyggjurnar.  Nauðsynleg endurnýjun á sér stað, skuldakóngarnir farnir á hausinn og skynsamari rekstrarmenn taka við.

[Kristinn Pétursson, 5.2.2010 kl. 18:21]

Auðvitað er margt gott og trúverðugt hjá Hafró. En kjarni málsins er líffræðiþátturinn.

Það þýðir ekkert að reikna einhverja vitleysu eins og maturinn bíði eftir að fiskurinn sé látinn í friði.

Fæðuframboð virðist takmarka stækkun þorskstofnsins. Þess vegna er ekkert hægt að framkvæma þessa stefnu.

Sjáðu afföllin  í töflunni eftir 5 ára aldur. Dánarstuðullinn þar r í mörgum tilfellum langt umfram 18% - hugsanlega  yfir 50%....

Er þá ekki betra að veiða meira. Um þetta snýst kjarni málsins - veiða meira á "sjálfbæran" hátt!

Að drepa þorsk úr hungri hefur lítið með sjálfbærni að gera.

Svo er það út í hött hjá þér Gunnar - að vera með skrifa um þetta með alls kyns fullyrðingum og segjast svo ekki "vera inn í líffræðilega þætti málsins"...

Settu þig þá bara inn í það - og tölum svo saman.