Smalað í Austurdal

Enn koma menn af fjöllum, eins og nýslegnir túskildingar eftir góðan tíma á dásamlegum stað í góðum félagsskap.

Stundum er úr vöndu að ráða þegar maður hefur lofað sér á tvo staði og gera þarf upp við sig hvaða Keflavíkinni er róið úr. En þegar maður hefur lagt drengskap sinn við eitthvað er ljóst hvernig brugðist er við því, en við Einar höfðum bundist fóstbræðralagi með að mæta í göngur í Austurdal, sama hvað gengi á. Nú höfðum við hinsvegar skipulagt ráðstefnu sömu helgina og sækja átti skjáturnar í Austurdalinn, þar sem við höfðum miskilið fjallakónginn með dagsetningu.

Úr varð að fresta ferðinni um einn dag, aka upp úr hádegi á laugardegi þegar ráðstefnan væri komin á gott skrið og sæist fyrir endann á henni án vandræða. Við lögðum því af stað um tvö leytið og áætluðum komu í Hildarsel um níuleytið. Ekki voru allir ánægðir með brotthvarf okkar, en eins og áður segir verða menn að taka erfiðar og óvinsælar ákvarðanir þegar þannig stendur á.

Það bar lítið til tíðinda á leið í Skagafjörðinn og vorum við komnir um kvöldmataleytið í Ábæ, þar sem bíllinn var skilinn eftir og tveggja stunda ganga var eftir í smalakofann. Við höfðum komið við í Staðarskála þar sem við keyptum ennisljós sem nú kom sér vel þar sem fljótlega skall á myrkur og nokkuð erfitt að fylgja ógreinilegri slóðinni. Við greindum Tinnána rétt um það bil þegar myrkrið tók af okkur sýn, en leiðin er þar rúmlega hálfnuð. Það mátti greina daufa týru upp í dalnum þar sem Hildarsel er og ekki laust við tilhlökkun að hitta smalafélaga, vitandi af kjötsúpu og kakala í kvöldmatinn. Allt í einu tókum við eftir bílljósum sem tifuðu niður dalinn á móti okkur og þóttumst vita að einhver hefði ekið til móts við okkur. Þarna er engin bílvegur og ekki á færi nema kunnugra á breyttum bílum að aka leiðina.

Bíllinn stöðvaðist allnokkuð ofar í dalnum og þegar nær dró mátti greina Tinnárbrú í ljósgeislanum, en það er göngubr sem er ófær bílum. Það var engin annar en foringinn sjálfur sem sat undir stýri og beið okkar handan árinnar; Stebbi á Keldulandi. Við tróðum okkur inn í bílinn, sem er gamall Nizzan skúffubíll, breyttur á miklum dekkjum til að ráða við mjög erfitt undirlag dalsins. Erfitt var að greina slóðann sem lá upp með áreyrum, að mestu á grjóti og hörðu yfirborði. Þrátt fyrir árin 85 lék þetta í höndunum á Stebba og ekki laust við feiginleika ferðamanna að þurfa ekki að aka bílnum við þessar erfiðu aðstæður.

Þegar við komum í Hildarsel var vel tekið á móti okkur og líktist einna helst mótöku Rússneska kommúnistaflokksins á tímum Bréfsnefs, þvílíkir voru kossar og faðmlög. Við vorum varla búnir að koma okkur fyrir þegar kjötsúpa var borin á borð, og fylgdi henni góð hressing úr Skagafirði. Rétt fyrir miðnættið skrönglaðist sögumaður upp á loft til að leggja sig, þar sem hann sofnaði undir Skagfirskum söng af neðri hæðinni. Margir göngumanna eru úr karlakrórnum Heimi, en allir eru þeir miklir söngmenn og stórkostlegt að láta þá vagga sér í svefn með tónaflóði.

Það var blíðskapar veður morguninn eftir og sólin byrjuð að verma grund þegar gengið var í hestaréttina til að velja sér reiðskjóta fyrir daginn. Það þurfti líka að verma lundina og slípa reiðmanninn í sér áður en lagt var af stað til leitar. Ég hafði fengið Pegasus til reiðar, hestinn sem fleygði mér af baki í síðustu leitum, en það var allt löngu gleymt og grafið. Ég átti að fylgja Einari Kristni og Gísla Rúnari til leitar í Ábæjardal. Við riðum með hópnum niður að Ábæ og þurfti ekki að hvetja Pegasus, sem var fullur af fjöri og flaug á brokki niður dalinn.

Við kvöddum hópinn við Ábæjarrétt og héldum upp holtin upp af kirkjunni og lögðum síðan á brattann austan við dalinn, einmitt á þær slóðir sem Pegasus kastaði mér af í fyrra. Á síðasta aðalfundi Smalafélagi Austurdals, sem eru haldnir í mars á hverju ári, gáfum við Einar félaginu talstöðvar, að gefnu tilefni úr síðustu smalaferð. Nú var ég komin með eina slíka í vasann til að vera í sambandi við aðra leitarmenn og halda skipulagi á leitinni.

Nú vita menn að bannað er að aka bíl og tala í síma þar sem slíkt geti valdið slysahættu. En akstur í síma er hégómi við hliðina á því að vera loftskeytamaður á hestbaki. Nú glumdu við skipanir og köll í talstöðinn meðan Pegasus þaut um loftið, ör og fjörugur hafði lítið fyrir að skella sér á tölt meðan talstöðin glumdi reiðmanni. Á hröðu brokki þurfti því að sleppa taumnum meðan talstöðin var dregin upp úr dýpsta vasa og svarað var kallinu. Nú er ljóst að þessi helreið var ekki hættuleg öðrum vegfarendum, en engin tryggingafélög hefðu viljað tryggja reiðmann loftskeytanna.

Þegar komið var upp á fyrstu hjalla Ábæjardals var stigið af baki þar sem framundan er nokkuð klungur og ekki hestafært. Einar tók tauminn hjá mér og Gísla en við héldum fótgangandi upp dalinn. Mér var falið að leita í Þverdal, sem liggur norður úr Ábæjardal, en Gísli Rúnar hélt á upp í dalbotninn. Þegar dalurinn opnaðist mér sá ég átta kindur í bröttum hlíðum austan megin og ákvað að komast upp fyrir þær til að reka niður dalinn. Ég þurfti því að ganga hrygginn sem heldur um dalinn í austri, upp á brún á fjallinu, sveigja síðan inn dalinn og koma að fénu úr norðri.  Allt tókst þetta vel og kindurnar fóru fljótlega að renna niður dalinn niður að á.

Nú er það þannig að forframaður leitarmaður er því fegnastur finni hann engar kindur. Það er svo miklu léttara að smala þegar engar rollur eru til að þvælast fyrir manni. Kindur geta valdið alls kyns vandræðum við smölun og eykur erfiði smalans um allan helming. Nú taldi ég mig vera orðin nokkuð sigldan í smalamennsku og var auðvitað að vona að ég fyndi ekkert fé. Laus við þann barnaskap vona að hver depill sem birtist við ystu brún væri kind sem reka mætti heim. En ég verð að viðurkenna að þegar ég sá skjáturnar, var ég ofsaglaður og fannst ferðin einmitt fá tilgang með fundinum. Erfiðleika við fjallaklifur, skipulag við að koma rétt að kindunum urðu mér til mikillar ánægju. Svona getur maður verið barnalegur og eins gott að halda slíku fyrir sjálfan sig ef halda á virðingu í smalafélagi.

Það bættust þjár við hópinn þegar komið var niður í Ábæjardal vestanverðan. Þær litu út eins og ullarhnoðrar með litlum pinnum neðan úr sem þær tipluðu á við mikla erfiðleika. Þetta reyndust vera útigöngufé frá því í fyrra og reyndust erfiðar í rekstri. Meðan ég rak hópinn fór Gísli Rúnar brúnir ofan Ábæjardals til að sækja þangað kindur en Einar fór með hestinn á móti honum. Ég hélt á með mínar 11 kindur, sem reyndist vera fjórðungur af rekstrarfé Austurdals þetta árið, áleiðis niður á veg. Það var erfitt að reka hópinn þar sem þessar þrjár sem bættust við vildu ekki vera í safninu. Það er snúið að reka slíkt einn og ekki nokkur leið að breyta fjárstefnunni þar sem rennslið vantar. Því varð ég að elta hópinn nokkra kílómetra niður Austurdal áður en ég komst upp fyrir hann til að reka niður á veg. Þá var reksturinn komin niður á móts við kláfinn yfir Jökulsá, marga kílómetra neðan við Ábæ.

En niður á veg komst ég með safnið þar sem ég skildi það eftir, klukkan gengin í sex og stutt í rökkrið. Ég reið hratt veginn til baka upp dalinn, þar sem ég vissi af félögum mínum við Ábæjarrétt þar sem malapokinn var venjulega opnaður. Það voru engin vonbrigði þegar ég reið í réttina, enda nutu menn þar hvíldar yfir bjúgum úr Reykhólasveit sem rennt var niður með öli.

Nú var lokið minni reiðmennsku í þessari smölun,  enda þurfti ég að taka bílinn niður að Merkigili þar sem kvöldverður beið okkar smalamanna, eins og venja var. Það var komið rökkur þegar hestar, kindur og menn skiluðu sér niður að bæ og í Merkigili var öllu tjaldað til fyrir fjallamenn. Íslenskt lamb með bökuðum kartöflum, salati og boðið upp á kakala fyrir þá sem það kunnu að meta. Síðan beið okkar svefnloftið þar sem unaðslegt meðvitundarleysi svefnsins hvíldi lúin bein eftir annasaman dag. Slíkir herramenn voru smalar að ekki heyrðust nokkur svefnlæti úr þeim búðum, hvorki hósta, stuna né hrota.

Eftir að hafa ekið niður í Varmahlíð daginn eftir og þaðan upp í sveitina austan Héraðsvatna þar sem kaffi beið okkar hjá Sigurði á Tyrfingsstöðum Eftir frábærar trakteringar hjá húsfreyjunni var lagt að stað heim á leið eftir skemmtilega og annasama helgi. Einar Kristinn varð mér samferða í Staðarskála en áfram hélt ég ferðinni einsamall heim á Ísafjörð.

Grein í Fiskifréttum

 

,,Réttlætiskröfurnar" í fiskveiðistjórnunarkerfinu kosta þjóðfélagið stórfé

Unnið gegn arðseminni

 

Höfundur hefur alla tíð haft það þá skoðun að reka eigi íslenskan sjávarútveg á markaðsforsendum og að veiðistjórnun tryggi hagkvæmni og arðsemi greinarinnar. Þannig að verðmætasköpun verði tryggð og hægt að setjast yfir það ánægjulega „vandamál" hvernig skipting fiskveiðiarðs hámarki þjóðarhag.

Umræða um sanngirni og réttlæti er oftar en ekki úti á þekju, enda sýnist sitt hverjum þegar kemur að slíkum huglægum viðmiðum. Mörg letjandi ákvæði hafa verið sett inn í fiskveiðistjórnunarkerfið til að uppfylla „réttlætiskröfur" ýmissa hópa þjóðfélagsins, en því miður veldur það miklum kostnaði fyrir þjóðarbúið í heild. Hér skal drepa niður fæti til að skoða nokkur slík dæmi og velta upp þeim kostnaði sem slíkir  annmarkar hafa í för með sér í annars góðu kerfi.

Línuívilnun

Línuívilnun var komið á til að kaupa vinsældir smábátasjómanna sem sáu  leið til að auka við veiðiheimildir undir gunnfána byggðastefnu. Með því að handbeita línu í landi og takmarka sókn við dagróðra fær útgerðin 20% ívilnun á kvóta sinn. Með þessu er komið í veg fyrir tækniþróun útgerðar og menn verðlaunaðir fyrir að nota útelt vinnubrögð, sem eru erfið, illa launuð og óþrifaleg. Engum dettur í hug að setja línubeitningavél um borð þegar hægt er að auka kvóta með handbeitningu. Þessu má líkja við að  menn fengju lóðir undir húsin sín frítt ef þeir notuðu hjólbörur við að keyra möl í grunna í stað vörubíla.

Á fundi sem haldinn var á Patreksfirði í vor var einn frumælandi stjórnandi í fiskvinnslu á svæðinu. Þar upplýsti hann að fyrirtæki sitt hefði ákveðið að taka beitningakerfi úr 300 tonna vertíðarbáti og gera hann út á dagróðra með handbeitningu. Áður hafði þessi bátur róið á útilegu í þrjá daga í senn. Áhrif þessara breytinga voru afgerandi; gæði afla rýrnuðu  og kostnaður stórjókst. Nú þurfti að róa á heimamið þar sem landa þurfti innan sólahrings og því ekki hægt að sækja á fjarlægari gjöfulli mið og betri fisk. Olíukostnaður var mun meiri og dýrara var að handbeita vegna vinnulauna og minni nýtingar á beitu. En vegna línuívilnunar borgaði sig að stíga þetta skref til baka, sem skilar samfélaginu auknum kostnaði og minni arðsemi.

Hámarkstærð báta

Smábátakerfið gerir ráð fyrir hámarksstærð, 15 tonnum. Í dag er verið að smíða nýja „fullkomna" báta í þessu kerfi, með þessum annmörkum. Niðurstaðan er sú að ekki er pláss fyrir eðlilega vinnuhagræðingu um borð í bátunum. Menn eru að kasta til fiski marga metra sem bæði gerir störfin erfiðari og skaðar gæði aflans stórkostlega. Ekki er pláss um borð fyrir sjálfsögð tæki til að bæta meðferð afla, eins og blóðgunarbúnað. Ef bátarnir væru lengdir um 5 metra væri hægt að leysa öll þessi vandamál, og eldsneytiseyðsla myndi minnka verulega. Í dag draga þessir bátar mikinn sjó á eftir sér vegna þess að þeir eru allt of stuttir.

Í raun ættu engin stærðarmörk að vera á skipum. Menn hafa sinn kvóta og ráða því sjálfir hvort þeir sækja hann á 15 tonna báti eða 50 tonna. Enginn er betur til þess fallinn að taka slíka ákvörðun en útgerðarmaður sem er vonandi sérfræðingur á sínu sviði, og þarf því ekki fánýtar reglugerðir til að hafa þar áhrif.

Standveiðar

Strandveiðar taka samt út yfir allt hvað þetta varðar. Í raun má segja að kvóti sé tekinn af einum báti og færður öðrum. Í mínum heimabæ, Ísafjarðarbæ, er kvóti tekinn af Páli Pálssyni ÍS-102 og færður til bílstjóra, bankastjóra, atvinnurekanda og annarra sem stunda strandveiðar í frístundum sínum. Til að meta hagkvæmni þessa er rétt að líta til hagfræðilegra viðmiða sem kallast jaðarkostnaður. Jaðarkostnaður Páls Pálssonar við að veiða eitt tonn í viðbót, við þau 70 tonn sem hann hefur þegar fiskað í túr fyrir vinnslu HG, er sáralítill. Engin von er til þess að útgerðarmaður strandveiðibátsins geti keppt á þeim grunni. Í raun hefur verið sýnt fram á að útgerð strandveiðibáta er rekin með miklu tapi, en það er huggun harmi gegn að miklar framfarir hafa orðið á hráefnisgæðum þeirra undanfarið ár.

Þegar kemur að strandveiðum virðist rómatíkin ráða för, en erfitt er að sjá réttlætið í þessu. Hvert tonn sem Páll Pálsson landar fer til vinnslu í Hnífsdal, en stór hluti strandveiðiaflans er seldur gegnum markað og fluttur burtu óunninn.

Hugmyndir framtíðar

Hugmyndir ráðstjórnarmanna eru þó enn verri en þessi dæmi hér á undan. Arðsemi er eins og eitur í þeirra beinum og nú skal með öllum ráðum koma í veg fyrir slíka ósvinnu. Framvegis skal ríkið vera alls um leikandi, þar sem alvitrir stjórnmálamenn taka allar ákvarðanir; hvað skuli veiða, hvenær, hvernig og af hverjum. Þá verður „réttlætinu" fullnægt þó það kosti samfélagið mikla fjármuni og dragi úr lífskjörum þjóðarinnar, sérstaklega þeirra sem búa í sjávarbyggðum.

Höfundur er rekstrarfræðingur búsettur á Ísafirði.

Gengið úr Hattveri - þriðji dagur

 

Undirritaður svaf eins og steinn í tjaldinu þó undirlagið væri hart. Hann óttaðist hinsvegar að eins færi fyrir honum og Don Kíkóta vini sínum að eftir góðan svefn hyrfu töfrar ímyndaraflsins og hann vaknaði til raunveruleikans þar sem fegurð Fjallabaks yrði nokkuð jarðbundnari. Eftir að Riddarinn raunamæddi náði átta tíma svefni í fyrsta sinn  í langan tíma rann af honum brjálæði ímyndunar. Heimurinn breyttist í raunveruleika grámyglulegur hversdagur tók við, sem lamaði lífsþróttinn og dró hann fljótlega til dauða. Skyldi raunveruleikinn reka fýrtommu á ská í sigurverk ferðalanga eftir góðan nætursvefn þar sem allt leystist upp í draumsýn?

En skrifari var enn með hýrri há og vaknaði í mjúkri moskulegri dagsbirtunni um sex leytið. Nú er það þannig að um leið og tjaldbúðir eru settar upp bíður tilbúið regluverk fyrir íbúana. Rauð skófla var sett á torgið milli tjalda til nota fyrir þá sem þurftu að tefla við páfann. Væri skóflan ekki á sínum stað var ljóst að einhver úr hópnum væri í miðri taflmennsku. Annað var að ekki mátti láta á sér kræla fyrr en klukkan sjö á morgnana. Þannig lá undirritaður meðan dagurinn rak nóttina á undan sér og aðeins lágvær svefngalsi heyrðist í samfélaginu. Þorði ekki að æmta né skræmta þar sem eiginkonan hélt honum á mottunni.

Eins og með taflmennskuna fer svefninn ekki í manngreiningarálit þar sem allir þurfa að hlaða batteríin í meðvitaleysi næturinnar. Að Fjallabaki eru nánast engin hljóð þar sem lítið er um fugla og einu ferfætlingarnir eru kindur, sem sofa með mannfólkinu. Allt í einu byrjar allt að lifna við og fyrst heyrist pískur í tjaldi og skömmu seinna rokna hávaði þegar syngur í rennilás. Einhver er kominn á stjá og búinn að opna tjaldið og eins og fyrir töfra fer kliður um tjaldbúðirnar á árbakkanum. Á örfáum mínútum fer svefndrukkið skvaldur um byggðina og nú er óhætt að drífa sig á fætur, sækja vatn og kveikja á prímus. Nú er allt komið á fulla ferð og allar hömlur teknar af árvökulum tjaldbúum og tveimur tímum seinna eru tjöldin kvödd og lagt af stað í skoðunarferð um Fjallabak.

Hafi skrifari óttast að töfrarnir hyrfu við nætursvefninn og færi fyrir honum eins riddaranum raunarmædda þá átti þessi dagur sem hér rann sitt skaut eftir að bæta um betur, þannig að syði á súðum framandleikans. Framundan voru ótrúleg ævintýri og upplifun á fegurð og undrum sem engin gat átt á vona á. En ekkert stórkostlegt fæst án fyrirhafnar og hér þarf að vaða jökulár, klifra upp brattar skriður, feta brún á snarbröttum hryggjum og klífa niður klettagil. Allt þó hættulaust þó ekki sé það heiglum hent.

Með Hattinn í kjölfarinu lagði hópurinn af stað í ævintýraför og fljótlega þurfti að vaða jökulána í Jökulgili þar sem stefnan var tekin á Sveinsgil til uppgöngu. Eftir að gengin var hryggur upp af gilinu blasti við fagurblár barmur hliðagils þar sem víða mátti sjá fyrningar umliðins vetrar. Enn var gengið á hryggjum þar sem litadýrð líparítsfjalla blasti við hvert sem litið var. Í fjarska mátti sjá Háskerðing með toppinn hulin skýslæðu og „reykinn" úr Háuhverum. Eftir þurrt sumar var undirlagið þurrt og virkaði oft ótraust á snarbröttum brúnum hryggjanna. Hópurinn fetaði sig niður hrygginn alla leið niður að áreyrum í botni Sveinsgils og síðan upp annan hrygg til að sjá yfir í Jökulgilið. Þegar ritari kom upp á brúnina var hann sem bergnuminn og mátti ekki mæla um stund. Stórkostlegasta útsýni fyrr og síða blasti við þar sem Þrengslin liðuðust upp Jökulgilið, engu öðru lík. Það var líkt og vera komin á tökustað kvikmyndar þar sem höfundar vísindaskáldsögu höfðu farið fram úr sér við hönnun á landslagi á fjarlægri stjörnu. Hér verður ekki reynt að lýsa Þrengslunum þar sem slíkt er ekki hægt í orðum. Allavega ekki í óbundnu máli.

En fleiri undur og stórmerki biðu okkar skammt undan, handan næstu hæðar. Nokkuð sem engin er viðbúin að sjá nema efast um raunveruleikaskynið og jafnvel klípa sig til að sannfærast um meðvitund. Græni hryggurinn, sem fáir vissu um þar til fyrir örfáum árum, er einstakt náttúruundur. Hann liggur eins og risastór gota, wasabi grænn og við hliðina á honum er annar minni hryggur, kanil litaður. Hvað veldur öðrum eins undrum að líparítið taki á sig slíka furðu mynd er höfundi hulið. En þeirri hugmynd skýtur upp hvort þessi undur og stórmerki væru enn til ef svæðið væri ekki svo afskekkt og fáfarið sem raunin er. Fyrir aðeins þremur árum voru það aðeins fjársmalar sem höfðu barið hann augum, en engir ferðamenn áttu leið um þetta torfæra og vandrataða svæði. Maður sá fyrir sér Hörpuna fagur græna, múruð úr græna hryggnum. Þá hefði verið hægt að sletta kanillitnum á Þjóðmenningarhúsið og þar væri komin heilög þrenning með Þjóðleikhúsinu, sem er múrað upp úr hrafntinnu úr nágreninu.

Upplifun síðustu augnablika frá Þrengslum og Græna hryggnum blinda mann með nokkrum hætti. Ekkert í veröldinni gæti jafnast á við slíkt og verður sem hjóm í samanburði. Hafi guð tekið sér viku til að skapa heiminn hlýtur hann að hafa eytt sex dögum í Fjallabak. Svei mér ef hann hefur ekki verið á léttu sýrutrippi við gjörninginn.

En þrátt fyrir sterka upplifun var enn hægt að koma manni á óvart. Við klöngruðumst niður þröngt gil sem endar við brattan bakka Sveinskvíslar, sem hér þarf að vaða. Á leiðinni niður gilið má sjá vínrauðar slettur í hrauninu, engu líkara en tröll hafi misst rauðvínskút við klungrið og eðaldrykkurinn runnið niður gilið. Við bakkann rennur áin meðfram snarbröttum hömrum sem skarta rauðum, bláum, grænum, brúnum og gráum litum. Þrátt fyrir strauminn getur göngumaður ekki annað en stoppað til að líta við og njóta útsýnisins, meðan notalegt jökulvatnið kitlar gönguþreytta fætur og skolar burtu svita dagsins.

Þrátt fyrir að hafa lokið við langa og stranga göngu létu ferðamenn sig ekki muna að skreppa upp að hattinum fyrir kvöldmatinn. Reyndar kleif einn ofurhugi úr hópnum upp á hann en hinir létu sér nægja að ganga kringum hann og dást að ægifögru útsýninu. Það er merkilegt með hattinn að hann virkar stór úr fjarlægð en verður því minni sem nær dregur, öfugt við því sem vanalega er. Þegar komið var upp að honum var þetta orðin kollhúfa.

Eftir góðan snæðing settust ferðamenn niður til að segja sögur og hafa gaman af félagsskapnum. Menn kynnast fljótt í slíkum ferðum enda trúlegt að nokkuð einsleitur hópur sækist eftir þeim áskorunum sem felast í göngu um ótroðnar slóðir fjarri öllum lífsins þægindum. En hér sigrar kvöldið daginn og svefnsöm nóttin bíður ferðalanga sem hvílast til átaka næsta dags.

Dagur tvö - úr Hrafntinnuskeri í Hattver

 

Það var ágætis veður við upphaf göngu daginn eftir þó skýjahula væri yfir Reykjafjöllum og Háskerðingi, en skyggni að öðru leyti með besta móti. Stefnan var tekin upp í Kaldaklof sem liggur norðan við Torfajökul þar sem leifar jökuls liggur, úfinn og svartur af gjósku, en auðveldur yfirferðar. Þegar komið er upp í klofið er gott útsýni yfir Fjallabak, þar sem næstu þremur dögum yrði varið við gönguferðir um úfin jökulgil í landi þar einu merki menningar er sauðkindin.

Eftir um hundrað metra lækkun tókum við af okkur bakpokana þar sem tekin var krókur á fyrirhugaðri leið í svefnstað í Hattveri. Fyrst var gengið undir rætur Kaldaklofsjökuls þar sem andstæður kallast á; jökulstálið með snjóalögum frá síðasta vetri, bullandi hitahverir og ótrúlega grænn mosinn þar sem sólin sindraði í daggartárum. Við komum að ónefndum hver með svörtum útfellingum og hefði vel átt við sem partur af leikmynd í Batman kvikmynd og annar hver er þarna sem mætti kalla litla bróður Hvínanda, en hann blæs með háværum hvini. Mikið er af soðpönnum á þessu svæði, sem eru hverir þar sem sjóðheitir gasstrókar streyma upp en lítið af vatni. Þannig er afrennsli í lágmarki frá þeim þótt mikið gangi á með hávaða og látum. Hópurinn áði stutta stund við nið jökulárinnar sem rennur úr kaldaklofsjökli áður haldið var til baka þar sem bakpokarnir biðu okkar. Eftir hádegisverð var byrðin öxluð og haldið áfram til svefnstaðar í Hattveri.

Næst komum við að fossi sem er kallaður Ryðglæri þar sem um hálfan fossinn rennur tært bergvatn en hinn helmingurinn rennur heitt hveravatn niður rautt líparítberg. Reyndar var lítið vatn ryð-megin í fossinum sem er breyting frá því sem verið hefur en hann er stórmerkilegu engu að síður. Skammt frá fossinum er soðpanna sem vegna útlits síns er kölluð Hvolfketill. Hverinn þykir einstakur og ekki vitað um annan slíkan á landinu. Þegar gengið var á hrygginn þar fyrir ofan blasti Hvolfketill við með Ryðglær í bakgrunni, sem tekur öllu ímyndarafli fram um sérkennilegt og framandi landsslag, nokkuð sem einkennir Fjallabak.

Þegar hærra var komið blöstu við gilskorningar og hryggir; í bláum, grænleitum og ljósbrúnum lit þar sem iðagrænn mosinn undirstrikaði ægifegurð svæðisins. Einstaka snjóskafl á stangli setti punktinn yfir i-ið og mynnti okkur á hversu hátt svæðið liggur, um og yfir 600 metra hæð yfir sjávarmáli.

Hafi raunveruleikinn tekið ímyndarafli fram þá var heldur betur bætt í þegar komið var að Háuhverum. Ofurafl þessa mesta háhitasvæðis Íslands birtist þarna í öllu sínu veldi. Risastór soðpanna, fagurblá á litin og um þrjátíu metrar í þvermál blasti við. Úr miðju hennar streymdu gasstrókar af miklu afli þar sem yfirborðið iðaði af átökum og orku. Ofar mátti sjá mikið hverasvæði, sem er eitt það öflugasta á Fjallabaki og má sjá gufustróka frá því langar leiðir. Framundan blasti Hattur við sem við nálguðumst hægt og bítandi, með krókaleiðum upp og niður hryggi og fljótlega vorum við komin að fyrsta vaði dagsins.

Ofan vaðsins reis mikið stuðlaberg úr líparíti, ryðrautt á litin. Þetta er sjaldgæf sjón á Íslandi og þó víðar væri leitað. Þar yfir blasti Hattur við sem er bergstapi ofan á líparít hrygg sem rís rúmlega 250 metra yfir gilbotninum, þar sem tjaldsvæðið í Hattver beið okkar.

Nokkur gróður er í Hattveri en það er ekki í boði að tjalda þar og staður valin á melum aðeins ofan við jökulána. Nauðsynlegt er að hlífa gróðri eins og hægt er, enda viðkvæmur þar sem vaxtatími er aðeins um tveir mánuðir á ári. Tjöldin voru komin upp fyrir kvöldmat og eins og hendi væri veifað var lítið þorp risið í Hattveri. Hér var ekki tjaldað til einnar nætur þar sem gengið yrði út frá tjöldum næsta dag.

Ferðalag að Fjallabaki - fyrsti dagur

 

Landmannalaugar - Hrafntinnusker

Það sem helst þvældist fyrir Don Kíkóta var brenglað veruleikaskyn þar sem fantasíur yfirtóku raunveruleika, m.a. í bardaga við vindmillu sem hann taldi vera dreka og kindahjörð sem hann taldi vera herflokk óvina. Þetta er ekki vandamál þeirra sem teljast jarðbundnir og þurfa venjulega eitthvað áþreifanlegt til að trúa á það, en hvað er þegar veruleikinn tekur ímyndinni fram? Hverju á að trúa þegar landslag tekur á sig mynd sem helst gæti átt við „geggjað" atriði í kvikmynd í framtíðarstíl? Ferð okkar hjóna um Fjallabak var slík ferð þar sem veruleiki tók fram úr hugmyndafluginu svo um munaði og ítrekað stóð maður sem bergnuminn og það eina sem hægt var að segja var „WOW"

Við ókum sem leið lá norður fyrir Heklurætur á leið í gegnum Dómadal til Landmannalauga, þar sem við höfðum mælt okkur mót við samferðafólk okkar í fjögurra daga gönguferð um Fjallabak. Það voru átján mans sem fetuðu stíginn upp með Brennisteinsöldu, nokkuð létt á fæti þar sem bakpokunum var trússað upp í Höskuldarskála. Það tekur alltaf tíma til að hrista svona hóp saman, en við hjónin þekktum aðeins einn samferðarmanninn, Bjarna Sólbergs úr Bolungarvík. Fararstjórar voru feðgarnir Ólafur Örn og Örvar, sem hafa undanfarin ár kynnt sér ferðasvæðið vel og var þetta annar hópurinn sem þeir stýrðu um þessar slóðir.

Veðrið lék við okkur, vindstrengur af suð-vestri, hlýtt og skyggni ágætt. Nokkrir hverir eru á þessari leið, sem er upphaf Laugarvegsgöngu enda Torfajökulssvæðið mesta háhitasvæði landsins. Gönguferðin var þó tíðindalítil og vorum við komin í Höskuldarskála fyrir kvöldmat. Þetta var í þriðja skiptið á einu ári sem við hjónin komu í skálann og óhætt að segja að veðurlagið hafi verið misjafnt. Fyrst komum við í byrjun júlí í fyrra í kalsa og strekking af suð-austri, frekar kalt og eins og konan frá Langanesi segir „það sá ekki milli augna"  Næst komum við í skálann um miðjan ágúst í tuttugu stiga hita og sól, ekki skýhnoðri á himni skyggnið endalaust. Þá lá leið okkar upp á Háskerðing sem er mesta útsýnifjall Íslands. Nú komum við í suð-vestan kalda, hlýju veðri en þokumuggu sem er algeng á Hrafntinnuskeri, enda í rúmlega 1000 metra hæð. Tímasetningin var góð að þessu sinni þar sem Höskuldur, móðurbróðir Stínu, átti 75 ára afmæli þennan dag en skálinn er kenndur honum.

Eitt af því sem hverfur hjá viðförlum ferðamanni er spennan sem kitlar í upphafi og fylgir óvissunni framundan við að takast á við óþekktar áskoranir. En hér var gömul vinkona mætt, sem ekki hafði látið á sér kræla um árabil, og ekki laust við að endurfundir væru notalegir. Framundan var ferðalag um lítt kannaðar og fáfarnar slóðir, hátt upp til fjalla og langt frá öllum mannabyggðum. Hér varð að treysta á eigin getu og búnað til að takast á við erfiðleika við aðstæður sem geta skapast eins og hendi sé veifað, við veðrabrigði duttlungafullrar Íslandslægðar sem oft veldur ófyrirsjáalegrar veðrabrigða, sérstaklega á hálendi Íslands þar sem gengið er og gist ofar 600 metrum. Hér yrði ekki treyst á guð og lukkuna heldur vera í stakk búinn til að takast á það sem höndum ber á einum afskekktasta stað landsins.

Höskuldarskáli fór vel með ferðahópinn sem hvíldist vel í vesturálmu í Hrafntinnuskeri.

Hvernig við losuðum okkur við ó-línu í Tökunum

 

Það byrjaði að örla fyrir hinum glaða, brosmilda árroða, smáblómin á grundunum vöknuðu og reistu höfuð og vatnakristallarnir í lækjasprænum kliðuðu á milli hvítra og brúnna steina áður en þeir runnu í fljótin sem biðu þeirra. Jörðin var glaðleg, himinn bjartur, loftið tært, birtan kyrr; og hvert fyrir sig og allt í sameiningu gaf þetta til kynna að dagsbrúnin, sem hékk í kjólfaldi árroðans, boðaði heiðan og hljóðlátan dag.

Í þessum kafla segir frá svo undarlegum ævintýrum að viðeigandi er að hefja hann á orðum Cervantes úr sögunni um Don Kíkóta. Reyndar jafnast ísbjarnarsagan sem hér verður minnst á,  fyllilega við frásögnina af riddaranum raunamædda þegar hann seig ofaní Montesínoshelli, en þær sýnir sem hann upplifir þar voru svo einstæðar og svo stórkostlegar að lygilegt þykir.

Það var engin skortur á vönum sjómannshöndum til að splæsa nýja línu fyrir Tökin. Mörgum sjómanninum hefur eflaust klæjað í lófana að takast á við það verk að losa sig við Ó-línu. Hún var orðin trosnuð og fúin og ekki nokkurt hald í henni fyrir nokkurn mann. Hún dygði ekki sem vaður fyrir komma né krata, og alls ekki markaðshyggjumann.

Það var gaman á brúninni þar sem margar hendur unnu létt verk, við að fjarlægja graut-fúinn vaðinn og ganga frá nýjum, sem myndi veita vegfarendum sem einhverra hluta vegna misstu af fjörunni við Posavog og þyrftu að takast á við Tökin. Andinn kom yfir hirðskáldið á þessari stundu og eftirfarandi staka varð til:

Í Tökum áttum aðild að,

að Ó-lína var tekin.

Kom í þeirrar „konu" stað,

kaðall samanrekinn.

Viðar Konn

Nú þurfti að reyna vaðinn og Gunnar og Flosi tóku að sér að prófa styrkleika hans og hnýta hnúta á rétta staði. Mikilvægt er að gott grip séu þar sem mest mæðir á, en Tökin eru þrjú hengiflug með smá stöllum á milli. Síðan var kaðallinn reyndur á uppleið og vaðurinn síðan útskrifaður sem öruggur.

Tiltækið vakti heimsathygli og birtist viðtal við tvo af Hallgrímingum eftir heimkomu af Ströndum í Bæjarins Besta. Viðtalið var ekki bara til að benda á að framtaksemi Hallgríminga, heldur ekki síður til að láta ferðamenn um Strandir vita að öruggur kaðall væri kominn í Tökin. Fyrir nokkrum árum flugust ákveðnir einstaklingar á um þennan kaðal, en ónefndur fararstjóri í gönguhópi vildi meina að hann væri ótryggur og Tökin væru stór hættuleg. Fræg er lýsing á því þegar hún óð fyrir Posavoginn svo flaut undir brjóstin, en hundurinn hennar fór á sundi. Um málið urðu nokkur blaðaskrif þar sem meðal annars höfundur göngubókar um Hornstrandir kom við sögu. Sá hefur eflaust þekkt betur til aðstæðna við Tökin, allavega að hans eigin áliti.

Ekki er við því að búast að fólk sem aldrei hefur migið í saltan sjó átti sig á stefnum eða straumum sjávar. Slíkur ókunnugleiki getur auðveldlega sett ferðamann við Posavoginn, þegar há-sjáva er, og verði því að takast á við Tökin og klífa þverhnípið. En ólík eru viðbrögð gönguhópa þegar sumir láta orðin duga en aðrir láta verkin tala.

Önnur skemmtileg saga er af þessum ónefnda fararstjóra þegar hún taldi sig sjá ísbjörn og ekki dugði minna en kalla út þyrlu Landhelgisgæslunnar til hjálpar. Björninn fannst ekki og telja gárungarnir að þarna hafi annað hvort verið snjóskafl eða svanir á ferð. Hvortveggja er nauðalíkt ísbirni og ekki að undra að því sé ruglað saman. Hallgrímingar sáu engan björn í sinni ferð um Hornstrandir, ekki einu sinni Jónbjörn.

Skyldu göngufélagar ónefnds fararstjóra hafa liðið líkt og Sansjó Pansa þegar herra hans, Don Kíkódi, sannfærði hann um að það sem hann sæi væri ekki raunverulegt, heldur sýnir af völdum galdramanna. Þegar Don Kikóti sá þungvopnaða hersveit nálgast sá Sansjó kindahjörð. Göngufélagarnir sáu svan en voru sannfærðir um að þar færi ísbjörn og rétt að kalla út þyrlu?

Við stóðum við heimsóknina til Sveins eftir vel unnið dagsverk og þáðum hjá honum súkkulaði og tókum nokkur lög. Miklir söngmenn eru í Hallgrími og ekki þarf að skammast sín fyrir félagskapinn á svona stundum. Þarna var mættur Þorsteinn J. sem sýndi kaðalmálum í Tökunum mikla athygli. En það var komin tími til að kveðja og halda heim á Borg til að bíða skipakomu fyrir heimferð. Bjarnarnesið var mætt á réttum tíma og eftir smá krók að Látrum var haldið til Bolungarvíkur í renniblíðu og sólskini. Ryturinn var mikilúðlegur og hrikalegur og gaman að geta sagt „þar fór ég" .

Brúnir Grænuhlíðar gengnar

 

Það hallaði ekki á hreystina í hópnum sem gekk á Darra í glaða sólskini og logni að morgni laugardags. Tveir Bolvíkingar og tveir Ísfirðingar ásamt tveimur blönduðum úr hvorutveggja. Aðrir ákváðu að taka því rólega, rölta upp að Stað og þiggja kirkjukaffi í presthúsinu. Við mæltum okkur því mót við rólega liðið og reiknuðum með að banka upp á um kaffi leytið.

Upp Darrann þaut Gísli Jón eins og eldibrandur og engin leið að halda í við hann. Greinilegt að hann hafði fengið allt það besta úr báðum sveitum. Við stöldruðum við til að skoða rjúpnahreiður áður en við komum að herstöðinni, þar sem loftvarnarbyssur voru skoðaðar. Þessi tákn varnar lýðræðis og frelsis voru grípandi og enn og aftur gáfum við hugmyndafluginu lausan tauminn þegar þessi merki hluti heimstyrjaldarinnar seinni var rifjaður upp. Vöktun á sundinu milli Íslands og Grænlands var mikilvæg þar sem brigðarlestir bandamanna fóru m.a. um með vopn og búnað til stríðshrjáðra Rússa á austurvígstöðvum.

Af mörgum góðum dögum var þetta sá besti. Skafheiðskýrt og allt mistur horfið og útsýnið endalaust. Af Darra má sjá inn allt Ísafjarðardjúp og útsýnið vestur yfir Djúpið er einstakt. Við gengum suður þakrennu Grænuhlíðar þar sem Jökulfirðir opnuðust því meir sem var gengið. Okkur var hugsað til nafngiftarinnar „Hótel Grænahlíð" sem var skjól og virki gegn óblíðum náttúruöflum á tímum togaraútgerðar á síðustu öld. Oft mátti sjá í gegnum sortann ljósadýrð flotans úr Bolungarvík , líkast því að um meðal kaupstað væri að ræða. Hér var skjól gegn norð-austan stórviðrum og algengt að heimatogarar biðu betra veðurs undir Grænuhlíð, þó stutt væri inn í höfn á Ísafirði eða Bolungarvík. Ef til vill má kenna kvótakerfinu um að Hótel Grænahlíð lagðist af, en með betra skipulagi veiða þar sem ólimpískum veiðum var úthýst, minkaði þörfin fyrir þetta virki norðursins.

Það er ekki hægt að lýsa útsýninu á slíkum dýrðardegi í orðum. Hvert sem litið var blöstu við kunnugleg kennileiti; þar sem mátti sjá Vébjarnarnúp, Hestinn, Sauratinda, Arnarnes, Búðarhyrnu, Ernir, Bolafjall og síðan sást vel austur yfir Strandir. Þegar sunnar dró opnuðust Jökulfirðir þar sem mátti sjá Sléttu, Hesteyrarfjörð, Veiðileysufjörð, Lónafjörð, Hrafnfjörð,Grunnavík og Leirufjörð, og suður af blasti Drangajökull við himin. Þetta var svona alsæla þar sem við nutum augnabliksins og fegurðar draumalandsins.

Þegar sunnar dró, og Þorsteinn var horfinn sjónum, færðum við okkur austar á fjallið til að freista niðurgöngu í Staðardal. Menn tylltu sér á hraungrýtið og horfðu niður í dalinn, yfir kirkjujörðina Stað við Staðarvatn. Þar biðu okkar ferðafélagar með kirkjukaffi, en ljóst var að við næðum því ekki í tíma. Engin leið var að komast niður snar-bratta klettana og ekki annað að gera en klöngrast eftir illfæru hraungrýti áfram í suður og síðan niður brattar skriður ofaní dalbotni Skarðdals. Allt gekk þetta vel og Þorstein fararstjóra fundum við í brekkurótum þar sem áð var og snæddur síðbúinn hádegisverður.

Það var ákveðið að stefna vestur fyrir vatnið, því talið var víst að við værum of sein í teboðið. Við reyndum að kalla yfir vatnið á fólk sem sást á rangli utan við kirkjuna, enda töldum við víst að þetta væru félagar okkar úr Hallgrími. Engi svör fengust og þegar við komum norður fyrir Staðavatn ákváðu Þorsteinn og Flosi að halda til baka austan við vatnið  að Stað til að hitta hópinn. Restin rölti heima á bæ þar sem við vissum af köldum bjór í jarðhúsinu að Borg.

Það er ekki í kot vísað á Borg og ekki dró það úr ánægju heimkomu að góðan gest bar að garði; en þar var mættur Sveinn í Þverdal. Óskaplega skemmtilegur karl sem bæði syngur og segir sögur. Hér er rétt að skjóta inn í frásögnina ákvörðun sem Hallgrímingar tóku á leið sinni um Posavog deginum áður. Eftir að voginum sleppti og áður en fjörugangan hófst, var okkur litið á Tökin, sem þarf að fara á flóði þegar Posavogur er ófær. Þetta er nokkuð þverhníptur klettur og ekki nokkur leið að komast nema treysta á vað sem þar er festur. En okkur leist ekki alskostar á kaðalinn og því var sú ákvörðun tekin að fá tengdason Gísla og Önnu Stínu til að fljúga með nýtt reipi til okkar og fleygja út við Borg. Við hrindum í Magna í Netagerðinni, sem með glöðu geði útvegaði snærið „on the house" eins og hann sagði orðrétt. Þennan laugardagseftirmiðdag, í sól og sumaryl var því beðið eftir því að flugvélin birtist og fleygði til okkar vaðnum fyrir Tökin.

Við sögðum Sveini að við hefðum pantað pitsu og spurðum hvort honum langaði í? Fátt ætti betur við en pitsa hér á Hornströndum, enda væri þetta á matseðli sumra vina okkar á þorrablóti Sléttuhreppinga. Sveinn trúði okkur ekki en við blönduðum fyrir hann smá söngolíu og minn karl tók þá hressilega til söngsins með sinni einstöku bassarödd. Hann fór með sögur, gamanmál og vísur og þessi flaug af vörum hans eftir einn gin og tónik. Vísan er eftir móðurbróður hans, Svein, sem hann er einmitt skýrður eftir:

 

Látraþjóðin gerir grimm

gerast vegir hálir, hálir

Af áttatíu og fimm aðrir fimm

voru góðar sálir

Sveinn

Vísunni fylgdi því loforð Hallgríminga að segja alls ekki frá hvaðan hún væri komin, og að sjálfsögðu verður staðið við það.

Það var farið að halla degi og allt í einu er kyrrð Hornstranda rofin með flugvélagný og flygildi stingur sér niður að Borginni. Síðan er tekin hringur og flogið lágflug yfir sólpallinn þar sem Hallgrímingar og Sveinn sátu í geislum aftansólar; og var sá síðarnefndi algerlega kjaft stopp þegar flugmaðurinn opnaði dyrnar og fleygði pakka úr vélinni. Ég sagði að þarna væri pitsan komin sem við hefðum pantað, og í augnablik var mér trúað. En fljótlega fylgdi sagan um vaðinn og hvað við hefðum í hyggju morguninn eftir.  Sveinn þakkaði okkur fyrir veitingarnar, lýsti ánægju sinni með framtakið og krafðist þess að við kíktum við hjá sér í Þverdal á leið okkar til baka úr Tökunum. Þegar hér var komið sögu voru Hanna og Andrés farin heim á leið með Bjarnarnesinu.

En hér var komið að kosningavöku Hallgríminga, enda forsetakosningar haldnar þennan dag. Undirritaður sleikti sár sín á Hornströndum, bugaður maður eftir að hafa kosið ORG utankjörstaða. Það hefði engum dottið í hug að okkar ástríki forseti yrði kosinn einu sinni enn, og það með atkvæðum frjálslyndra markaðshyggjumanna. Enda var miskunnarlaust lamið á okkur vesalingunum sem höfðu gengið þetta forarað, vegna ímugusts okkar á henni Gránu gömlu. Það sveif því engin sigurvíma yfir vötnum þegar ljóst var að „okkar" maður hafði unnið kosninguna og myndi sitja sem húsbóndi að Bessastöðum næstu fjögur árin.

 

Gengið á Straumnesfjall

 

Það var komin föstudagur og tjaldbúar voru ræstir í fullan pott af hafragraut. Eftir sex mánaða samninga hafði tekist að stytta dagsgönguna um sjö kílómetra, þvert gegn vilja farastjórans. Hann vildi ganga á Straumnesfjall og til baka í Borg á einum degi, um 30 kílómetra leið, en einhverjum tókst að koma því til leiðar að bátur yrði tekin á heimleið frá Látrum.

Gallverskir Hallgrímingar höfðu ekki gengið lengi þegar komið var í Posavoginn, en láfjara var og því þurfti ekki að fara Tökin. Þetta er nokkuð klungur á sleipum klöppum og síðan þarf að klifra upp áður en komið er á Hyrningsgötu undir Hvarfanúp. Allt gekk þetta vel og eftir erfiða göngu í fjörgrjóti er komið að ósnum í Miðvík þar sem tilvalið er  að taka af sér skóna og tipla berfættur í sandinum alla leið að Látrum.

Hirðskálið ætlaði ekki lengra og ásamt spúsu sinni myndi bíða hópsins meðan gengið var á Straumnes. Hann lofaði einhverju fyrir andann þegar við kæmum til baka, en sjálfur laumaði hann á bauk í bakpokanum, enda stóð ekki til að upplifa þorsta og þrautir frá deginum áður þegar Rytur og Darri voru klifin. Eftir ljúfan hádegisverð í kvosinni við slysavarnarskýlið var lagt á fjallið þar sem veginum var fylgt.

Gangan á fjallið reyndist mikil eyðimerkurganga og fannst mörgum lítið koma til útsýnis af Straumnesi. Þannig háttar til að vegurinn liggur á fjallinu miðju, langan veg frá brún og fram að Skorum þar sem herstöð Bandaríkjamanna stóð. Lítið útsýni er því á leiðinni en ég reyndi að hugga pirraða göngumenn að allt myndi þetta borga sig á leiðarenda. Þar væri gott útsýni yfir fegursta stað Hornstranda, Fljótavík. Um víkina fögru héldu Kögur og Hvesta og í fjarska grillti í Atlastaði í Fljóti. Allt gekk þetta eftir og engin vildi mótmæla fullyrðingum undirritaðs þó gildishlaðin væri.

Það er margt sem um hugann flýgur þegar staðið er á brún Straumnes og litið yfir byggingar fyrrum herstöðvar Bandaríkjamanna. Þetta er eitt mesta veðravíti sem hugsast getur, þar sem þoka er landlæg á sumrum og á þeim tíma sem stöðin var rekin var allt á kafi í snjó frá hausti til vors. Ekki dugði neitt minna en jarðýtur til að ferðast milli fjalls og fjöru og aðdrættir því með erfiðasta móti. Engin höfn var á Látrum og því þurfti að fleyta öllu í land á flekum. Reyndar var byggður flugvöllur sem breytti miklu fyrir einangraða íbúa herstöðvarinnar, en reyndar máttu þeir ekki skreppa til Ísafjarðar þar sem vernda þurfti landslýð fyrir slæmum áhrifum kanans, kommúnista banans.

Það er ótrúlega erfitt að ganga harðan vegin svona langa leið, en um 17 km eru fram og til baka frá Látrum að Skorum. Gengið var hratt til baka og stóð jóreykurinn upp af hersingunni þegar hún strunsaði fram af brún og niður að Látrum í sólskininu. Hirðskáldið fylgdist með og í framhaldi kom þessi vísa:

Út Straumnesið var stappið verst,

með strengjum, blöðrum og verkjum.

Stirðir rétt svo gátu sest,

og staðið upp með herkjum.

Viðar Konn

Þeir hraustustu í hópnum, Ísfirðingarnir Þorsteinn og Gunnar fengu sér sundsprett í sjónum að Látrum, til að kæla sig eftir kraftgöngu af fjallinu. Ekki tókst, þrátt fyrir áeggjan, að draga Bolvíkinga útí Dumbshafið, enda vart var við því að búast. Sjórinn er kaldur og ekki fyrir hvaða kerlingu sem er að þola slíkt. En við Þorsteinn bitum okkur í öxlina og létum okkur hafa hrímkaldan sjóinn og nutum athygli betri helmingana við sundið.

Nokkur bið var eftir bátnum sem flytja átti okkur yfir að Sæbóli. Hemmi Hemm og félagar komu þó um síðir á slöngubáti og tóku konurnar í fyrri ferð. Síðan vorum við sóttir, Ísfirsku karlmennirnir ásamt Bolvíkingum. Þegar komið var í Borg voru Brynja og Flosi mætt og skenktu fjallaförum af kampavíni.

Nú þurfti að klastra upp á ferðafúna fætur, plástra hælsæri og annað sem getur fylgt langri strangri göngu, enda 10 klukkutíma ferðalag að baki.

En ævintýrin biðu okkar handan nýrrar dagrenningar og enn skyldi gengið á fjöll. Fyrsta hugmynd var að ganga á Nasa en yfir hafragrautnum breyttist áætlunin og ákveðið að fara aftur á Darra, ganga eftir þakrennu Grænuhlíðar og finna leið niður að kirkjustaðnum Stað.

Mér virðist það við okkur blasa,

svo varla þarf um það að þrasa.

Að ef þið ekki getið,

á ykkur setið,

þá arkið þið næst upp á Nasa.

Viðar Konn

Gengið á Ryt og Darra

 Efnislegir hlutir standast ekki tímans tönn, en það gerir góður orðstír.  Hallgrímingar eldast og sumir myndu halda því fram að slíkur hópur þyrfti að sníða sér stakk eftir vexti og halda sig við léttar ferðir þar sem skálað væri í gin og tónik á kvöldin. Ef til vill hafa skipuleggjendur þessarar ferðar haft þetta í huga og ákveðið að hrista slyðruorðið af hópnum í eitt skiptið fyrir öll. Allavega var gönguferð fyrsta dags ekki ætluðu einhverjum aukvisum eða farlama gamalmennum. Gengið var snemma morguns út í Skáladal áður en lagt var á Rytinn. Á leiðinni þarf að fara yfir ófæru sem er ekki heiglum hent, en slík hindrun var ekki að þvælast fyrir þessum galvaska flokki. Það kom sér vel að Andrés var með bandspotta í bakpokanum til að veita stuðning niður bröttustu skriðuna. Það æmti engin né skræmti og síðan var valhoppað út fjörugrjótið þar til komið var í Skáladal, þar sem ættaróðal Jónbjörns stóð á síðustu öld. Jónbjörn og Sirrý voru hinsvegar fjarri góðu gamni og höfðu ekki átt heimangengt að þessu sinni. Flosi og Brynja voru ekki mætt til leiks en voru væntanleg síðdegis næsta dag. Þorsteinn var fararstjóri og með mikilli skipulagningu og þrautseigju göngumanna var Ryturinn sigraður. Fyrst er gengin gróin bratti sem heitir Vesturlönd og þaðan taka við fastar skriður þar til toppnum var náð fyrir hádegi. Þessi vísa kom upp í hugann hjá Viðari þegar hann hugsaði um verkefni dagsins:

Þetta verður stapp og strit,

strembið sem hjá „Karranum" .

við rennum skeiðið upp á Rit,

og ráðumst svo að Darranum.

Viðar Konn

Útsýnið var stórkostlegt af toppi Rytsins, Ísafjarðardjúp og Jökulfirðir í suðri, heimahagar hópsins, Ísafjörður og Bolungarvík í vestri og Aðalvík með Straumnes í austri. Það blakti ekki hár á höfði og sólin vermdi land sem lög enda skafheiðskýrt. Skammt undan landi lónaði stórt skemmtiferðaskip, sem reyndar sýndist eins og leikfangabátur í óravíddum af fjallstoppi. Það var ákveðið að æja og taka fram matarföng skammt neðan við hátindinn en hirðskáldið var samt við sitt:

Af erfiði okkar við slitnum,

eldumst,  þyngjumst og fitnum.

en stöllurnar Anna Stína og Díana,

standandi reykj´a upp á Ritnum.

Viðar Konn

En þessi dagur var ekki að kvöldi kominn og enn áttum við eftir langa ferð fyrir höndum. Við veltum fyrir okkur hvort leggja ætti í uppgöngu upp á Darra úr Rytaskörðum en það virtist ekki heiglum hent og því ákveðið að fara niður í Mannadal og þaðan upp á Tindafjall.  Dálítið lengri leið en sýndist mun öruggari fyrir svona breiðan hóp af göngufólki.

Þegar komið var niður í dalinn kom í ljós að það eina sem við höfðum gleymt var að taka með okkur vatn. Þarna er ekkert drykkjavatn, fyrir utan mýrarvilpur og grunnar tjarnir sem setnar voru af fuglum. Enginn þorði að fá sér vatn í afrennslum  þess, vegna fuglsins sem hamaðist við að drita í tjörnina. Grun hef ég um að þessir sömu lækir hafi verið niður á bökkunum, fyrr um morguninn, hvar fyllt var á brúsana fyrir brekkuna miklu upp á Ryt! Hvað um það, fleiri læki var ekki að finna í þessum dal.  Við tókum á það ráð að sjóða vatnið og blanda síðan út það snjó, sem nóg var af í dalnum. Gerðust menn þá orðljótir í sveita síns andlits og hafði Einar Kristinn á orði að verið væri að narra hópinn vatnslausa upp á fjall.

Helvítin Hallgríma narra

hálfvitana þá,

draga þá upp á Darra,

og ekki dropa að fá!

Viðar Konn

Landslag í dalnum er nokkuð torsótt yfirferðar og erfitt að halda hæð áður en uppganga hefst að ný. Síðan taka við snarbrattar skriðurunnar hlíðar, en nokkuð fast undir fæti samt. Fararstjórinn hvarf okkur sjónir en áður en við gátum skipulagt leit að honum birtist hann á brún Mannfjalls, ferskur og ör, eins og ævinlega. Um talsverða hækkun er að ræða en ekki leið á löngu þar til hópurinn stóð á brún fjallsins, tilbúin að ganga a Darra, sem er skotspölur í vestur.

Á Darra er útsýnið stórbrotið, sérstaklega inn allt Ísafjarðardjúp. Það er gaman að sjá þekkt kennileit frá þessu sjónarhorni, Hestinn upp af Hestfirði og Kistufell milli Ísafjarðar og Bolunarvíkur. Við skoðuðum menjar heimstyrjaldarinnar þar sem Bretar settu upp radarstöð í upphafi fimmta áratug síðustu aldar. Mér varð hugsað til þessara ungu manna sem eyddu hér löngum tíma við erfiðar aðstæður til að byggja upp varnir gegn nasistavá og leggja sitt af mörkum til að verja gildi vestrænna lýðræðisríkja. Dvöl þeirra og athafnir höfðu mikil áhrif á líf íbúa Sæbóls, og margir fengu vinnu við uppbyggingu og rekstur stöðvarinnar.

Þarna stóð Hanna fyrir trúarathöfn til dýrðar sólkonungnum, sem hafði blessað okkur í ferðinni. Menn köstuðu sér flötum eins og múslímar, en hér var það í vestur í stað austurs. Þetta reyndist hafa mikil áhrif og gott veður átti bara eftir að batna.

Það var þreyttur og sæll hópur sem skondraði niður farveg járnbrautarteina sem lagðir voru til að flytja aðföng á herstöðina sem var um tíma útvörður bandamanna í norðurhöfum í seinni heimstyrjöldinni. Það jafnast fátt á við að fá kaldan bjór þegar heim er komið eftir átakadag, sérstaklega heitan og sólríkan eins og þann sem rann nú að kveldi. Í sameiningu var kvöldverður fram reiddur og þreytan látin líða úr sér í tjaldi áður en átök næsta dags hófust.

 

Kjaransvík - Sæból

 

Við vorum útsofin þegar við skriðum úr tjaldi um sex um morguninn og eftir heitan hafragraut og búið var að pakka saman búnaðinum var haldið af stað upp í Kjaransvíkurskarð. Þoka var í skarðinu, með örlítilli súldarfýlu, en þegar komið var niður á Hesteyrarbrúnir fór sólin að skína og þegar leið á morguninn var komin bongóblíða, logn og sólskin. Það kemur göngumanni á óvart hversu löng þessi leið út brúnir er og það var komið undir hádegi þegar við stóðum á brúninni ofan Hesteyrar þar sem þorpið birtist okkur baðað sólskini.

Við Hesteyrará var áð og kveikt á prímus til að hita kaffi með hádegisverði. Lágfóta valhoppaði í kringum okkur og fúlsaði ekki við sneið af Hattadalshangiketi. Flugan pirraði okkur dálítið og því vorum við fegin að halda á til fjalla á ný, en við áttum stefnumót við félaga okkar í Hallgrími síðla dags að Sæbóli. Við lögðum því á brattan þar sem leiðin lá í kringum Litlafell og síðan tekin stefnan norðan Nasa í Þverdal. Enn lék veðrið við okkur og síðdegiskaffið var drukkið á háfjallinu þar sem byrjar að halla undan fæti.

Þverdalur er mosavaxinn mýrardalur og ekki auðveldur þreyttum göngumönnum yfirferðar. En allt tekur sinn enda og síðla dags gengum við framhjá  bænum í Þverdal og stefndum á Borg að Sæbóli. Eftir ellefu tíma göngum var komið að leiðarlokum á göngu okkar úr Hornvík í Aðalvík og ekki annað að gera en bíða þess að báturinn með félaga okkar kæmi siglandi fyrir Rytinn. Þessi vísa varð til hjá hirðskáldinu okkar Viðari, þegar Bjarnanesið renndi sér inn á leguna á Sæbóli.

Ég veit það verður ferlegt fjör,

og fegurð hópsins engu lík.

Er ævintýri á gönguför ,

upphefst hér í Aðalvík.

Viðar Konn

Það getur stundum verið þrautin þyngri að koma í kyrrð Hornstranda og ekki tekið út með sældinni einni saman. Allavega fór fuglasöngur, grautargerð spóa og tófugaggið fyrir brjóstið á Díönu sem átti svefnlausa nótt. Ekki bættu hrotur eiginmannsins úr en hún hugsaði þessum ódámum ÖLLUM þegjandi þörfina og þeirra lán að hún var vopnlaus.

Dýrvitlaus var Díana,

þá djöfuls Spóinn vall sinn graut.

Veltist um, varð „andvana",

en Viðar bara lá og hraut.

      Viðar Konn