Sunnudagssíðdegi í Bugolobi

 

Bloggari skokkaði seinnipartinn um Bugolobi hverfið, til að ná úr sér golfhroll, en gangurinn hefur verið þyngri en tárum tekur undanfarna daga.  Hér rétt hjá var komið að slysi þar sem boda boda (mótorhjóla taxi) hafði látið lífið í árekstri við bíl.  Þetta er ekki óalgengt en bloggari ók fram á látinn boda boda fyrir hálfum mánuði, á sunnudagsmorgni á leið á golfvöllinn.  Málið er að umferðin er mjög hæg hér en þessir menn, og farþegar þeirra, eru algerlega óvarðir og þarf því lítið til að illa fari.  Í öðru lagi aka þeir um eins og brjálæðingar og virðast ekki gera sér neina grein fyrir áhættunni.

En einmitt það einkennir allt hér.  Gangandi vegfarendur rangla út í umferðina á þess að gæta að sér, og bloggari er dauðhræddur um að aka eftir að myrkra tekur, en götuljós eru lítil sem engin og ljósastillingar á bílum áfátt að sama skapi.  Það er varla mögulegt að koma auga á verur sem strunsa út í umferðina eða ganga meðfram vegaköntum, oft úti á götunni sjálfri.  Annað sem einkennir umferðina hér er að fáir nota bílbelti og börn eru höfð í framsæti án beltis og eru yfirleitt laus í bílunum.  Þetta minnir svolítið á ástandið heima fyrir tuttugu til þrjátíu árum.

Bloggar skokkar oft snemma á morgnana, í niðarmyrkri.  Vinur hans hafði gefið honum rautt blikkljós sem sett er á handlegginn, til að sjást vel að fyrir hugsanlegri umferð.  Eins er hann ávallt með varan á sér.  Stöðugt að fylgjast með hugsanlegri umferð og fara á móti akstursstefnu.  Ef farið er undan brekku verður að vara sig á hjólreiðarmönnum sem koma hljóðlaust aftan að manni og alls ekki hægt að treysta á dómgreind þeirra við hugsanlegri hættu. 

Þetta andvaraleysi fólks við augljósri hættu er stórmerkilegt.  Þetta hefur ekkert með hugrekki að gera en á meira skylt við hugsunarleysi. 

En það er stór dagur í lífi bloggara.  ,,Litla"dóttir hans er tuttugu og níu ára í dag.  Lífið brunar áfram og fólkið með.  Það leitar á huga hans hversu mörg og merkileg tækifæri lífið hefur haft upp á að bjóða.  En það þarf að fara vel með það og gæta þess.

Fjölskylduharmleikir

Það er hörmulegt að horfa upp á fjölskylduharmleiki sem koma til vegna íslensku kreppunnar, þar sem bankar fóru í þrot og settu hagkerfið á hliðina.  Soffanías Cecilsson er ekki eina fyrirtækið þar sem meirihluti fjölskyldufyrirtækis nánast kúgar minnihlutann með röngum ákvörðunum.  Ég þekkti Soffanías gamla vel hér áður og sem mikinn heiðursmann, glúrinn í viðskiptum og ráðdeildarsamur.

Í undanfari hrunsins voru margir sem sáu að íslensku bankarnir voru annaðhvort kraftaverk eða byggðir á sandi.  Þeir sem ekki trúa á það fyrrnefnda voru sannfærðir um hið síðara.  Víða hefur verið takist á um stefnur og strauma í fjölskyldufyrirtækum á þessum tíma, enda töluvert um miklar eignir sem gengið höfðu til nýrra kynslóða sem þurfti að ávaxta.  Þar vill minnihluti oft verða útundan og er neyddur til að fylgja röngum árkvörðunum, og oft er brotið á reglum um fundarhöld og formlega ákvörðum um stefnu í fjárfestingum og hvernig eigi að ávaxta höfuðstólinn.  Það er aldrei of varlega farið í svona hlutum enda skilja þeir eftir óbrúanlegt gil milli fjölskyldumeðlima.  

Það verður þó að segjast eins og er að stór hluti þjóðarinnar trúði á kraftaverkið.  keypti sér hús, oft með erlendum lánum, sem voru mun dýrari en fjárhagur leyfði, fyrir utan tvo til þrjá bíla á hlaðinu, allt keypt eða leigt af okurlánurum (kaupleigum).  Það voru ekki nema rúmlega 70 þúsund bílar á götunni, á slíkum kjörum í gangi þegar hrunið kom í október s.l.  Sumir fá finna sér blóraböggul við slíkar aðstæður og kenna frjálshyggju eða kapítalisma um allt saman.  En þegar allt kemur til alls ber hver ábyrgð á sjálfum sér.  Reyndar er sárt að hugsa til þess hvernig bankar létu starfsmenn sína, grímulaust, taka þátt í ruglinu með því að færa sparifé í peningamarkaðssjóði, sem þeir notuðu svo í þágu eiganda sinna.

Ég yrði ekki hissa á að mörg dómsmál ættu eftir að rísa þar sem beitt var ofríki og gengið framhjá löglegum og heiðarlegum viðskiptaháttum við ákvarðanir innan fjölskyldufyrirtækja.  Ákvörðunum sem kostuðu kostuðu viðkomandi félög, og fjölskyldur mikla fjármuni.  Það er alltaf sárt þegar slíkt gerist innan fjölskyldna, enda eru slíkar stofnanir ekki heppilegar fyrir slíka starfsemi eins og ákvarðanir um áhættu og ávöxtun fjármuna.

 

Skip og veiðiheimildir í nýtt félag

Enn meira af golfi

Enn er verið að basla við golfið.  Bloggari hafði farið til golfkennara eftir að hann kom til Kampala frá Sri Lanka, en ekki uppskorið eins og til var sáð.  Kennarinn, sem kemur frá Uganda Golf Club (klúbbi bloggara) er einn af fimm GolfPro sem klúbburinn er með á sínum snærum.  Hann byrjaði á að leggja til fimm breytingar á sveiflunni og sjö atriðum með driverinn ásamt nýrri aðferð við að pútta og inná-skotum.  Þetta var eins og smiður myndi hugsa um ein tíu atriði frá því að hann mundar hamarinn og þar til hann skellur á naglahausnum.  Sú sveifla tekur um sekúndu og því ómögulegt fyrir stóra heilann að framkvæma slíkt, og því nauðsynlegt að nota litla heilann.  Sá er einmitt ætlaður til að læra endurteknar aðgerðir, eins og t.d. að taka skref á göngu eða sveifla golfkylfu.

Það þarf ekki að fjölyrða um það að árangurinn var enginn og því haldið á að byggja á því sem bloggari taldi vera rétt.  Reyndar er það sjaldnast þannig og flestir eru að gera einhverja vitleysu.  En ágæt högg komu út úr þessu, lengdir oft góðar og stefna stundum rétt.  Það sem vantaði var stöðugleiki.  Það er ekki nóg að slá stundum 100 stikur með PW og stundum 130 stikur.  Stundum 20° til vinstri, stundum 25° til hægri og í hin skiptin kannski beint!  Golf gengur út á stöðugleika þar sem stefna er grundvallaratriði, til að halda sig á brautinni, og halda vegalendum jöfnum.  Ef slá á 130 stikur þarf að vera hægt að treysta á ákveðið járn til að gera það, og slá alltaf svipaða vegalend með t.d. 8 járni.  Síðan að taka 7 járn fyrir 140 stikur.  Ekki er aðal atriðið að geta náð 140 með 8 járni og 150 með 7 járni, heldur að halda stöðugleika.  Sveiflan má ekki vera eins og hagsveifla Íslands undanfarna áratugi.

Vandamál bloggara var sem sagt stöðugleikinn og þegar fokið var í flest skjól hvað það varðaði var leitað til annars golfkennara hjá klúbbnum.  Nú tókst betur til en sá nýi lagði til að byrja á að laga tvö atriði og síðar að taka annað fyrir sem minna máli skiptir.  Sleppa driver og trjám og byrja á járnunum og ná góðum tökum á þeim.  Aðal atriðið var að halda hægra fæti stöðugum og síðan að sveifla ekki til mjöðmum í niðursveiflu.  Nota sveifluna og losa um úlnliðinn fyrir korkið, og sleppa öllum átökum í sveiflunni.  Þetta virðist vera að skila sér og smátt og smátt kemur stöðugleikinn, og vonandi verður hægt að yfirfæra árangur járnanna yfir á trén.  Málið er að rétta sveiflan er mjög einföld, en bloggari hafði búið sér til mun flóknari aðferð.  Þetta var eins og að reyna að smíða Chesterfild sófa þegar stendur til að smíða garðbekk.

En það liggur mikið við hvað golfið varðar og ríður á að mæta á Tungudalsvöll með stæl í ágúst.  Bloggari þarf að taka hring með vini sínum Gísla Jóni, og sýna betri takta en síðasta sumar, þegar hann kom í frí frá Sri Lanka með spánýja sveiflu í farteskinu. 

Þegar horft er til baka, rúmt eitt og hálft ár sem bloggari hefur verið að æfa golf, er ljóst að aldrei hafa jafn fáir lagt jafn mikið á sig á jafn löngum tíma.  Bloggari hefur verið sofandi og vakandi yfir golfinu, en árangurinn því miður ekki verið í takt við erfiðið.  Kannski þetta sé svona eins og að kenna Gretti Ásmundarsyni ballett.  En einn dag mun hann ná fullnaðartökum á golfsveiflunni og öll högg verða fullkomin og stöðug, alla daga!

Eða hvað?  Er það sem menn vilja?  Væri eitthvað gaman að golfi ef sú væri raunin?  Væri þá ekki jafngott að negla með hamri?

Úr Sjómannablaði Vesturlands

Mikil átök hafa verið undanfarin ár um fiskveiðistjórnunarkerfið, og sitt sýnist hverjum.  En þegar upp er staðið þá ber að velja stefnu sem þjónar hagsmunum Íslensku þjóðarinnar best.  En hver er sú stefna og hvernig stýrum við þessari mikilvægu auðlind þjóðarinnar þannig að þjóðin í heild beri sem mest úr bítum?

Stjórnleysi, eða það sem kallað er opinn aðgangur að auðlindinni, er ekki sú lausn sem þjóðinni er fyrir bestu.  Um það eru flestir sammála og nærtæk dæmi um slíkt eru víða um heim.  Eitt dæmi er hér í Úganda þar sem veiðar úr einu stærsta stöðuvatni í heimi, Viktoríuvatni, eru komnar í öngstræti.  Eftir að markaður opnaðist fyrir fiskinn úr vatninu hefur sóknin verið takmarkalaus, en áður var hún bundin við að fæða samfélög sem bjuggu í kringum vatnið.  Áður var róið með árum og notast við frumstæð veiðarfæri, en í dag eru notaðir mótorar og afkastamikil veiðarfæri úr gerviefnum.  Með hruni fiskistofna verður veiði minni á sóknareiningu og allir bera minna úr bítum og fátækt er landlæg í fiskimannasamfélögum kringum vatnið.   

Þó frelsi sé almennt gott í viðskiptum gengur það illa upp þegar kemur að endurnýjanlegum auðlindum eins og fiskistofnum.  Halda þarf stofnstærðum ofan hagkvæmra marka og því nauðsynlegt að takmarka aðgengi fiskimanna að miðunum.   Óheftar veiðar í ólympískri samkeppni koma í veg fyrir hagkvæma nýtingu fiskveiðiauðlindar og hefur oft verið kallað ,,raunir almenninga" þar sem menn keppast um að veiða þar til stofnarnir hrynja.  Þessu má líkja við bændur sem stunda beit í sama dalnum.  Þó beitilandið sé ofnýtt freistast hver bóndi til að sleppa fleiri kálfum í dalinn, vitandi að hann ber ekki þann fjölda sem fyrir er.  ,,Ef ég geri það ekki þá mun nágranni minn gera það" hugsar hver um sig, og allir tapa.

Um þetta eru flestir sammála en þá kemur að því að ákveða hvernig eigi að takmarka sókn í fiskveiðiauðlinda.  Í rauninni er hægt að gera það með því að ákveða hámarks veiðimagn á ári fyrir hverja tegund fyrir sig og stoppa veiðar þegar því er náð.  Líffræðilega gengur þetta vel upp en er hörmulegt fyrir hagkvæmni og stjórnun á meðafla við veiðar.  Samkeppnin gengur út á að afla magns en gæði eru fyrir borð borin og þarf ekki annað en hugsa til þeirra tíma þegar skuttogarar tóku iðulega inn 20 til 60 tonna höl þar sem allur aflinn var meira og minna ónýtur.  Og þeir sem eru komnir yfir miðjan aldur muna þann tíma þegar þorskafla var sturtað út á tún vegna þess að frystihúsin höfðu ekki undan veiðinni.   Á þessu árum gekk veiðin út á að afla magns en ekki verðmæta.  Slíkt kerfi kallar á sóun þar sem fiskveiðiarðinum er sólundað, engum til góðs.  Það hefur verið sagt að þjófnaður sé skárri en sóun þar sem þjófurinn hafi möguleika á að hagnast, en enginn ber neitt úr býtum við sóun.

Framseljanlegir veiðikvótar nýtast vel til að tryggja hagkvæmni veiðar og leysa jafnframt vandamál við meðafla.  Sem dæmi má nefna að erfiðlega hefur gegnið að veiða upp ýsukvóta þar sem þorskur er meðafli og takmarkað framboð er af lausum kvóta.  Í Evrópusambandinu hefur vandamál með meðafla verið leystur þannig að honum er hent fyrir borð, en slíkt kallar á mikla sóun auðlindarinnar og er fjarri því að tryggja hagkvæma nýtingu hennar.  Með framseljanlegum veiðikvótum geta menn hinsvegar keypt eða leigt sér þann kvóta sem þeir þurfa, þ.m.t. vegna meðafla. 

Framseljanlegt kerfi getur síðan verið með ýmsum hætti.  Á Íslandi hefur sú leið verið farin að mynda eignarrétt á nýtingu aflaheimilda, til að hámarka virði þess afla sem veiðist.  Bent hefur verið á að útgerðarmenn hámarki nýtingu á eign sinni og þannig hámarki þeir afrakstur auðlindarinnar.  Slíkt tryggir vel það sem lagt er upp með að tryggja fiskveiðiarð í greininni.  Hinsvegar þarf að girða fyrir hverskonar brask með aflaheimildir, enda þjónar það ekki þjóðhagslegum hagsmunum.

Evrópusambandið setur reglur um afkastagetu flotans til að stýra veiðimagni, m.a. með stærð skipa og vélarstærð.  Stefna þeirra er í algjöru öngstræti enda veiðigeta um 60% umfram afrakstur stofna, með neikvæðan fiskveiðiarð og ríkisstyrkir notaðir til að stoppa í gatið.  Þessa dagana berast þær fréttir frá Brussel að Framkvæmdastjórn sambandsins vilji fara veg Íslendinga í fiskveiðistjórnun með því að einkavæða sóknina með framseljanlegum kvótum.  Í þeirri trú að einmitt eignarrétturinn skapi ábyrgð hjá fiskimönnum til að umgangast auðlinda og hámarki arðsemi hennar.

Ríkið getur einnig leyst til sín kvótann (fyrningarleið) og leigt síðan til útgerðarmanna.  Margir halda því fram að slíkt tryggi hagkvæmni og einnig réttlæti, sem umræðan hefur snúist mikið um undanfarin ár.  En sporin hræða þegar kemur að pólitískri útdeilingu á gæðum.  Mikið vantar upp á að sýnt sé fram á hvernig slík útdeiling verði framkvæmd og það tryggi þjóðarhag umfram núverandi kerfi.  Reynslan sýnir hinsvegar, að oftar en ekki er horft framhjá arðsemi þegar stjórnmálamenn fást við ,,réttlæti"  Rétt er að taka því fram að kvótakerfið var ekki sett á til að tryggja byggðaþróun sem hugnast stjórnmálamönnum, né til þess að tryggja viðgang fiskistofna.  Það var sett á til að auka framleiðni og koma í veg fyrir sóun við fiskveiðar. 

Ef við höldum okkur við þjóðarhag þá er markmiðið ekki að fjölga sjómönnum á Íslandi, heldur auka verðmæti bak við hvert starf í sjávarútvegi og lágmarka kostnað til langs tíma litið.  Auka framlegð eins og mögulegt er og þar með fiskveiðiarð.  Sem dæmi má nefna að 300 þúsund sjómenn á Srí Lanka veiða um 250 þúsund tonn af fiski árlega.  Til samanburðar á Íslandi eru innan við 3.500 sjómenn að veiða frá einni til tveimur milljónum tonna, sem gerir þá sennilega af þeim afkastamestu í heimi, allavega hvað verðmæti viðkemur. 

Hér er um gríðarlega mikilvægt mál fyrir þjóðina að ræða og nauðsynlegt að vanda umræðuna.  Við endurskoðun á fiskveiðikerfinu þarf þjóðarhagur að ráða för.  Að hámarka framleiðni í greininni með því að lágmarka kostnað og hámarka verðmæti.  Slík hugtök eru nokkuð föst í hendi og hægt að ræða um þau með vitsmunalegum hætti.  Nota reynslu, rannsóknir og þekkingu til að komast að skynsamlegustu niðurstöðu fyrir þjóðina.  Hinsvegar er réttlætið flóknara viðfangs og sýnist einum eitt og öðrum annað.  Því miður verður slík umræða meira í skötulíki og fer oftar en ekki niður á plan lýðskrums og pólitískra þrætumála. 

Höfundur er fyrrverandi formaður Sjómannafélags Ísfirðinga

Brown Haarde

Bloggari var að horfa á blaðamannafund Gerorg Brown forsætisráðherra Breta rétt í þessu.  Það var ekki laust við að hann fylltist Þórðargleði að sjá Brown, óöruggann kvíðinn og greinilega fráfarandi leiðtogi Verkamannaflokksins.  Talandi um heiðarleika og að hann sé ekki hrokafullur, í öðru hvoru orði.  ,,Ég geng ekki frá ábyrgð minni og yfirgef ekki þjóðina á ögurstundu"  Allt minnti þetta á Geir Haarde á haustdögum síðasta ár.  Firrtur stuðningi þjóðarinnar og flokksins, einangraður og leitaði hvergi ráða í vandræðum þjóðarinnar.  Það er líkt með báðum þessum mönnum að hvorugur virðist skilja ábyrgð sína á þeim mistökum sem þeim varð á.  Hvorugur hafði leiðtogahæfileika til að leiða þjóð sína út þeim erfiðleikum sem við blasti.  Hinsvegar er Brown á kaf í pólitískri spillingu, ólíkt Geir Haarde á sínum tíma, sem þurfti hinsvegar að horfa á mistök við ákvarðanir og aðhald.

Sex ráðherrar hafa yfirgefið Brown undanfarið, og tveir eftir að búið var að tilkynna um breytingar í ríkisstjórn.  Það er brostinn á flótti í liðinu og greinlegt að baráttan er töpuð.  Sjálfsagt erfitt fyrir utanríkisráðherra Íslands, sem er ævifélagi í breska Verkamannaflokknum og hlýtur að vera mikil stuðningsmaður þeirra stefnu og athafna sem hann hefur staðið fyrir undanfarin misseri.

Einhvernvegin kenna Bretar ekki frelsi eða kapítalisma um ófarir sínar, líkt og margir Íslendingar gera.  Allavega er ljóst að miðað við skoðanakannanir myndu Íhaldsmenn ná meirihluta í næstu kosningum, og ekki eru þeir talsmenn ríkisafskipta né mótfallnir frelsi einstaklingsins.

Bretar búa við einstaklingskjördæmi og því þarf að kjósa þegar þingmaður hættir eða fellur frá.  Þannig geta breytingar orðið smátt og smátt og þrýst á að ríkisstjórn neyðist til að boða til kosninga.  Þetta kerfi viðheldur fáum stórum flokkum og takmarkar fjölda flokksbrota, sem margir telja vera grundvöll lýðræðis.  Hinsvegar hafa smáflokkar á Íslandi aldrei haft nein jákvæð áhrif á samfélagið og ekki aukið lýðræði í landinu.  Engin eftirsjá er af flokki eins og Frjálslandaflokknum, enda var flokkstarf og lýðræði innan hans eins langt frá góðum stjórnunarháttum og mögulegt er.  Þetta var flokkur sem gerði út á lýðskrum og upphrópanir.  Hafði aldrei neina alvöru stefnu til að bæta stöðu þjóðarinnar.

En framundan eru spennandi tímar í breskri pólitík. 

 

Í minningu Högna Sturlusonar

Högni Sturluson var fæddur í Rekavík bak Látur 15.apríl 1919.  Seinna fluttist hann til Fljótavíkur þar sem hann kvæntist Júlíönu Júlíusdóttur, Geirmundsonar bónda á Atlastöðum.  Högni var einn fimm Fljótavíkurbænda sem brugðu búi og fluttust alfarnir úr víkinni árið 1946, og skildu nær allar veraldlegar eigur sínar eftir.

Undirritaður átti því láni að fagna að kynnast Högna seinni árin, þó hann hafi reyndar þekkt hann síðan hann man eftir sér.  Einstaklega ræðinn maður og mikill sögumaður.  Þegar undirritaður safnaði saman fróðleik um lífið í Fljótavík í upphafi síðustu aldar, var Högni mikill sagnabrunnur og lýsti lífinu og tilverunni við harðneskju á nyrstu nöf við Dunshaf.

Að sögn Högna Sturlusonar voru veiðibátarnir smá kænur, af augljósri ástæðu, þar sem menn réðu ekki við að lenda stærri bátum í brimgarðinum nema margir saman.  Aðeins voru tveir menn á hverri skektu og réði það stærð bátanna ásamt aðstæðum í Fljóti.  Síðustu þrjú árin sem Geirmundur Júlíusson var búsettur í víkinni reru þeir Högni saman og verkuðu eitt árið um 24 tonn af saltfiski.  Júlíus reri þá við Guðmund son sinn en feðgarnir Finnbogi og Jósep gerðu út saman.  Ef haft er í huga að vélbátavæðing hófst á Ísafirði 1902, er erfitt að ímynda sér þessa útgerðahætti standast samanburð við það.  Svo ekki sé talað um þilskipin sem seinna komu, en ómögulegt hefur verið að gera slík skip út vegna hafnleysis og erfiðra lendingaskilyrða í Fljóti. 

Í einni frásögn Högna minnist hann sjóferðar með Geirmundi þar sem línan var lögð undir Hvestunni.  Veiði var góð og skektan komin í slyðrarann að aftan.  Miðrúmið var orðið fullt af þorski og hálsrúmið hálft af steinbít.  Jafnframt var búið að seila töluvert magn af þorski á skutinn en það var oft gert þegar vel fiskaðist, enda báru bátarnir aflann ekki öðruvísi.  Það var byrjað að hvessa og skall á með norðaustan hvassviðri.  Þegar síðasti balinn var dreginn byrjað að brjóta yfir lunninguna á bátnum.  Geirmundur skipaði nú Högna að henda öllum steinbítnum úr miðrúminu í sjóinn.  Þegar búið var að draga línuna minnist Högni þess að hann fleygði henni aftur í bátinn til Geirmundar, og við það gekk hnýfillinn á kaf í ölduna.  Geirmundur greip þá aftur fyrir skutinn og sleppti fiskinum sem var seilaður og flaut hann um allan sjó.  En þeim tókst að komast heilum á höldnu í land og koma bátum upp á kambinn við króna.  Rétt er að segja frá því að oft var fiskurinn seilaður fyrir lendingu ef afli var góður og eitthvað brimaði.  Það var gert til að létta bátinn í lendingunni og var fiskurinn síðan dreginn upp í fjöruna í gegnum brimgarðinn.

Í annarri sögu Högna sem gerðist í róðri rétt fyrir páska fóru þeir Geirmundur yfir á Almenninga að sækja reka en Júlíus og Guðmundur reru til fiskjar.  Veiði var góð enda veður með besta móti.  Á páskadag var víkin eins og heiðatjörn og þegar annar í páskum rann upp var sama uppi á teningnum.  Þá vildi Júlíus róa en Guðmundi  þótti dagurinn vera heilagur. Högni, sem þá var fluttur heim á Atlastaði, fór þá út eftir til Geirmundar og spurði hvort hann ætlaði að róa.  "Á heilögum degi" sagði Geirmundur og neitaði því.  Högni fór þá heim aftur og sagði "Jæja, ég er til í að fara á sjóinn"   Og varð úr að þeir hrintu bát úr vör og lögðu línuna.  Ekki tóku æðri máttarvöld uppátækið illa upp og fiskaðist þeim vel.  Fylltu þeir heilar þrjár tunnur af saltfisk sem gaf þeim um 500 krónur í aðra hönd, sem þótti mikið í þá daga.

Högni minntist þess að Júlíus var vanur að fara í hverjum janúarmánuði yfir að Látrum og til Miðvíkur.  Þetta var hans andlega upplyfting að hitta karlana, svo sem Frigga Magnúsar, til að spjalla og segja sögur, enda átti hann sínar rætur á þessum slóðum.  Eitt sinn var blíðskapar veður og reru Högni og Geirmundur upp á hvern dag og lágu bara fyrir föstu á baujuvaktinni.  Þá leið Júlíusi illa þegar hann kom til baka, að hafa misst af þessari veiði sem gaf mjög vel í aðra hönd.

Fleyri sögur hef ég skráð eftir Högna og birt meðal annars á bloggi mínu í júní mánuði 2007, svo sem um frægt smyglmál í Rekavík bak Höfn.

Högni tilheyrir kynslóð sem örugglega er einstök í mannkynsögunni.  Fæddur í torfkofa án rennandi vatns og rafmagns þar sem handaflið eitt var til að berjast fyrir lífinu við erfið skilyrði.  Fyrir utan verkkunnáttu voru kjör þessa fólks á fyrri part tuttugustu aldarinnar, með því lakasta sem þekkist í Evrópu, og þó víðar væri leitað.  Veðurfar með því versta sem þekkist á Íslandi þar sem snjóa leysti upp í júní og vetur skollinn á í september.  Langvarandi óþerrar sem gerðu heyskap og fjárhald erfitt og því treyst meira á sjóinn en víða annarsstaðar.  Högni lifði mikla breytingartíma, sennilega meiri en nokkur önnur kynslóð í veröldinni hefur gert, að kynnast rafmagni, vélum og síðan og ekki síst, tölvuöld og veraldarvefnum.  Yfirleitt þegar ég leit við hjá honum á Hlíf, var hann að skoða heimasíður afkomenda sinna, senda þeim tölvupóst eða nýbúinn að spjalla við einhvern þeirra í Ameríku á Skype. 

Fyrstu kynni mín af Högna var þegar ég fór ungur að árum til Fljótavíkur í fyrsta sinn með foreldrum mínum ásamt hópi fólks með Gunnhildi ÍS.  Jói Júl var skipstjóri en Högni vélstjóri.  Við lentum í hörku brælu fyrir Ritinn og Straumnes og ég minnist þess að vera frávita að skelfingu, enda sannfærður um að dagar mínir væru taldir.  Hnútarnir í röstinni lögðu bátinn ítrekað á hliðina og tók inn fyrir lunningar nokkrum sinnum.  Þá var þessi hressi og málglaði maður spilandi kátur, segjandi sögur og gantast við samferðarfólkið áður en hann hvarf niður um lítinn hlera á brúargólfinu, niður í ærandi hávaða og olíustybbu vélarrúmsins.  Þetta var sko karl í krapinu.

Ég átti frí heima á Ísafirði um síðustu jól og leit við hjá Högna til að draga hann á jólaskemmtun Kiwanis klúbbsins Bása á Hlíf.  En hann treysti sér ekki til að kíkja niður í matsal og sá ég þá í hvað stefndi.  Tíðindi af brotthvarfi hans kom því ekki á óvart.  Fjölskyldu hans vil ég senda bestu kveðjur og innilega samúð á þessum tíma.

Fréttir frá miðbaug

Það ber fátt til tíðinda héðan frá miðbaug.  Þó eru veðrabrigði í lofti og regntíma að ljúka og þurrveður framundan.  Við það lækkar hitastig aðeins við heiðskýran himin.  Hrollkalt á nóttunni, alveg niður í 16°C.  En heitt og sólríkt seinnipartinn, einmitt þegar bloggari spilar golf.

Annað sem borið hefur til tíðinda er að um mánaðarmótin viku garðyrkjumennirnir af vaktinni og hættu að gæta öryggis íbúana í 12 Basarabusa Bugolobi.  Við tóku einkennisklæddir varðmenn frá Delta Force Security.  Þessir karlar eru vopnaðir og næturvörðurinn bar AK 47 riffil en dagvörðurinn afsagaða haglabyssu.  Ég var dauðhræddur um að hann myndi skjóta af sér fótinn þegar hann brölti við að opna risastórt stálhliðið inn á lóðin hjá mér í kvöld, til að hleypa húsbóndanum inn.  Hélt á byssunni í annarri og reyndi að renna hurðarflekunum með hinni.  En loks lagði hann frá sér vopnið til að ráða við hliðið.

Maður rekst á marga í golfinu og í dag spilaði ég með tveimur ungum mönnum, Kevin og Sam.  Þeir voru 24 og 25 ára.  Gætu verið synir mínir þannig lagað séð.  En það var gaman að rölta níu holur með þessum strákum, spila golf og spjalla um heima og geyma.

Á morgun er frídagur en ég er ekki alveg viss hvers vegna.  Tel þó að það hafi eitthvað með fyrstu skírnina til kristni í Úganda að gera.  Við eigum það inni eftir að hafa misst af sumardeginum fyrsta, uppstigningardegi og hvítasunnuhelginni.

Áhugaverðar niðurstöður

Þetta er merkilegt innlegg í rannsóknir á þorskstofni Íslandsmiða.  Gaman verður að skoða þetta nánar og lesa skýrsluna.  Ef bloggari skilur þetta rétt er varhugavert að auka strandveiðar frekar þar sem með því væri gengi enn nær þessari arfgerð sem er í útrýmingarhættu.

En það gleður bloggara þó sértakalega að sjá nafn vinar síns Ubaldo á slíkri rannsókn, en kemur þó ekki á óvart.  Bloggari kynntist Ubaldo sem aðstoðarmanni og samstarfsmanni í tæp tvö ár, þar sem hann vann við uppbyggingu verksmiðju í Guyamas í Mexíkó.  Seinna þegar sushi verksmiðjan Sindraberg var byggð upp útvegaði bloggari vinin sínum atvinnuleyfi á Íslandi til að hjálpa til við að koma verksmiðjunni af stað.  Verksmiðjan var á sínum tíma einstök í heiminum og þurfti því mikla þekkingu og áræði að undirbúa starfsemina og skipuleggja framleiðsluna.  

Ubaldo átti mikinn þátt í því og eftir að starfi hans lauk hjá Sindraberg, ílentist hann á Íslandi og er örugglega orðið góður og gildur Íslendingur í dag.  Og nú er hann kominn í rannsóknir á þorskinum! Bloggar er bara nokkuð roggin yfir vini sínum og eiga þátt í að koma honum til Íslands.

Telur þorskstofninn í hættu

Hagræn stjórnun fiskveiða

Hver skal vera þjóðhagslegur ávinningur fiskveiðiauðlindar þjóðarinnar?

Hagræn framleiðsla, fyrst og fremst.  Rétt eins og aðrar atvinnugreinar.

Tilgangur fiskveiðistjórnunar er því að tryggja hagkvæmar fiskveiðar sem nýtist þjóðinni sem mest.

Ef horft er á málið frá því sjónarhorni að gæta beri þjóðhagslegs ávinnings fyrir þjóðina snýst málið um að skapa sjálfbærar tekjur til langs tíma litið.

1. Ekki að tryggja búsetu (byggðastefnu)
2. Ekki til að tryggja atvinnu (t.d. halda fjölda sjómanna í greininni)
3. Ekki að vernda fiskistofna eða umhverfið (per-se)

Fiskveiðiauðlindinni skal stjórnað með hámarks hagkvæmni í huga til langs tíma og dreifa fiskveiðiarði á sanngjarnan hátt til þjóðarinnar.

1                     Hámarka arð, það er tekjur mínus kostnað.

2                     Slíkt hámarkar þjóðhagslegan ávinning.

3                     Og tryggir viðgang fiskistofna.

Ef deiluaðilar um aðferð til fiskveiðistjórnunar gætu fallist á þessar skilgreiningar á tilgangi og markmiðum, er hálfur sigur unnin í að sameina þjóðina um þetta mikilvæga mál.  Þá væri hægt að ræða með hvaða hætti væri rétt að stjórna til að ná því fram.

Í fyrsta lagi þarf að takmarka aðgang að auðlindinni, eins sárt og það kann að vera.  Það er grundvallaratriði en hægt að leysa með ýmsum hætti.  Opin aðgangur hinsvegar veldur ofveiði og kostnaði sem kemur í veg fyrir fiskveiðiarð, og því kemur slíkt ekki til greina miðað við framansettan tilgang og markmið.  Opin aðgangur kallar á alltof stóran veiðiflota, ofveiði fiskistofna þar sem veiðimagn á sóknareiningu hrynur og allar tekjur fara í kostnað.  Lítið sem ekkert framlag verður til landsframleiðslu og fiskveiðisamfélög hnigna.  Talið er að skortur á fiskveiðistjórnun í heiminum kosti yfir 50 miljarða dollara á ári sem fari í sóun fiskiveiðiauðlinda heimsins (FAO 1993, Garcia-Newton 1997).  Miðað við Þá niðurstöðu er hægt að segja:  Fiskveiðistjórnun er nauðsynleg

Þá er komið að því að stjórna auðlindinni með fyrrgreindum tilgang og markmið í huga.  Þar koma margar aðferðir til greina og fyrir liggur reynsla og rannsóknir á hverri fyrir sig.  Fyrst er hægt að flokka stjórnun í hagfræðilega stjórnun og líffræðilega.  Ef líffræðileg stjórnun er látin ráða myndi ríkið, eigandi auðlindarinnar, ákveða að veiða tiltekið magn af hverri tegund á ári og stöðva síðan veiðar.  Í slíku kerfi keppast allir um að ná í sem mest meðan opið er fyrir aðgang og magn frekar en gæði ráða för, ásamt því að engin leið er að stjórna meðafla.  Slíkt getur því varla uppfyllt tilgang og markmið sem sett voru í upphafi.

Hagfræðileg stjórnun gæti verið eignarréttur á nýtingu og síðan að ríkið leigi út kvóta (fyrningarleið).  Eignarréttur gæti hinsvegar verið; einkaeign á auðlindinni, eign samfélaga (skipt niður á t.d. bæjarfélög), einstaklings kvótar eða skipting milli þjóða (mikið af flökkustofnum úthafa).  Venjulega er farin blönduð leið þar sem hagfræðileg nálgun er látin ráða við aðgengi, og líffræðileg nálgun við aðra veiðistjórnun svo sem lokun veiðisvæða, takmörkun á veiðarfærum o.s.f.  Hinsvegar hefur ákvörðun við hámarksafla á Íslandi verið blanda af hagrænum og líffræðilegum aðferðum.

Algengasta aðferðin í heiminum í dag er framseljanlegt kvótakerfi, um 15 þjóðir hafa tekið þá stjórnunaraðferð upp í heiminum.  Alvarlegar umræður eiga sér nú stað í Brussel um að ESB taki þetta kerfi upp, og er litið til árangurs Íslendinga hvað það varðar. 

Það er engin launung að bloggari aðhyllist framseljanlegt kvótakerfi sem tryggir eignarrétt á nýtingu auðlindarinnar.  Þetta hefur ekkert með eignarhaldið sjálft að gera, enda klárt í lögum að það tilheyrir þjóðinni.  Slíkt eignarhald skapar ábyrgð hjá ,,eigendum" og hvetur til hámarks framleiðni við veiðarnar.  Útgerðarmaður getur litið langt fram í tímann og gert samninga við markaðinn um afhendingu þannig að tenging milli veiða og markaðar verður náin.  Í laxeldi í Noregi hafa bændur náð því marki að um 40% af smásöluverði fellur þeim í skaut.  Sambærileg tala fyrir þors frá Íslandi er um 12 - 15%.  Það er að segja hlutdeild útgerðar (og sjómanna) af smásöluverði í Bretlandi.  Því meiri stjórn sem menn hafa á virðiskeðjunni, því minni dreifingarkostnaður.  Rétt er að geta þess að oft er mesti kostnaðurinn falin í röngum gæðum, rangri afhendingu og þar af leiðandi lægri verðum.

Framseljanlegt kvótakerfi aðlagar sóknargetu og afrakstur veiðistofna.  Ef ríkið ákveður að skera niður þorskvóta vegna þess að stofninn minkar, er aðlögunin hröð að breyttum aðstæðum.  Útgerð með fimm veiðiskip leggur einu eða tveimur skipum meðan ástandið varir.  Einyrkinn sem fær nú of lítinn kvóta getur selt hann öðrum og lagt sínu skipi, eða keypt af öðrum og haldið á.  Slíkt tryggir einmitt endurnýjun í atvinnugreininni og mönnum er gert það kleift að komast út úr greininni þegar veiðin dregst saman.

Það fylgir hinsvegar þessu kerfi að eftirlit með auðlindinni þarf að vera mikið.  Útgerðarmaður sem keypt hefur aflaheimildir þarf að geta treyst því að kerfið sé gangsætt og sanngjarnt og allir sitji við sama borð.  Það er freistandi fyrir veiðiþjófa að stela undan kerfinu, þegar arðsemi greinarinnar er mikil og þar af leiðandi ásókn í aflaheimildir mikil.  Einnig er mikilvægt að koma í veg fyrir brask með aflaheimildir, en slíkt skilar engu hvað varðar tilgang eða markmiðum hér í upphafi.

Hér er fátt eitt sett fram til að rökstyðja stuðning bloggara við framseljanlegt kvótakerfi.  Lítið hefur farið fyrir skynsamlegum umræðum með rökstuðningi frá stuðningsmönnum fyrningarleiðar.  Sett hefur verið fram að nauðsynlegt sé að skapa virkan markað fyrir aflaheimildir og vitnað í rannsóknir hvað það varðar.  Hér er um mikinn misskilning að ræða þar sem markaður með aflaheimildirnar sem slíkar, auka ekki þjóðarhag.  Einnig hefur verið bent á að ríkið þurfi að taka fiskveiðiarðinn beint til sín og slíkt sé forsenda þjóðarhags.  Þetta er raunhæfur kostur en alls ekki nauðsynleg forsenda þjóðarhags.  Ríkið er ekki best til þess fallið að útdeila gæðum, enda hættir því við að gera slíkt á pólitískum grunni þar sem horft er í ,,réttlæti" en ekki hagkvæmni.  Fisveiðiarður dreifist ágætlega til þjóðarinnar og skilar sér vel til landsframleiðslu.  Kostnaður útgerðar af innfluttum aðföngum, olíu, stáli o.s.f. telst ekki hér með en annar kostnaður sem rennur til áhafna og annarra starfsmann ásamt til innlendra birgja og þjónustuaðila telja hér og verða hluti af landframleiðslu Íslands.  Ríkið tekur til sín skatta af útgerðum ásamt þeim sem starfa hjá þeim eða þjónusta þá, og nær þannig með óbeinum hætti í tekjur í ríkiskassann.  Líkt og hjá örðum atvinnurekstri enda nýtur atvinnulífið margskonar þjónustu ríkisins, menntunar, heilsugæslu o.s.f.  Hvorug þessara röksemda sýna fram á nauðsyn þess að ríkisvæða nýtingarréttinn til að bæta þjóðarhag.  Það þarf önnur og betri rök fyrir fyrningarleið, enda verða breytingarnar að bæta þjóðarhag.  Eða hvað?  Snýst málið ef til vill um eitthvað allt annað? 

 

 

Ríkisstjórn aðgerða og upplýsinga?

Mér skildist að þessi ríkisstjórn ætti að snúast um aðgerðir og upplýsingar.  Reyndar tóku þeir fyrstu hundrað dagana tvisvar, en nú er komið í ljós að aðgerðaleysið og ráðaleysið er algert.  Ekkert gengur með IceSave nema að við vitum að málið er ,,erfitt".  Ekkert hefur gerst með efnahag bankanna, og svo langt gengið að sérlegur ráðgjafi ríkisstjórnarinnar hótar að pakka saman og haska sér heim til Svíþjóðar.  Ekkert bólar á tillögum um niðurskurð í ríkisfjármálum.  Hvað er þetta lið að gera?  Rústa sjávarútvegnum með vanhugsaðar hugmyndir um að ríkisvæða greinina.

Annað mál er að upplýsingar hafa aldrei verið minni.  Maður veit ekki neitt hvað er að gerast.  Annað en að framundan verði erfitt hjá heilagri Jóhönnu.  

Mest óttast ég að þessi ósamstíga og forystulausa ríkisstjórn klúðri málum með efnahag nýju bankana.  Að löngunin til að halda þeim í ríkiseign komi í veg fyrir að kröfuhafar gömlu bankanna taki þá nýju yfir, sem er eina vitið í stöðunni.  

Einnig sýnist manni að eins og Evrópuumræðunni er stjórnað, er lítil sem engin von til þess að grípa hluta stjórnarandstöðunnar upp í bátinn.  En slíkt er forsenda fyrir því að málið nái í gegnum Alþingi.  

Það er ekki hægt að vera bjartsýnn þegar horft er upp slíkt dug- og ráðaleysi.

Tafir á uppskiptingu milli nýju og gömlu valda titringi