Markaðshagkerfi eða skipulag

 

Hugmyndafræði „liðins" tíma

Það virðist hafa komið mörgum í opna skjöldu að frumvörp um breytingu á lögum um fiskveiðastjórnunarmál hafi verið sett fram mánuði áður en hagfræðilegt mat á tillögunum liggur fyrir.  Hér er einhver reginmisskilningur á ferð þar sem tillögur sjávarútvegsráðherra hafa ekkert með hagfræði að gera, heldur snýst málið eingöngu um hugmyndafræði.

Undirritaður hefur áður bent á að andstæðingar núverandi fiskveiðastjórnunarkerfis og þeir sem helst hafa sig í frammi um að umbreyta stjórn fiskveiða, eru í raun að berjast gegn markaðsbúskap og vilja innleiða ríkisforsjá.  Þeir trúa þvi að landsmenn séu betur settir með skipulag þar sem stjórnmálamenn taka ákvarðanir um hver skuli veiða hvað, hvernig, hvar og fyrir hvern.  Markaðurinn sé vondur og þóknist eingöngu gráðugum auðvaldsinnum.  Það er ekki nema von að umræðan sé úti á túni þegar umræðuefnið er á reiki.

Stefna Vinstri grænna

Vinstri grænir hafa það beinlínis á stefnuskrá sinni að umbreyta samfélaginu, frá markaðsbúskap til skipulags, þar sem hinn allt-um-umlykjandi faðmur ríkisins gætir hagsmuna almennings.  Taki ákvarðanir sem eru sanngjarnar og réttlátar og tryggja að allir séu jafnir og engin skari eld að sinni köku.  Með óskeikulli visku sinni munu stjórnmálamenn taka allar ákvarðanir, landsmönnum til heilla.  Þetta sést vel á skattastefnu flokksins sem er langt frá því sett til að hámarka verðmætasköpun og efnahagslega velsæld þjóðarinnar.  Þetta blasir líka við í afstöðu þeirra til atvinnumála og ekki síður peningamálastefnu og gjaldeyrishafta.

Varðandi hina nýju sjávarútvegsstefnu þá skiptir arðsemi skiptir engu máli og markmiðið er að fjölga sjómönnum og leyfa sem flestum að spreyta sig á að veiða fisk.  Það skiptir engu máli þó það verði til þess að auka sóknargetu og valdi sóun á fjármunum og mannauði.  Tilgangurinn helgar meðalið og þrátt fyrir að að sporin hræði í þessum efnum er  allri hagfræðilegri þekkingu hent fyrir róða fyrir hugmyndafræðina.  Þetta fólk lítur þannig á málin að peningarnir séu til og aðeins þurfi að skipta þeim „réttlátt" milli þegnanna.  Enginn skilningur á verðmætasköpun eða skilvirkni framleiðsluþátta.

Hvar eru kratarnir?

En hvað vakir fyrir krötum í Samfylkingunni  sem ættu einmitt að verja markaðsbúskap og viðskiptafrelsi?  Helsta markmiðið með stofnun Evrópusambandsins er einmitt að koma á markaðsbúskap og verja lýð- og atvinnufrelsi.  Hvernig er hægt að berjast fyrir inngöngu í ESB og á sama tíma þjóðnýta atvinnulífið á Íslandi.  Getur það verið að stór hópur innan Samfylkingarinnar hafi tapað öllum tengslum við atvinnulífið og skilji ekki hvað verðmætasköpun er?  Fólk sem notar meðal annars ræðustól Alþingis til að úthrópa heilu atvinnugreinarnar með uppnefnum og stóryrðum.  Eru kratar heillum horfnir og hafvilla í ólgusjó skipbrota hugmyndafræði?  Er engin von til að þeir spyrni við fótum og knýi fram stefnubreytingu á  þjóðarskútunni?  Allir þeir sem trúa á frjáls hagkerfi þar sem framtak einstaklinga fær að njóta sín þurfa nú að taka höndum saman til að stöðva þá öfugþróun sem á sér stað í íslenskir pólitík.  Þróun sem mun leiða til atgerfisflótta og verri lífskjara fyrir þjóðina.

Grein í Fiskifréttum

 

Draumsýn sósíalistans

Í umræðunni um sjávarútvegsstefnuna hefur ekki verið skortur á sérfræðingum og sitt sýnist hverjum.  Meðal annars hefur sjö manna hópur látið til sín taka undanfarið, og meðal annars átt fund með sjávarútvegsráðherra til að kynna hugmyndir sínar sem þau kalla; „Sátt um atvinnufrelsi er sátt um byggðir.  Hugmyndir sjömenningana byggja á því að RÍKIÐ sé algott, allt umlykjandi og einstaklingurinn sé bara hluti af heildinni og eigi að fela sig í hlýjum faðmi hins alvitra ríkisvalds.  Margir áhrifamenn í stjórnmálum hafa tilhneigingu til að halla sér að sósíalisma og telja nauðsynlegt að „skipuleggja" atvinnulífið til að reka þjóðfélagið samkvæmt sanngjarnri áætlun.  Til þess þurfa þeir vald sem oft er notað miskunnarlaust í „þágu fjöldans" og þá skiptir einstaklingurinn engu máli og nauðsynlegt að fórna lýðræði með frelsisskerðingu til að ná fram skipulaginu.  Sósíalistar trúa því að með því að stifta einstaklingin frumkvæði og valdi og láta ríkisvaldið taka ákvarðanir sé valdið úr sögunni.  Slíkt er mikill misskilningur þar sem hið miðstýrða vald er miklu hættulegra en vald sem dreifist á fjöldan.  Þar sem ríkið hefur náð „nauðsynlegum" yfirráðum verður vesæll skriffinni í skjóli yfirvalda valdameiri en milljónamæringurinn og reynslan kennir okkur að hann mun ekki hika við að nota það.

Frelsi eða fjötrar

Skoðanir sjömenningana byggja ekki á rannsóknum, vísindum, viðmiðunum né reynslu annarra þjóða.  Þetta eru svona hægindastólahagfræði, en fyrst og fremst snýst þetta um að þjóðnýta sjávarútvegin, færa tekjur og völd frá einstaklingum til ríkisins.  Fidel Castro og Hugo Chaves gætu verið stoltir af kenningum sjömenninganna.  Castro sagði bændum á Kúbu að rækta kaffi, en sást það yfir að jarðvegur og loftslag hentaði ekki til þess.  Þetta kostaði hungursneyð hjá landsmönnum og hugmyndin minnir á framsetningu sjömennúningana um að ríkið eigi að taka ákvarðanir um hvað sé hagkvæmt að veiða, hvenær, af hverjum og hvernig.  Sjömenningarnir vita betur en atvinnugreinin hvernig er hagkvæmt að veiða fisk og vilja því að ríkið hafi vit fyrir útgerðarmönnum.

Takmörkuð endurnýjanleg auðlind

Ef við viðurkennum að takmarka þurfi aðganginn að auðlindinni þá er spurningin hvort við viljum nota samkeppni eða sósíalisma (ríkisforsjá) til að útdeila gæðum.  Samkeppni þar sem þeir sem best standa sig og skila mestri arðsemi veiða, eða hvort  stjórnmálamenn ákveði hverjir fá að veiða og hverjir ekki.  Án takmörkunar á aðgengi verður auðlindin einfaldlega ofveidd, engum til góðs. Við þekkjum það úr sögunni að í byrjun níunda áratugarins veiddu Íslendingar meira en nokkru sinni, um 460 þúsund tonn af þorski, þrátt fyrir það var tapið á útgerðinni að sliga samfélagið og fiskstofnar að hruni komnir.  Efnahagslegt sjálfstæði Íslendinga var í hættu þar sem óðaverðbólga geisaði eftir endalausar gengisfellingar til bjargar sjávarútveginum.  Við slíkt varð ekki unað og kvótakerfinu troðið upp á útgerðina, sem þar með tók við þeim kaleik að skera niður sóknargetu, en aðgengi að auðlindinni yrði takmarkað í staðin.

Um þetta geta allir lesið sig til um og þurfa því ekki að vera með vangaveltur um að gefa veiðar frjálsar aftur.  Við vitum hvað það þýðir af biturri reynslu.

Arðsemi sjávarútvegs

En sjömenningarnir, eins og Castro og Chaves, skilja ekki út á hvað þetta gengur.  Stjórn fiskveiða snýst ekki um að fjölga störfum heldur að hámarka arðsemi.  En sjömenningarnir tala hinsvegar um framleiðslumagn í stað verðmætasköpunar.  Að framleiðsluaukning í veiðum frá 1991 til 2007 hafi ekki aukist og það sé stjórnkerfi fiskveiða að kenna.  Aflamarkskerfi byggir ekki upp fiskistofna en tryggir arðsemi af þeim takmörkuðu veiðum sem ábyrgar þjóðir stunda.  Það er verðmætasköpunin sem mestu máli skiptir og hún hefur tífaldast frá 1991 til 2009, frá því að vera 2.2% í 22%, Þrátt fyrir gríðarlegan niðurskurð í veiðiheimildum.  En slíkt þvælist fyrir sósíalistum sem skilja illa arðsemi en eru hinsvegar mjög uppteknir af ,,réttlætinu"

Staðan er einfaldlega þessi;  Íslendingar þurfa sem aldrei fyrr að treysta á sjávarútveg og að hann skili áfram þeirri arðsemi sem hann gerir í dag.  Lífakkeri Vestfirðinga er sjávarútvegur og að hann skili arðsemi sem dreifist á nærsamfélagið.    Auðlindagjald sem rennur til ríkisins er skattur á sjávarbyggðir og gengur því þvert á hagsmuni fiskveiðisamfélaga.  Öflugur sjávarútvegur sem rekin er á viðskipalegum forsendum og á samkeppnisgrunni er mikilvægasta hagsmunamál Vestfirðinga.

 

Eru Vestfirðingar ekki samkeppnishæfir í framleiðslu til útflutnings?

 

Það hefur nánast allt breyst í íslenskum sjávarútveg undanfarna áratugi, nema umræðan.  Margir Vestfirðingar leita blórabögguls fyrir hnignun byggðar í sínum heimabæ og finna hann í fiskveiðikerfinu og umræðan ber dám af því.  Ljóst er að norðanverðir Vestfirðir hafa tapað aflaheimildum og Vestfirðingum hefur fækkað sem hlutfall af íbúum landsins og skiljanlegt að sökudólgsins sé leitað og þeir vilji ná vopnum sínum aftur.

Í þessu samhengi er rétt að benda á að af 20 þúsund tonna afla sem landað er á norðanverðum Vestfjörðum er helmingurinn boðinn upp á fiskmörkuðum, öðru er landað til vinnslu í eigu útgerðar eða með samningi milli veiðiskips og vinnslu.  Sá helmingur sem fer á fiskmarkaði er nánast öllu ekið í burtu af svæðinu til vinnslu annars staðar.  Hvernig skyldi standa á því og hvers vegna kaupa vinnslur hér ekki fisk á fiskmörkuðum?

Samkeppni við Faxaflóasvæði

Það fyrsta sem kemur upp í hugann er að þær séu ekki samkeppnisfærar við vinnslur t.d. á Faxaflóasvæðinu.  Hver er ástæðan fyrir því og hvers vegna njóta vinnslur á svæðinu ekki nálægðarinnar við gjöful fiskimið?  Hér er um mikilvægt mál að ræða þar sem lítill virðisauki verður af veiðunum einum saman og nauðsynlegt fyrir sjávarbyggðir að taka þátt í frekari vinnslu aflans.  Það hlýtur því að vera forgangsmál að finna ástæðu fyrir því að fiskur sem seldur er á uppboðsmörkuðum er nánast undantekningalaust keyrður í burtu til vinnslu annars staðar.  Hvað er það sem fyrirtæki á Faxaflóasvæðinu hafa fram yfir vinnslur hér sem gefur þeim samkeppnisyfirburði til að yfirbjóða verð á fiskmörkuðum?

Flutningskostnaður sökudólgurinn?

Það fyrsta sem kemur upp í hugann er flutningskostnaður en framleiðsla á Vestfjörðum þarf að standa undir dýrum flutningi í skip eða flug til útflutnings.  Nú er það svo að það er einfaldlega hagkvæmt að safna allri framleiðslu Íslendinga á einn stað til útflutnings.  En þarf ekki að jafna aðstöðu framleiðanda hvar sem þeir eru staddir á landinu?  Þarf ekki að deila þeirri hagræðingu og tryggja samkeppnishæfi fyrirtækja út í hinum dreifðu byggðum landsins?

Flutningskostnaður skekkir samkeppnisstöðu útflutningsgreina á Vestfjörðum.  Fórnmunarkostnaður útflutningsfyrirtækis hér á svæðinu getur numið tugum milljóna á ári, fyrir það eitt að vera staðsett langt frá útskipunarhöfn og vegna flutningskostnaðar á rekstrarvörum frá Reykjavík.  Fyrirtæki þurfa að greiða verulegar upphæðir í flutninga innanlands, sem sambærileg fyrirtæki á suðvestur horninu sleppa að mestu við.  Hægt væri að flutningsjafna útflutning en erfitt gæti verið með aðdrætti, þar sem slíkt myndi hjálpa þeim sem keppa um hráefni á fiskmörkuðum.  Sýnt hefur verið fram á að flutningagjöld af fersk-fiskflutningum er undir kostnaðarverði og því þurfa þeir sem flytja afurðir, aðdrætti og aðrar vörur til og frá landsbyggðinni að niðurgreiða þann flutning.  Það virðist ekki vera skynsamlegt ef halda á uppi atvinnu við sjávarsíðuna.

Hangir fleira á spýtunni?

En er ástæðan eingöngu flutningskostnaður?  Liggja aðrar ástæður að baki því að fiskvinnslur á Vestfjörðum eru ekki samkeppnisfærar við vinnslur við Faxaflóa?  Það er fargansmál að fá svör við slíkum spurningum og gera bragabót ef þörf er á.

Flutningsjöfnun á útflutning mun kosta samfélagið sem heild einhverja fjármuni.  En það mun ekki skekkja samkeppni sem neinu nemur, heldur jafna möguleika þeirra sem framleiða langt frá útskipunar höfn eða flugvelli.  Við eigum ekki að þrefa um hvaða flutningstæki er notað en gera kröfum um að jafna samkeppnisstöðu framleiðenda til útflutnings óháð fjarlægð frá útflutnings höfn eða flugvelli.

Draumsýn sósíalistanna sjö

 

Draumsýn sósíalistanna sjö

Undirritaður er hugsi eftir lestur greinar í BB undir nafninu „Sátt um atvinnufrelsi er sátt um byggðir." Greinin er skrifuð af sjö „sérfræðingum" um sjávarútvegsmál.  Hugmyndir sjömenningana byggja á því að RÍKIÐ sé alltumlykjandi og einstaklingurinn aðeins hluti af heildinni og eigi að fela sig í hlýjum faðmi hins alvitra ríkisvalds.  Margir áhrifamenn í stjórnmálum hafa tilhneigingu til að halla sér að sósíalisma og telja nauðsynlegt að „skipuleggja" atvinnulífið til að reka þjóðfélagið samkvæmt sanngjarnri áætlun.  Til þess þurfa þeir vald sem oft er notað miskunarlaust í „þágu fjöldans." Einstaklingurinn skiptir þá engu máli og nauðsynlegt að fórna lýðræði með frelsisskerðingu til að ná fram skipulaginu.  Sósíalistar trúa því að með því að svipta einstaklinginn frumkvæði og valdi og láta ríkisvaldið taka ákvarðanir sé valdið úr sögunni.  Slíkt er mikill misskilningur þar sem hið miðstýrða vald er miklu hættulegra en vald sem dreifist á fjöldann.  Þar sem ríkið hefur náð „nauðsynlegum" yfirráðum verður vesæll skriffinni í skjóli yfirvalda valdameiri en stór-atvinnurekandi og reynslan kennir okkur að hann mun ekki hika við að nota það.

Frelsi eða fjötrar

Þessar hugrenningar, sem sóttar eru til Friedrich von Hayek, sækja að mér við yfirlestur hugmynda sjömenningana.  Skoðanir þeirra byggja ekki á rannsóknum, vísindum, viðmiðunum né reynslu annarra.  Þetta eru svona hægindastólahagfræði, en fyrst og fremst snýst þetta um að þjóðnýta sjávarútveginn, færa tekjur og völd frá einstaklingum til ríkisins.  Fidel Castro og Hugo Chaves gætu verið stoltir af kenningum sjömenninganna.  Castro sagði bændum á Kúbu að rækta kaffi, en sást það yfir að jarðvegur og loftslag hentaði ekki til þess.  Þetta kostaði hungursneyð hjá landsmönnum og hugmyndin minnir á framsetningu sjömennúningana um að ríkið eigi að taka ákvarðanir um hvað sé hagkvæmt að veiða, hvenær, af hverjum og hvernig.  Þeir vita að smábátar eru hagkvæmir og stærri bátar óhagkvæmir.

Castro og Chaves gætu líka verið stoltir af frösum sjömenningana.  „Atvinnufrelsi í sjávarútvegi er lífakkeri sjávarþorpanna allt í kringum landið og þegar fyrir það er tekið verða afleiðingarnar eins og sjá má í hnignandi byggð í öllum landsfjórðungum, fjötruð í böndum einokunar, ánauðar og arðráns." Þó svo að hugmyndir þeirra gangi þvert gegn atvinnufrelsi eru slagorðin notuð til að villa mönnum sýn og málstaðnum til framdráttar. 

Takmörkuð endurnýjanleg auðlind

Ef við viðurkennum að takmarka þurfi aðganginn að auðlindinni þá er spurningin hvort við viljum nota samkeppni eða sósíalisma (ríkisforsjá).  Samkeppni þar sem þeir sem best standa sig og skila mestri arðsemi veiða, eða hvort  stjórnmálamenn ákveði hverjir fá að veiða og hverjir ekki.  Án takmörkunar á aðgengi verður auðlindin einfaldlega ofveidd, engum til góðs.

Við þekkjum það úr sögunni að í byrjun níunda áratugarins veiddu Íslendingar meira en nokkru sinni, um 460 þúsund tonn af þorski, þrátt fyrir það var tapið á útgerðinni að sliga samfélagið og fiskstofnar að hruni komnir.  Efnahagslegt sjálfstæði Íslendinga var í hættu þar sem óðaverðbólga geisaði eftir endalausar gengisfellingar til bjargar sjávarútveginum.  Við slíkt varð ekki unað og kvótakerfinu troðið upp á útgerðina, sem þar með tók við þeim kaleik að skera niður sóknargetu, en aðgengi að auðlindinni yrði takmarkað í staðinn.

Um þetta geta allir lesið sig til um og þurfa því ekki að vera með vangaveltur um að gefa veiðar frjálsar aftur.  Við vitum hvað það þýðir af biturri reynslu.

Arðsemi eða magn

En sjömenningarnir, eins og Castro og Chaves, skilja ekki út á hvað þetta gengur.  Stjórn fiskveða snýst ekki um að fjölga störfum!  Við viljum hafa eins fáa sjómenn og starfsmenn í vinnsluhúsum eins og mögulegt er, til að hámarka arðsemi.  Sjömenningarnir tala hinsvegar um framleiðslumagn en ekki verðmæti.  Að framleiðsluaukning í veiðum frá 1991 til 2007 hafi ekki aukist og það sé stjórnkerfi fiskveiða að kenna.  Engin tengsl eru á milli aflahlutdeildarkerfis og veiðimagns og kerfið ekki sett á til að byggja upp fiskistofna, enda slíkt ómögulegt.  Hafró gerir mælingu á stofnstærðum og ákvörðun um veiðimagn er samkvæmt veiðireglu, nú 20% af veiðistofni.  Kvótakerfið hefur ekkert með þessa ákvörðun að gera.

Það sem mestu máli skiptir er hinsvegar að verðmætasköpun hefur tífaldast frá árinu 1991 til 2009, frá því að vera 2.2% í 22%.  Þetta þvælist fyrir sósíalistum enda segir sagan að naglaverksmiðja í gamla Sovét hafi átt að framleiða 10 tonn af nöglum á dag, samkvæmt ákvörðun ríkisstofnunar í Moskvu.  Þeir framleiddu því einn tíu tonna nagla á dag, enda mun þægilegra og ekki þurfti að hugsa um hégóma eins og markaðinn.

Megin málið

Höfundar tala mikið um jafnræði og atvinnufrelsi máli sínu til stuðnings og skrauts, en í raun og veru leggja þeir til skipulag ríkisins.  Ákvarðanir verða teknar í ráðuneyti í Reykjavík og arðurinn af auðlindinni rennur í ríkissjóð.  Í raun snýst þetta um þrennt:

• 1. Viljum við nota samkeppni við útdeilingu aflaheimilda eða skipulag ríkisins?
• 2. Viljum við viðskiptalegar forsendur fyrir rekstri sjávarútveg eða ríkisforsjá?
• 3. Viljum við að tekjur af auðlindinni renni til sjávarbyggða eða til ríkisins í formi skattheimtu?

Hnignun byggða hefur ekkert með kvótakerfið að gera og rétt að skoða hvernig aflaheimildir dreifast um landið í dag.  Rannsóknir sýna að engin tengsl eru milli kvótakerfis og brottflutnings íbúa Ísafjarðar suður á mölina.  Flutningur fólks úr dreifbýli í þéttbýli er alþjóðlegt vandamál og varla geta Kínverjar kennt kvótakerfinu um þróunina hjá sér.  Vestfirðingar eiga hinsvegar þann eina kost í stöðunni til að snúa vörn í sókn, að byggja á öflugum sjávarútveg í framtíðinni.  Mikil sóknafæri liggja þar ef greinin fær frið til að vaxa og eflast.  Það snýst ekki bara um að veiða fleiri tonn heldur að auka verðmætasköpun.  Auðlindagjald af sjávarútvegi er ekki til þess fallið að efla sjávarbyggðir og hugnast íbúum 101 betur.

Aðskilja veiðar og vinnslu

Sjömenningarnir tala um að aðskilja vinnslu og veiðar, og er rétt að drepa á því máli aðeins nánar.  Verðmyndun á fiski er mikilvægt mál þar sem hætta er á, að fiskvinnslur í eigu útgerða verðleggi hráefni of ódýrt til sín sem kallar á sóun.  Verðmunur á fiskmörkuðum og Verðlagsstofu skiptaverðs hefur reyndar aldrei verið minni en í dag, og hefur jafnt og þétt dregið þar á milli.  Þetta skiptir miklu máli þar sem almennt er viðurkennt að náið samstarf í virðiskeðju, eða full stjórnun frá veiðum, vinnslu og markaðssetningu, er nauðsynleg þegar kemur að vel heppnaðri markaðssetningu á flókinni afurð eins og ferskum fiskflökum. Fersk fiskflök hafa aldrei verið mikilvægari fyrir íslenskan sjávarútveg, enda skila þau lang hæstu markaðsverði og þar af leiðandi mestum tekjum í þjóðarbúið.  Vilja sjömenningarnir koma í veg fyrir þessa jákvæðu þróun í sjávarútveg, sem með bættum samgöngum hefur blómstrað hér við norðanverða Vestfirði?  Hafa þeir kynnt sér þessi mál og lesið um reynslu annarra þjóða, ein og t.d. Norðmanna þar sem aðskilnaður veiða og vinnslu hefur skaðað þá mikið í samkeppni við íslenskan sjávarútveg og sölu á ferskum fiski?

Samanburður við ESB

Staðan er einfaldlega þessi:  Íslendingar þurfa sem aldrei fyrr að treysta á sjávarútveg og að hann skili áfram þeirri arðsemi sem hann gerir í dag.  Eina sóknarfæri Vestfirðinga er í sjávarútvegi enda er hann ráðandi í hagkerfi fjórðungsins. 

Ágæti lesendi, ég skora á þig að kynna þér þessi mál og greina á milli tálsýnar og raunveruleika.  Frjáls veiði er ekki raunhæfur kostur, heppilegri eru skynsamlegar leikreglur um fiskveiðiauðlindina sem hámarka arðsemi og jafnframt stuðla að því að fiskveiðiarður dreifist með réttlátum hætti til samfélagsins.  Við höfum raunhæfan samanburð á því að nota viðskipta- og samkeppnisumhverfi í fiskveiðistjórnun, við ESB þar sem skipulags og ríkisforsjá er beitt.  Þrátt fyrir að báðir aðilar hafi nánast sömu markmið með fiskveiðistjórnun, hafa Íslendingar náð sínum en ESB alls ekki.

• - Að tryggja sjálfbærar veiðar, sem í raun felur í sér að miða þær við s.k. Maximum Sustainable Yield (hámarka nýtingu stofna)
• - Sá grunnur muni skila hámarks framleiðni í greininni og þar með hámarka tekjur þeirra sem byggja lífsafkomu sína á sjávarútvegi, tryggja réttláta skiptingu fiskveiðiarðsins ásamt því að gæta hagsmuna íbúa strandsvæða og neytenda

Við eigum ekki að kasta spanna í tannhjól öflugs sjávarútvegs til þess þóknast kerfiskörlum sem vilja í raun þjóðnýta auðlindina í þágu 101.  Að færa hlutlægar reglur aflamarkskerfisins í huglægar reglur stjórnmálamannsins lofar ekki góðu.  Reglur sem koma í veg fyrir hagkvæmni og arðsemi, útiloka sjávarbyggðir frá því að nýta auðlindina sér í hag.  Öflugur sjávarútvegur sem rekin er á viðskipalegum forsendum og á samkeppnisgrunni er mikilvægasta hagsmunamál Vestfirðinga.

Réttarríkið mun sigra í málinu

Bloggari er sannfærður um að réttarríkið muni hafa sigur í þessu máli.  Engin vafi er á að glæpur var framin við Alþingishúsið þetta kvöld.  Glæpur sem er óþolandi í ríki sem kennir sig við lög og reglu og og telur sig geta verndað borgara og ekki síður löggjafasamkomu sína.

Hvort þessi tiltekni hópur níumenninga verður dæmdur treystir bloggari fullkomlega dómstólum til að skera úr um.  Hafi lögregla klúðrað rannsókn málsins og ekki sé hægt að sanna, svo óyggjandi sé, að þetta fólk hafi framið glæpinn, þá mun dómari sýkna þá.  Svo einfalt er þetta í mínum huga.

Glæpahyski með grímur fyrir andlitinu á ekki að komast upp með ofbeldisverk.  En sönnunarbyrðin verður alltaf að ráða niðurstöðu.  Engin skyldi sóttur til saka nema hægt sé að sanna sekt hans. 

En skilaboðin eru líka mikilvæg að hópur ofbeldisfólks geti ekki gert það sem þeim sýnist, í krafti fjölda þar sem enginn ber ábyrgð.  Afskipti ýmissa þingmanna og ráðherra í þessu máli öllu eru ljúggjafarsamkomunni og framkvæmdavaldinu til skammar, þar sem hlutast er til um málefni dómstóla, úr ráðuneytum og ræðustól Alþingis.

Dæmt í máli níumenninga í dag

Að slá ryki í augu fólks

Bloggari greiddi atkvæði gegn síðasta Icesave frumvarpi í þjóðaratkvæðagreiðslu.  Ekki vegna þess að okkur bæri ekki að borga, heldur vegna þess að hann hafði enga trú á samningunum né því fólki sem stóð á bak við þá fyrir Íslands hönd.  Það var þyngra en tárum tekur að rifja þær hörmunar upp, aðkomu Svavars Gestssonar að málinu og hvernig fjármálaráðherra höndlaði þetta mál.

Íslendingar eru hinsvegar dauðsekir í þessu máli.  Það hefur aldrei snúist um að borga skuldir óreiðu manna eins og Styrmir og co halda fram.  Nokkrir þingmenn Sjálfstæðisflokksins gerðu slíkt hið sama til að fanga vinsældir þjóðernissinna sem hafa aldri fengist til að líta þetta mál raunsæjum augum.

Ríkið skipti Landsbankanum upp í góðan og vondan, nýja og gamla.  Allar innistæður, sem voru varðar hvor eða er af ríkinu, voru tekna inn sem skuldir nýja bankans.  Þá þurfti að taka eignir á móti og það var gert með yfirtöku útlána, eftir að búið var að verðleggja þau raunhæft.  Búið að slá af 20, 30, 40, 50% af áður en þau voru tekin yfir, og reikningurinn sendur kröfuhöfum, eða erlendum lánastofnunum.  Allar aðrar skuldir voru skildar eftir í gamla bankanum.  Þá tóku Bretar og Hollendingar upp á því að greiða þarlendum sparifjáreigendum sinn hlut og vildu að Íslendingar greiddu lágmarkskröfuna, enda ekki heimilt að mismuna þegnum EES svæðisins með þeim hætti sem Íslendingar gerðu.  Það liggur fyrir og þetta hefur aldrei haft neitt með tryggingarkerfi innlána að gera.  Ríkið setti síðan eigið fé inn í Landsbankann og tók hann yfir og á hann í dag að mestu leiti. Síðan ákvað ríkið að gusa inn á peningamarkaðsjóði Landsbankans tuga miljörðum króna, og senda kröfuhöfum gamla bankans.  Það er nú ekki mikið réttlæti í því eða hvað?   Þeir sem tapa, á óreiðumönnunum, eru lánadrottnar.  Það er nú kannski allt í lagi þar sem þeir bera ábyrgð á að lána þeim.

En Icesave hefur ekki gengið út á að borga skuldir óreiðumanna.  Ef Íslendingar hefðu ekki tryggt innlendum sparifjáreigendum endurgreiðslu, hefði Icesave aldrei orðið til Basta.

Meiriháttar pólitísk mistök

Gordon Brown veit hvað hann syngur í þessum efnum

Gordon Brown veit hvað hann syngur í málefnum Asíu og spá hans um að Kínverjar verði helstu kaupendur lúxusvarnings í framtíðinni er örugglega rétt.  Nú þurfa vesturlönd hinsvegar að bregðast við og aðlaga sig að þeirri breytingu.  Efla menntun og þekkingu og vinna saman.  Þróa nýja tækni og halda forystu í framleiðslu á lúxusvarningi.  Hvort heldur það er ný tækni eða tíska. 

Kínverjar eyða í lúxus

Sólarkaffi í Reykjavík

 

Maður þarf eiginlega áfallahjálp eftir að hafa farið á Sólarkaffi Ísfirðingafélagsins og maður áttar sig á því hvernig elli-kerling nagar í hælana á manni.  Sumir breytast reyndar lítið en aðrir eldast og að sjálfsögðu maður sjálfur með. 

En það er huggun harmi gegn, ef elli er yfir höfuð einhver harmur, að hitta skólafélagana af 54 árgangi og sjá að þeir breytast ekki neitt.  Stelpurnar allar jafn sætar, geislandi af fjöri og galsa eins og tíminn standi í stað.  Strákarnir sömu prakkararnir og sem púkar í skóla og fjall-myndarlegir.  Ég hitti reyndar Sigga blóma þarna og grunar að hann sé að gefa þeim Grænu Þrumuna sem hann framleiðir úr grösum tíndum undir Skarði á Snæfjallaströnd.  Best að heimsækja hann í sumar og komast í áskrift hjá honum.  Svo ég falli betur inn í 54 hópinn ásamt því að bæta þrekið á ákveðnum sviðum.

Sirra Gríms fór á kostum en þetta var eins og mannsævi á jarðfræðilegum tíma.  Örlítil sekúnda af lífi Grímsara, en tók samt klukkutíma.  Hún gæti haldið á vikum saman án þess að manni færi að leiðast.

Ég velti því fyrir mér með 54 árganginn hvernig allir þessir grallarar komust fyrir?  Sennilega þess vegna sem maður hafði sig lítið frammi og draup ekki af manni í skólanum.  Kannski eins gott því varla hefðu kennararnir þolað meir en þeir fengu.  Þó ég hefði nú ekki verið óþekkur líka!

Árið 2011 eru fjörutíu ár síðan þessi fríði útskrifuðust sem gagnfræðingar.  Ég var reyndar skilin eftir með Nonna Gríms með 55 mótelinu, en aldurlega áttum við að útskrifast líka árið 1971.   

Nú er bleik brugðið

Þetta kemur nú frekar spænskt fyrir sjónir þegar okkar fólk talar gegn einkavæðingu og furðulistinn með Samfylkingu í borgarstjórn talar fyrir henni.  Sérstaklega með umræður undanfarið í huga, og þá vísar bloggari til málefna HS orku.

Bloggari er frjálshyggjumaður og styður því einkaframtak fram yfir ríkisafskipti.  En málið er ekki svona einfalt og skoða verður málin í víðara samhengi.  Grundvöllur markaðsbúskapar þar sem framboð og eftirspurn ræður verðmyndun, er samkeppni.  Það þýðir ekkert að tala um einkarekstur nema hann sé í samkeppnisumhverfi.  Einokunarfyrirtæki eru því betur geymd í eigu ríkis eða sveitarfélaga, því menn reka ekki fyrirtæki á góðmennsku, heldur til að hámarka hagnað sinn.  Þannig notum við þá krafta sem búa í einstaklingum til að hámarka framleiðni, að framleiða sem mest, fyrir sem minnst, í SAMKEPPNI við aðra.

Þó stuttbuxnadrengir sem telja sig vera frjálshyggjumenn telji að allt sé hægt að reka með markaðsbúskap og einkarekstri, þá er það ekki svo.  Þessir guttar koma óorði á frjálshyggjuna, eins og róninn á brennivínið.  Lögreglan verður ekki einkavædd frekar en hernaður, sem rækilega hefur sýnt sig t.d. í tilraunum bandaríkjahers við einkavæðingu hernaðar í Írak.  það er ekki hægt að ímynda sér samkeppni í hernaði eða löggæslu.  Eða hvað?

Við verðum að hafa þetta í huga þegar við tölum um markaðabúskap og einkavæðingu.  Ekki verður séð hvernig samkeppni gæti ráðið við sölu á heitu vatni í R-vík.  Varla á raforkunni þó smásala eigi að vera í samkeppni, svona að nafninu til.  Þetta er vandamál örríkisins Íslands, sem er eins og lítið hverfi í London.  Fákeppni og einokun og erfiðleikar á að nýta sér samkeppni til að bæta lífskjör fólks í landinu.  Framleiða meira fyrir minna, öllum til góðs.

Gott dæmi um samkeppni er kvótakerfið þar sem við notum hana til að ákvaða hverjir fái að nýta fiskveiðiauðlindina.  Þann dag sem stjórnmálamenn og ríkisvaldið handvelur þá sem nýta eiga fiskveiðiauðlindina er hagkvæmnin rokin út í veður og vind.  En það gengur ekki að nota markaðsbúskap án samkeppni.

Ummælin eru með ólíkindum

Kvótinn í hnotskurn

 

Skriplað á skötunni

Í heitum umræðum um hjartans mál er hætt við að maður skripli á skötunni, ef ekki er varlega farið.  Í grein undirritaðs frá síðustu viku henti það einmitt þar sem rangt var farið með nokkrar staðreyndir varðandi fiskvinnslu á Flateyri.  Höfundi er það ljúft og skylt að leiðrétta það og er það hér með gert.

Í fyrsta lagi varð höfundi á varðandi Hjálm h/f að honum hafi þrotið örendið á níunda áratug síðustu aldar, en það rétta er að það gerðist á þeim tíunda.  Reyndar var hér um kaufaskap að ræða þar sem höfundi var þessi staðreynd ljós en misfór með áratug.

Kambur h/f

Frásögn af Kambi á Flateyri hefði mátt vera nákvæmari og í sumum tilfellum réttari.  Hinrik Kristjánsson og Steinþór Kristjánsson keyptu fiskvinnslu Básafells á Flateyri eftir kaup Guðmundar Kristjánssonar, frá Rifi, á fyrirtækinu.  Um nýliðun í greininni var að ræða þar sem enginn kvóti fylgdi með í kaupunum og því var byrjað með hreint borð.  Í upphafi var treyst á kaup á fiskmörkuðum ásamt beinum viðskiptum við útgerðarmenn og leigu á aflaheimildum.  Í framhaldi var byrjað að kaupa skip með veiðiheimildir en vinnsla fyrirtækisins náði hámarki árið 2006, með 7 þúsund tonna vinnslu.  Aðeins hluti var af eigin skipum en restin var keypt af öðrum aðilium.  Á þessum árum var töluvert framboð af leigukvóta og framboð á fiskmörkuðum mikið.

Þegar sala á Kambi var ákveðin 2007 var mikið framboð á ódýru fjármagni og kvótaverð í himinhæðum.  Á næsta fiskveiðiári dróst aflamark í þorski saman um 33% sem gjörbreytti starfsumhverfi fiskvinnslu eins og á Flateyri, sem byggði að miklu leyti á kaupum á markaði og leigu aflaheimilda.

Samkeppni eða ríkisforsjá

Með þetta í huga má taka undir orð varaformanns sjávarútvegs- og landbúnaðarnefndar Alþingis, að málefni Flateyrar sýni kvótakerfið í hnotskurn.  Í miklum samdrætti aflaheimilda þarf að draga vinnslu saman.  Ef stjórnmálamenn myndu ráða för myndu þeir nota „réttlæti" við niðurskurðinn, en ekki hagkvæmni.  Guð einn má vita hvað það réttlæti er! 

Í rauninni er það fullkomlega eðlilegt, og þó sársaukafullt, að þeir sem veikari standa, með minni aflaheimildir og verri fjárhagslega stöðu, gefist upp við mikinn samdrátt.  Með aflahlutdeildarkerfinu er það markaðurinn sem ræður hver veiðir hvað, hvar, hvernig og hvenær.  Í því er fólgin hagkvæmni íslensks sjávarútvegs, sem skilar þjóðinni arði af sjávarauðlindinni.  Markaðurinn er í sjálfu sér miskunnarlaus, en hann er sanngjarn og fer ekki í manngreiningarálit.  Hann horfir til þess hver stendur sig best og þangað leitar framleiðslan.  Reyndar þarf að tryggja almennar leikreglur til að tryggja samkeppnina, sem er forsenda markaðsbúskapar. 

Rétt er að hver spyrji sig að því hvernig stjórnmálamenn myndu standa að ákvörðunum sem taka á slíkum sveiflum í sjávarútveg.  Hvort sem sveiflan er niður eða upp.  Er líklegt að þeir gætu tekið skynsamar ákvarðanir um það hver ætti að veiða, hvaðan, hvernig og hvenær?  Er líklegt að friður myndi ríkja um slíkar ákvarðanir? 

Það sem eftir stendur í þessari umræðu er að Íslendingar hafa ekki efni á reka sjávarútveg á félagslegum grunni eins og ESB.  Ef Íslendingar vilja halda uppi lífskjörum þurfa þeir að reka sjávarútveg á viðskiptalegum forsendum og hámarka arðsemi úr sameiginlegri auðlind sinni, fiskimiðunum.