Forystugrein í sjómannablaði Vesturlands

 

Við sjúkrahúsið á Ísafirði er stytta sem heitir „Úr álögum" eftir Einar Jónsson, þar sem riddari heldur um skaft sverðs síns sem hann hefur rekið niður í haus mikils dreka sem liggur fyrir fótum hans. Á öðrum handlegg heldur riddarinn á ungri nakinni stúlku sem réttir út handlegginn og varpar af sér ham gamallar konu, en í hinni hendinni heldur riddarinn skildi hátt á lofti. Að baki þeim er drekinn í dauðateygjum sigraður.

Höggmyndin á að lýsa innri baráttu mannsins þar sem lína er dregin milli góðs og ills, að góður ásetningur endi ekki með vondum gerðum og þar sem mörkin milli metnaðar og græðgi liggja.  Hugmyndin er þúsunda ára gömul sem sýnir okkur að ekkert er nýtt undir sólinni þegar kemur að því að velta fyrir sér mannlegum kenndum.

Það er vel þekkt í íþróttum að leikmenn eru hvattir fyrir leikinn, baráttuvilji, grimmd og metnaður eru æst upp í þeim til að takast á við andstæðinginn með því markmiði að sigra hann.  Þjálfarinn vonar svo hið besta, að menn sýni sannan keppnisanda og fari ekki yfir mörkin og brjóti ekki á keppinauti sínum til að vinna leikinn.  Vel þekkt er að notast við slæmt orðbragð, spörk og jafnvel að setja á svið leikrit til að klekkja  á mótspilara  sínum. Við þessu er síðan brugðist með leikreglum og breyttum viðhorfum til dóma.  Í dag geta menn fengið rautt spjald í fótbolta fyrir að reyna að fiska víti!

Sama gerist í kapítalísku hagkerfi þar sem byggt er á samkeppni og miskunnarlaus markaðurinn skilur milli feigs og ófeigs í viðskiptum.  Freistnivandinn er mikill að beita óhefðbundnum aðferðum til að sigra andstæðinginn og með flóknara hagkerfi gefast ný tækifæri til að fara yfir línu góðs og ills.  Samfélagið reynir þá, eins og í fótboltanum, að bregðast við og setja nýjar reglur til að koma í veg fyrir t.d. markaðsmisnotkun eða einokun.

Auðvitað væri hægt að koma í veg fyrir allt slíkt með því að hefta einstaklingsfrelsið, binda allt í klyfjar ófrelsis og hafta.  „Skipuleggja" atvinnulífið og þjóðarbúskapinn og reka hann „samkvæmt áætlun", en ekki á grundvelli frjálsrar samkeppni.  Skipulagningin er nauðsynleg til að ná settum markmiðum þar sem lýðræðið er Þrándur í Götu.  Slíkt dugar vel til að ekki sé farið yfir línuna þar sem metnaður breytist í græðgi.  En böggull fylgir skammrifi og slík þjóðfélög eru dæmd til fátæktar þar sem hin allt um vefjandi hönd ríkisins er algerlega ófær um að taka réttar ákvarðanir um framleiðslu og þjónustu.

Við þurfum að byggja upp samfélag sem byggir á frelsi einstaklingsins og nýta sköpunarmátt hans, dugnað og áræði.  Finna þarf leiðir til að menn lendi ekki röngu megin við línuna og fari yfir strikið.  Fórnarkostnaður við að svipta einstakling frelsi til athafna er hinsvegar allt of hár.  Við verðum að búa við þann raunveruleika að menn munu í kappi sínu fara yfir þessa línu í framtíðinni eins og hingað til.  Við þurfum að bregðast við því og vera stöðugt á verði gagnvart þessum ágalla mannsins, án þess að svipta einstaklinginn frelsi og hafna markaðsbúskap og lýðræði.   Þó að slíku kerfi fylgi ágallar eru þeir hégómi miðað við miðstýringu ráðstjórnar þar sem ríkið telur sig umkomið að taka allar ákvarðanir fyrir almenning.  Ef niðurstaða í meistarakeppni fótbolta væri ákveðin af ríkinu væri þá hægt að koma í veg fyrir ofbeldi á knattspyrnuvelli?  Væri það ekki of dýru verði keypt?

 

 

Hallgrímur á Laugavegi

 

Hallgrímur Bláskór á Laugavegi 2011

Mynd 1 Horft yfir skálann í Emstrum

Þó það sé gaman að skipuleggja ferðir Hallgríms Bláskós þá er það krefjandi verk, enda Hallgrímingar ákveðnir og fylgnir sér með eindæmum.  Árið 2011 féll þessi mikla ábyrgð á herðar ritara, ásamt Gísla Jóni, Önnu Stínu og Stínu og gengin skyldi hin rómaða leið um Laugaveginn. 

Fararstjórum virtist vera breið samstaða í hópnum um að ferðin yrði trússuð og burður í lágmarki.  Það kom því skipuleggjendum í opna skjöldu að á aðalfundi Hallgríminga á nýjársdag að engin samstaða var um slíkt og tillagan feld .  Allt skyldi borið á bakinu; Hallgrímingar gætu borið dótið sitt og þyrftu ekki bíla í fjallaferðir sínar, enda fullfrískt fólk á besta aldri.

Það kom reyndar fljótlega í ljós þegar líða tók á janúar að Hallgrímingar höfðu þarna farið svolítið fram úr sér, sennilega vegna ríflegra veitinga á fundinum sem hleypt hafði þeim kappi í kinn.  Kom í ljós að yfirgnæfandi meirihluti vildi í raun láta trússa, þó fæstir vildu tjá sig um þetta atriði í fjölmenni og alls ekki frammi fyrir hópnum.  Það varð úr að Viðar og Díana tóku að sér að aka trússbílnum fyrir hópinn og myndu hitta okkur við Hrafntinnusker, Álftavatn, við Emstrur og að síðustu í Landmannalaugum.

Mynd 2 Lagt í hann frá Landmannalaugum

En vegir guðs eru órannsakanlegir og þrátt fyrir ákvarðanir í hópnum voru það náttúruöflin sem tóku í taumana og veðrið útilokaði akstur upp að Hrafntinnuskeri, og eins var Fjallabak nyrðra ófært flestum bílum.  Það var því ljóst að ákvörðun aðalfundar yrði haldin og gömlu brýnin þyrftu að axla byrðar og arka Laugarveginn, og það í slæmri veðurspá.

Matseðill ferðarinnar var samin fyrir breytingu á fyrirkomulagi og gerði ráð fyrir trússferð.  Ekki vannst tími né ráðrúm til að gera breytingar á því og ekki annað að gera en hlaða á sig kartöflum, rófum, kjöti og slíkum birgðum sem venjulega eru ekki borin um fjallendi Íslands.  Reyndar þótti Gísla Jóni ekki nóg um þegar búið var að hlaða þessu á Hallgríminga og gerði dauðaleit í nokkrum rútum í Landmannalaugum að einhverju til að bæta á sliguð bökin.

En gangan var hafin og leiðinni lá í fyrstu yfir Laugahraun og síðar upp með Brennisteinsöldu, þar sem ægifegurð svæðisins með fjöll sem skarta öllum regnbogans litum fanga hugann, ef útsýni leyfir.  Þennan dag var skyggnið um fimmtíu metrar og rigningin lárétt og rokið útilokaði samræður milli manna.  Ekki tók betra við þegar komið var upp á jökulinn sem reyndar hefði átt að vera horfinn í byrjun júli, en kalt vorið hafði haldið verndarhendi sinni yfir fram að þessum tíma.  Skyggnið uppi var var enn verra og gekk á með hryðjum og varla sá milli stika.  Eftir það sem virtist vera endalaus þrautarganga, glitti í mannvirki framundan og fljótlega eftir það birtist Höskuldarskáli í Hrarfntinnuskeri.  Blaut og hrakin gengum við síðustu skrefin að skálanum, sem enn var umlukin gjóskudrifnum jökli.  Okkar biðu þó þurrar og hlýjar kojur, en hrollur fór um ritara að horfa á tjöldin úti sem sumir þurftu að hvíla lúin bein í yfir nóttina í roki og slyddu.

En það fór vel um okkur i hlýjum kofanum og ekki annað að gera en að létta á bakpokunum og elda kvöldmat.  Meðan venjulegir fjallgöngumenn elduðu sitt pasta skárum við niður lambalæri, rófur, kartöflur, gulrætur og hvítkál og elduðum íslenska kjötsúpu.

Mynd 3 Þverskurður af Laugaveginum

Í anddyri skálans er þverskurður af gönguleiðinni niður Laugaveginn.  Það var þreyttum og veðruðum göngumanni huggun harmi gegn að sjá á kortinu að hækkunin var að baki og framundan lá leiðin undan fæti niður í Landmannalaugar.

Það gefur auga leið að fólk á besta aldri, sem valið hefur að bera með sér stórveislur til fjalla, hefur litið borð fyrir báru þegar kemur að því að bera með sér örlítið lífsvatn til að tendra sálina eftir erfiði dagsins.  En rómantíkin lætur ekki að sér hæða og í tilefni brúðkaupsafmælis síns buðu Einar og Gunna upp á dýrindis veigar fyrir Hallgríminga.  Það var því ekki dónalegt að fá kjötsúpu og koníak á hátindi ferðarinnar, í um 1000 metra hæð yfir sávarmáli.  Hallgrímingar voru ósigrandi þegar lagst var á koddann, og tilbúnir í hvað sem er á komandi dögum.

Mynd 4 Lagt í hann frá Höskuldarskála

Veðrið var engu betra daginn eftir, en pokarnir léttari og skórnir þurrir.  Við lögðum af stað niður öldurnar áleiðis að Háskerðingi, sem yrði klifinn ef veður leyfði.  Hér tóku við endalaus gil og sandöldur, upp og niður og aldrei sást lengra en í næstu hæð, sem við töldum ævinlega vera þá síðustu.  En þær virtust birtast þúsundum saman og áfram var gengið í roki og rigningu og skyggnið ekkert.  Enginn varð var við þegar gengið var fram hjá mesta útsýnisfjalli landsins, Háskerðingi, og enginn  lét sig varða.  Þangað áttum við ekkert erindi þennan óveðursdag í byrjun júlí.

Það hefði verið stórkostlegt útsýni af brún brekkunnar niður Jökultungur, ef veðrið hefði verið betra.  En hér var ekki annað að gera en haska sér niður krákustígana niður á hálendissléttuna, og framundan var skálinn við Álftavatn.  Þó ekki sæist í hann fann maður einhvernvegin fyrir nálægð hans og áður en við vissum vorum við komin á götu sem fljótlega leiddi okkur heim í hús.

Mynd 5 Við Álftavatn

Enn var létt á pokunum þegar kúrbíturinn, pastað og tilheyrandi fóru í kvöldmatinn.  Það var létt yfir hópnum sem hafði dreift sér víða um skálann til að hvíla lúin bein.  Einhver fékk þar einkaherbergi og ekki í fyrsta sinn sem sumir njóta sérréttinda á ferðum Hallgríms Bláskós.

Mynd 6 Á leið í Emstrur

Mynd 7 Veisluborð í skálanum við Álftavatn

Ísfirðingar og Bolvíkingar hafa lengi eldað saman grátt silfur og því með ólíkindum að hópur eins og Hallgrímur Bláskór hafi valist saman til gönguferða um óbyggðir.  En ef haft er í huga að karlmennirnir í hópnum hafa flestir farið þvert á landamæri til að ná sér í kvonfang, er það ekki svo skrítið.  Það kom líka í ljós í Álftavatni að það er ýmislegt sem bindur okkur saman traustum böndum.  Menningarsögulegt sem teygir sig aldir aftur í tímann.  Rétt fyrir kvöldmatinn börðu þrír spænskir ferðamenn dyra.  Þeir voru klæddir í gallabuxur og strigaskó og nær dauða en lífi eftir barning á fjöllum í slæmu veðri.  Skálavörðurinn var ungur sposkur strákur og án þessa að hika sagði hann á sinni kjarngóðu íslensku að ekkert pláss væri fyrir þá og skellti á þá hurðinni.  Þá kom Djúpmaðurinn upp hjá Hallgrímingum, og samviskubit yfir illgjörðum Ara í Ögri þegar hann myrti heila skipshöfn af Spánverjum.  Allir sem einn stóðum við nú með þessum hröktu ferðamönnum, enda kom þetta allt okkur vægast sagt spánsk fyrir sjónir.  Við höfðum strákskrattann undir og það sem meira var að Spánverjarnir fengu herbergi út af fyrr sig.

Það gerðist svo seinna að strákur fær boð í gegnum talstöð að bíll sé fastur í Bláfjallakvísl sem liggur rétt sunnan við Hvannadali.  Ekki nóg með það heldur segir hann okkur að áin sé ófær og ekki nema sérútbúnum bílum fært yfir hana.  Við séum því strandaglópar í Álftavatni og eina leiðin sé að ganga til baka í Landmannalaugar.  Hann leggur síðan af stað til að aðstoða við björgun bílsins í Bláfjallakvísl og felur undirrituðum að bera ábyrgð á skálanum á meðan.  Sá blés út á sér bringuna og nú skildi koma skipulagi á skálann í eitt skiptið fyrir öll.  Strangar reglur voru settar og öll fríðindi niður felld.  Strákurinn var ekki væntanlegur fyrr en næsta dag og því átti ég að vera skálavörður einn dag.

Í millitíðinni var farið að hringja í eigendur sérbúinna bíla til að koma okkur yfir ánna.  Þeir komu af fjöllum og trúðu ekki að Bláfjallahvísl væri ófær.  En Adam var ekki lengi í paradís og stráksi skilaði sér um kvöldið og tók völdin í skálanum.  Hann  endurtók að leiðin væri algerlega ófær framundan og við þyrftum að snúa við.

Í dagrenningu var haldinn fundur hjá Hallgrími og nú var tekist á um karlmennsku.  Í þetta sinn af öllu meiri krafti en þegar rætt var um trússið.  Sitt sýndist hverjum en ákvörðun var tekin um að halda á og láta auðnu ráða för.  Þrír aðrir hópar voru í skálanum og eftir að hafa fylgst með þessum hraustlegu orðaskiptum, voru þeir sannfærðir um að þeir væru með reynslumestu fjallagörpum norðan Alpafjalla.  Þeir ákváðu að gerast sporgöngumenn okkar og fylgja Hallgrímingum á vit óvissunnar.

Eftir að fyrsti hálsinn er genginn frá Álftavatni er komið að Bratthálskvísl sem þarf að vaða.  Áin var nokkuð vatnsmikil og straumur þungur en Hallgrímingar voru ekki lengi að finna besta vaðið og komu sér yfir ána.

Mynd 9 Veisla í Emstrum

Danskir skátar, vandræðaunglingar, sem gistu með okkur við Álftavatn virtust hinsvegar vera í vandræðum að komast yfir.  Þorsteinn og Flosi gerðu sér þá lítið fyrir og báru þá yfir hvern af öðrum yfir ánna, 22 að tölu, enda héldu þeir að þetta væru skátar.  Einnig höfðum við tekið tvær belgískar systur í fóstur í Höskuldarskála, en þær skottuðust sjálfar fyrir árflauminn án vandræða.  En þetta átti bara að vera æfing fyrir farartálmann mikla, Bláfjallakvíslina.  En „skátarnir" yrðu sko ekki bornir yfir fleiri ár, enda gleymdu þeir pörupiltar að þakka fyrir sig.

Mynd 10 Við Emstruskála

Það var ekki komið hádegi þegar við komum að Hvannadal og fljótlega eftir það blasti ófæran við.  Það var létt verk og löðurmannlegt að vaða Bláfjallakvísl og ljóst að ýkjusögur stráksa í Álftavatni voru miklar þegar hann lýsti aðstæðum.  Handan árinnar beið rúta til að taka þá sem höfðu gefist upp á göngunni, þ.á.m. dönsku „skátana".

Það var ekkert skjól að finna til að njóta hádegisverðar þennan daginn.  Þó varð á leið okkar klettur sem skýldi okkur við mesta rokinu meðan við nærðust en ekki var nokkur leið að elda kaffi.

Blaut, köld og hrakin nálguðumst við Emstruskála.  Samkvæmt GSP var ekki nema 400 metrar eftir og því ljóst að hæðin framundan væri sú síðasta áður komið væri auga á skálann.  Það reyndist rétt og framundan var brött brekka niður að skálanum sem við höfðum fyrir okkur þessa nótt.  Það er ósköp ljúft að skondrast síðasta spölinn „heim" í skál, jafnvel þó ekki bíði kaldur bjór.

Mynd 11 Komið á stíginn í Þórsmörk

Mynd 12 Fyrsti bjórinn í ferðinni í boði Viðars

Þeir sem ekki höfðu fengið nóg af volki dagsins fóru í kvöldferð til að skoða Merkurfljótsgljúfur.  Það var þurrt en vindur og skyggni ágætt, en aðeins er um hálftíma gangur að gljúfrinu frá skálanum.  Í norðri sá til Hattfells en við fætur okkar blasti en mesta náttúrusmíð landsins, rúmlega 200 metra þverhnípt gljúfrið sem varð til við hamfarahlaup úr Mýrdalsjökli.  Við nutum stórkostlegs útsýnis áður en snúið var við í skálann þar sem beið okkar heitur kvöldmatur.

Mynd 13 Tilbúin í slaginn og gotan klár

Emstrur fóru vel með Hallgríminga og eftir morgunverkin var það glaðbeittur hópur sem lagði í síðustu dagleiðina niður í Þórsmörk.  Enn vantaði upp á skyggnið en veður fór batnandi gangan orðin gleðiríkari en hingað til.  Við ætluðum að æja í bjórgili en misstum af því.  Það var því ákveðið að borða nesti við næsta læk sem á leið okkar yrði.  Það tók hinsvegar tveggja tíma gang að finna vatn en þá var komið bjart og hlýtt veður og tilvalið að hvíla lúin bein og hita sér kaffi.

Vaða þarf eina á í viðbót áður en komið er inn á gróna stígana í Þórsmörk.  Eftir að hafa öslað blautan jökuleirinn á fimmta tug kílómetra eru stígarnir í Þórsmörk dásamlegir.  Ilmur birkisins fyllir vitin og engu líkara en maður svífi áreynslulaust síðasta spölinn í Kristjánsskála.  Vitneskjan um skálann hinu megin við næstu hæð kallar fram hughrif sigurvegarans sem hefur lokið við erfiða göngu.  Við hlökkuðum til að hitta vini okkar sem biðu í Þórsmörk,  Viðar, Díönu og Sigrúnu.  Þekkjandi Viðar áttum við von á góðum móttökum, enda beið hann með kaldan bjór til að væta kverkar Hallgrímingum eftir svaðilfarir á fjöllum.  Kaldur bjórinn rann ljúft niður eftir margra daga bindindi á fjöllum.  Framundan var sá hluti göngunnar sem Hallgrímingar kunna hvað best, skála í gini og tonik (gotu) og slá upp stórveislu að Djúpmanna sið.