Markaður á fiski

Það er ekki nóg að veiða fisk, það þarf að selja hann.  Þetta er eitt það mikilvægasta þegar kemur að verðmætasköpun og fiskveiðiarð og skiptir því fiskimannasamfélög miklu máli.  Fyrsti markaður fyrir fisk er sala yfirleitt fiskimanns til fiskverkanda (primary production).  Margir eru á því að þessum markaði sé best borgið með opnum uppboðsmörkuðum og það skili hámörkun arðsemi.  Setja eigi lög um að allur fiskur verði settur á markað.  En er þjóðhagslega hagkvæmt?

Þegar bloggari gerði rannsókn sína á virðiskeðju sjávarútvegs á Sri Lanka 2008 var það einmitt óvænt niðurstaða að stundum virka uppboðsmarkaðir illa.  Það á sérstaklega við þegar um einstaka vöru er að ræða og t.d. eru gerðar miklar kröfum um gæði.  Á Sri Lanka hefur útflutningsmarkaður nýlega rutt sér til rúms þar sem miklu hærra verð er í boði en kröfur um gæði allt aðrar en á innanlandsmarkaði.  Mjög illa gengur að fá réttu gæðin frá uppboðsmörkuðum og sóunin er gríðarleg.

Norsk rannsókn sem gerð var árið 2004 sýnir einmitt að opnir tilboðsmarkaðir virki vel fyrir einsleita vöru, en illa þegar sérstakar þarfir, eins og gæðakröfur, er að ræða.  Því meiri kröfur því mikilværa er samstarf milli aðila.  Fyrir ,,einstaka" vöru virkar uppboðsmarkaðurinn verst, samvinna fiskimans og verkanda betur, samningur milli aðila enn betur en eign fiskverkanda á útgerð best.  Þannig hefur verkandinn fulla stjórn á virðiskeðjunni frá veiðum til vinnslu og getur því skipulagt hana með þarfi viðskiptavinarins í huga.

Þetta er reyndar vel þekkt í þróuðum iðngreinum eins og bílaiðnaði þar sem náið samstarf við birgja hefur nánast alfarið tekið yfir tilboð og uppboð frá á þeim markaði.  Þekking og reynsla er miðlað upp og niður virðiskeðjuna til að hámarka virði viðskiptavinarins.

Þetta sést vel hjá fyrirtækjum eins og H.G. sem sinna kröfuhörðum markaði fyrir ferskan unnin fisk á Bretland, sem skilar bestu verðum og hámarkar virðisauka.  Íslendingar hafa verið að færa sig inn á þessar brautir til að aðgreina sig frá frosnum hvítum fiski og þannig samkeppni við lágkostnaðarframleiðendur t.d. frá Kína.  En til að sinna þessum markaði þarf einstök gæði, fiskurinn er kældur í -1°C staks eftir veiði og togarinn landar fyrir vinnslu alla mánudagsmorgna.  Kaupandi slíkrar vöru, stórmarkaðir í Bretlandi, gera kröfu um stöðuga afhendingu allt árið í kring, en H.G. getur tryggt slíkt vegna kvótaeignar, öflugs veiðiskips og aðgangs að eldisfiski þegar á þarf að halda.  Íslandssaga tryggir sína afhendingu með samstarfi við fjögur fyrirtæki á Snæfellsnesi, sem geta þá skaffað þegar bræla er á Vestfjörðum.

Hversu miklu máli skiptir þetta?  Í fyrsta lagi er verð á ferskum fiski umtalsvert hærra í Bretlandi en frosnum.  Í örðu lagi skiptir stöðugt framboð miklu máli þegar kemur að dreifingarkostnaði í virðiskeðjunni.  Laxabóndi í Noregi, sem hefur fullkomna stjórn á framboði sinnar vöru, selur beint á verslunarkeðjur og heldur eftir um 30% af smásöluverði vörunnar.  Hefðbundinn útgerðarmaður í Noregi sem frystir sina vöru heldur eftir milli 11 og 12% af smásöluverðinu.  Hér er því um gríðarlega hagsmuni fyrir fiskimannasamfélög, eins og Vestfirði, að ræða.

Önnur norsk rannsókn sem gerð var á Hambersvæðinu í Bretlandi kannaði þennan mikilvægasta markað fiskverkanda við Norður Atlantshaf.  Í ljós kom að íslenskir innflytjendur á fiski höfðu nánast lagt þennan markað undir sig og ýtt norðmönnum út.  Ástæðan var samkvæmt viðtölum við innflytjendur að Íslendingar byðu upp á stöðugt framboð af fiski, árið umkring, en Norðmenn tækju ekkert tillit til eftirspurnar og framboðið réðist t.d. af veiðum strandveiðiflotans seinni hluta vetrar.  Þannig yfirfylltust markaðir þegar þessar veiðar hæfust, enda um ólympískar veiðar að ræða, þar sem hver keppist um að veiða sem mest meðan leyfilegt er. 

Einnig var innflytjendum tíðrætt um gæði aflans og voru þeir sammála um að íslenski fiskurinn væri mun betri en sá norski.  Of hvaða ástæður skyldu þeir hafa nefnt fyrir þessu?  Jú að vegna kvótakerfisins og eignarhaldi íslenskra útgerðarmanna á nýtingarréttinum, skipulögðu þeir sínar veiðar með markaðinn í huga, til að hámarka verðmætasköpun.

Þetta er nauðsynlegt að hafa í huga þegar stjórnun fiskveiða ber á góma, enda um sameiginlega hagsmuni íslensku þjóðarinnar að ræða, og tilverugrundvöll veiðimannasamfélaga, eins og á Vestfjörðum að ræða.

Strandveiðar

Eru strandveiðar þjóðhagslega hagkvæmar? 

Varla getur það verið þjóðhagslega hagkvæmt að auka við sóknargetu veiðiflotans.  Kvótakerfinu var komið á til að draga úr sóknarþunga til að bregðast við gegndarlausu tapi útgerðarinnar.  Tapi sem skapaðist meðal annars af óstjórn og afskiptum stjórnmálamanna.  Innflutningi á togurum og úthlutun þeirra til valinkunnra manna allt í kringum landið.  En er þá hægt að auka hagkvæmni með því að auka sóknarþunga og bæta við skipaflotann?

Til eru þeir aðilar sem hafa reiknað út að trillur, sem stunda strandveiðar, séu miklu hagkvæmari en önnur veiðiskip.  Einn stjórnmála- og fræðimaður hefur haldið því fram að fyrirtæki eins og H.G. ætti að selja alla sína togara og kaupa 30 til 50 trillur í staðinn, enda sé það miklu hagkvæmari kostur.  Hann hefur reiknað þetta allt út og birt opinberlega.  Getur verið að hann hafi eitthvað til síns máls?

Það er rétt að gera sér grein fyrir því að hér er um hreinan og ómengaðan kommúnisma að ræða.  Að yfirvöld eigi að skipuleggja atvinnugreinar og reikna út hvað sé best að framleiða, hvenær og hvernig.  Bloggari taldi að slíkar aðferðir heyrðu sögunni til og hefðu verið fleygt á ruslahauga sögunnar.

Auðvitað veit útgerðarmaðurinn hvað er hagkvæmast og hvernig best er að reka sína útgerð.  Hvorki menntamenn né pólitíkusar eiga að blanda sér í slíkt, enda engar líkur á að þeir geti gefið góð ráð.  Ekki frekar en að koma við hjá bókabúðinni, flugfélaginu eða prjónabúðinni með útreikninga og tillögur um hvað skuli framleitt, hvernig og hvenær.  Í rauninni er þetta svo augljóst að óþarfi er að taka þátt í þessari umræðu.

H.G. þarf að tryggja rétt gæði afla og bjóða upp á afhendingaröryggi til að geta selt ferskan unnin fisk á erlendan markað.  Stjórnendur fyrirtækisins vita þetta og skilja að ferlinum lýkur ekki á fiskmarkaðinum við Sindragötu enda nær virðiskeðjan til neytandans í Bretlandi.  Miklar kröfur um gæði og afhendingu kalla á öflug skip sem eru sérstaklega útbúin fyrir þessa virðiskeðju ferskfisks.  Fiskurinn er kældur í niður fyrir -1°C staks eftir slægingu.  Líftíminn þarf að vera nægjanlegur fyrir flutning og dreifingu til neytandans.  Öflug skip skapa öryggi um afhendingu og gæði.

En eru þá strandveiðar réttlátar? 

Hver sér réttlætið með sínum augum.  Bloggara finnst það ekkert sérstaklega réttlátt að þeir sem gefist hafa upp á núverandi fiskveiðistjórnunarkerfi og selt sig úr því, fá á ný tækifæri til að byrja upp á nýtt.  Það er morgunljóst að þegar um endurnýjanlega auðlind er að ræða eins og fiskimið, að ekki er hægt að afhenda einum án þess að taka af öðrum.  Þau 6.000 tonn sem fyrirhugað er að veiða í strandveiðikerfi á þessu ári eru þannig tekin að þeim sem stunda atvinnugreinina í dag.  Miðað við nýlega skýrslu Sjávarútvegsráðuneytisins um strandveiðar kemur fram að um þriðjungur þeirra sem stunduðu þessar veiðar á nýloknu ári höfðu selt sig út úr kerfinu áður.  Margir komu úr öðrum starfsgreinum og notuðu sumarfríið sitt til að veiða.  Minnst af þessum afla kom til vinnslu hér á svæðinu og því var atvinnusköpun í lágmarki.  Reyndar var ekkert talað um þjóðhagslegan ávinning af veiðunum í skýrslunni, en slíkt verður ekki mælt nema taka alla virðiskeðjuna til kaupandi í Bretlandi.

Mikið er talað um að strandveiðar stuðli að nýliðun í greininni.  Varla þarf strandveiðar til þess þar sem nýliðun hefur verið mikil, t.d. hér á norðarnverðum Vestfjörðum, en nánast engin sem hélt um útgerð upp úr 1990 er enn við lýði.  Nýir menn hafa tekið við og enn eru ungir dugandi menn að koma sér í útgerð og kaupa skip og veiðiheimildir.  Það þarf engin ríkisafskipti til að hagkvæmni finni sér bestu leiðir og menn uppgötvi nýjar arðbærar aðferðir í útgerð og fiskvinnslu.  Og reyndar ekki ráð frá menntamönnum eða pólitíkusum.

Þjóðhagslegur ávinningur

Hvernig sem þessu máli er velt upp verður ekki séð að þessar veiðar séu þjóðhagslega hagkvæmar né réttlátar.  Ef til vill þjónar þetta allt saman einhverjum pólitískum hagsmunum, en það gerir það ekki réttlátt.  Hinsvegar ef menn gera sér ekki grein fyrir að fiskveiðar þurfa að vera sjálfbærar og nauðsynlegt að takmarka aðganginn að auðlindinni, er erfitt að ræða þessi mál við þá.  Sá skilningur er grundvallaratriði til skynsamlegra umræðu um fiskveiðimál og nauðsynlegur til að hægt sé að taka vitrænar ákvarðanir um sátt í þessum umdeildu málum.  Sátt sem leiði til þjóðhagslegs ávinnings.

Kvótakerfi og arðsemi veiða

Takmörkuð sjálfbær auðlind

Félagi bloggara gaf honum gott ráð á dögunum í viðræðum um sjávarútvegsmál.  ,,Ef viðmælandi þinn skilur ekki að fiskveiðar eru takmörkuð sjálfbær auðlind, og nauðsynlegt er að takmarka aðgang að henni, hættu þá viðræðum við hann"  Skilaboðin eru sem sagt þau að þeir sem ekki skilja þetta séu ekki hæfir til umræðu um stjórnun fiskveiða og ekki á vetur setjandi í viðræðum við þá.

Í greinarkorni bloggara um daginn var Atli Gíslason mærður og talinn maður sátta og umræðu sem hefði skilning á sjávarútveg.  En þó var minnst á eitt atriði þar sem hann skriplaði á skötunni í umræðunni.  Hann misskilur algjörlega kvótakerfið og hvers vegna það var sett á og hvaða jákvæðu áhrif það hefði á hagkvæmni sjávarútvegs.  Hann taldi að kvótinn væri til að takmarka afla og ef hægt væri að taka viljann til að stunda veiðar í burtu, væri allt í besta lagi og afnema mætti kvótakerfið.

Hér er um alvarlegan misskilning að ræða og nauðsynlegt að ýta honum til hliðar þannig að hægt sé að takast á um fiskveiðistjórnun á uppbyggilegum nótum.  Tryggja að niðurstaðan verði þjóðhagslega hagkvæm.  Aðal málið er að geta aðskilið takmörkun á veiðimagni og kvótasetningu í umræðunni.  Svona eins og vísindamenn gera að takast á við flókna hluti með því að einfalda umræðuna og komast þannig að kjarna málsins.

Kvótakerfi og leyfilegur hámarksafli

Bloggari hefur margoft bent á að kvótakerfi stjórnar ekki veiðimagni og hefur því ekkert með lífræði að gera, þ.e.a.s. að byggja upp fiskistofna.  Það er á öðrum vetfangi þar sem aflamagn er ákveðið eftir að stofnstærðarmat hefur farið fram og reiknað út hagkvæmasta veiðimagn til að hámarka afrakstur stofnsins.  Á erlendu máli er þetta kallað „Maximum Sustainable Yield"  (hámarks nýting fiskistofna)

Eftir að ákvörðun um leyfilegan hámarksafla liggur fyrir er komið að því að ákveða hagkvæmustu leið til að sækja þann afla.  Ljóst er að um endurnýjanlega auðlind er að ræða og því nauðsynlegt að takmarka aðgang sjómanna til veiða.  Um þetta eru flestir sammála, en eins og tekið var til hér í upphafi eru þeir ekki hæfir í umræðuna sem skilja það ekki.

Ólympískar veiðar

Það er nokkuð augljóst að ,,frjálsar" veiðar á takmökuðum afla, svokallaðar ,,ólympískar veiðar" eru í eðli sínu mjög óhagkvæmar.  Mikið kapp um aflann kallar á of-fjárfestingu í sóknargetu með allt of stórum skipastól þar sem allir reyna að skara eld að eigin köku.  Við kappið eru gæði fyrir borð borin eins og sýndi sig hér á árum áður þegar fiski var mokað upp án tillits til vinnslu og hámörkun verðmæta.  Fiski var ekið í bræðslu og hann var hengdur upp á hjalla í skreið fyrir Afríkumarkað og sóunin var mikil. 

Ekki þarf annað en líta til makrílveiða Íslendinga undanfarið til að sjá til hvers ólympískar veiðar leiða.  Kapp sjómanna um aflann verður til þess að honum er mokað upp í keppni um tonnin og landað í bræðslu.  Bent hefur verið á að hægt væri að auka verðmæti kolmunaaflans um sjö milljarða króna þar sem hlutur sjómanna gæti verið á þriðja milljarð í aukin hlut, með því að fullvinna aflann til manneldis.  En þetta skilur hæstvirtur sjávarútvergráðherra ekki en hyggst grípa til gamalla ráða kommúnisma, að handstýra ráðstöfun aflans.  Ráðuneytið ætlar að stýra veiðiskipum frá skrifstofu í Reykjavík, um hvort þau megi landa í mjöl eða til manneldis.  Einföld kvótasetning aflans á hvert skip myndu duga hér vel og hvert skip gæti síðan hámarkað verðmæti sín þar sem keppnin um tonnin er tekin í burtu.

Markaðir og kvótakerfið

Um það snýst kvótakerfið og það gefur sjómönnum einnig tækifæri til að dreifa sínum veiðum jafnt yfir árið, og þannig sinnt viðskiptavinum sínum erlendis vel, sem leggja aukna áherslu á afhendingaröryggi árið um kring.  Undanfarin ár hefur orðið mikil aukning á útflutningi á ferskum fiski sem unninn er fyrir verslunarkeðjur sem borga hæstu verð fyrir góð gæði og örugga afhendingu.  Þannig hafa Íslendingar getað hámarkað verðmæti fiskútflutnings og aðgreint sig frá ódýrum frosnum, hvítum fiski  frá t.d. Kína.

Við þetta verða til mikil verðmæti og fiskveiðiarður myndast, sem er þessari þjóð svo mikils virði.  Sumir hafa reyndar haldið því fram að þessi fiskveiðiarður hafi valdið hruninu á Íslandi þar sem þjóðin hafi ekki kunnað með peningana að fara.  Sömu menn hljóta þá að líta til samfélaga eins og Norður Kóreu eða Kúbu sem fyrirmynd, þar sem engar hagsveiflur eru en menn liggja fastir örmagna á botninum.

Að koma ,,spænskt fyrir sjónir"

Góður vinur bloggara var í opinberri heimsókn í Katalóníu á Spáni fyrir nokkru árum.  Þar ræddi hann við sjávarútvegráðherra héraðsins og fiskveiðistjórnun barst í tal.  Katalóníubúinn sagði að nánast engin fiskveiðastjórnun væri þarna enda taldi hann enga þörf á slíku.  Félagi bloggara spurði þá hvernig þeir stýrðu aðgangi að auðlindinni, sem sannarlega hlyti að vera takmörkuð.  Svarið var að tekjurnar væru svo lágar í greininni að ungt fólk vildi miklu frekar gerast þjónar á veitingarstöðum heldur en að sinna sjómennsku.  Þannig að fátæktin var fiskveiðistjórnun Spánverjanna við norðurströnd Miðjarðarhafsins.  Þetta er reyndar þekkt fyrirbæri víða um heim og hefur bloggari kynnst slíku við dvöl á Nýfundnalandi, Sri Lanka og eins við Viktoríuvatnið í Úganda.

Mikilvægi arðsemi veiða fyrir fiskimannasamfélög

Það er einmitt þarna sem Atli Gíslason skriplar á skötunni.  Þó honum takist að draga svo úr arðsemi veiða að áhugi manna verður þverrandi og það leiði til lítillar sóknar, er ekki þar með sagt að einhverri óskastöðu sé náð.  Ekki þarf annað en að sjá fyrir sér þrisvar sinnum stærri flota við þorskveiðar í dag til að ímynda sér slíkt ástand.  Þá er það kostnaðurinn sem stjórnar sókninni og menn róa þrátt fyrir neikvæða afkomu.  Sjómönnum myndi reyndar fjölga gríðarlega en þeir væru allir fátækir.  Engin arður væri til skiptana og því þyrfti þjóðin ekki að rífast um skiptingu hans.  Fiskimannasamfélög yrðu fátæktargildrur og ættu sér enga möguleika.  Öll framþróun myndi stöðvast enda engir peningar til að fjárfest í arðsömum tækjum og tólum til veiða.  Þetta er einmitt ástand sem er vel þekkt um allan heim.  Ríkari þjóðir sem rekið hafa sjávarútveg sinn á styrkjum hafa bolmagn til að halda slíkum samfélögum á floti, en með lítilli reisn og skertri sjálfsvirðingu íbúanna.

Það er einmitt gríðarlega mikilvægt fyrir Íslendinga að reka sinn sjávarútveg á hagkvæman hátt.  Sérstaklega er það mikilvægt fyrir fiskimannasamfélög eins og á norðanverðum Vestfjörðum, sem byggja á öflugum sjálfbærum veiðum sem skila góðri arðsemi.

 

Hámörkun á nýtingu fiskistofna (MSY)

Við stjórnun á fiskveiðaauðlind er mikilvægt að átta sig þeirri sérstöðu sem nauðsyn á sjálfbærni setur henni og þær takmarkanir sem því fylgja. Allt annað er uppi á teningnum við stjórnun á námum, sem ekki eru sjálfbærar en þær minka eftir því sem af er tekið. Við olíuvinnslu er því hægt að taka ákvörðun um hvort nýta eigi auðlindina á tíu, tuttugu eða þrjátíu árum. Hér er um hreint efnahagslegt og félagslegt mat að ræða og í lokin stendur náman eftir tóm og fullnýtt. Við stjórnun fiskveiðaauðlindar þarf að gæta að hámarki jafnstöðuafla (Maximum Sustainable Yield), það er að auðlindin er endurnýjanleg og við ákvörðun um nýtingu og það magn sem árlega er tekið þarf að hámarka afraksturinn. Hér er rétt að taka því fram að kvótakerfi hefur ekkert með þessi mál að gera og því umræðu um það haldið utan við viðfangsefnið.

Á Íslandsmiðum er notast við aflareglu til að ákvarða hámarksveiði úr hinum ýmsu fiskistofnum og því til stuðnings eru settar reglur um t.d. lokun svæða, verndun smáfisks, lokanir á veiðisvæðum yfir hrygningartíma, takmarkanir á notkun ýmissa veiðarfæra og reglur um möskvastærðir í netum og trolli.

Hér á landi sér Hafrannsóknarstofnunin um stofnstærðarmælingar á fiskistofnum, sem aðallega byggjast á svokölluðu ,,ralli" ásamt mælingum á stærðar- og aldurgreiningu á veiddum fiski. Reglur sem settar eru til fiskverndar eru byggðar á líffræðilegum forsendum og í sumum tilfellum á pólitísku mati á réttlæti, t.d. eins og að skapa rými fyrir smærri báta á grunnslóð og halda stærri og öflugri skipum fyrir utan 12 mílur. Líffræðilegur hluti rannsókna er fyrir utan sérsvið bloggara og verður hér látið staðar numið í þeirri umfjöllun. En hagfræðilegur hluti fiskveiðastjórnunar verður hér gerður að umtalsefni.

 

Talið er að um 50 milljarðar dollara glatist árlega í heiminum öllum vegna ofveiði og ekki sé hugað að hámörkun jafnstöðuveiða á fiskistofnum (FAO 1993, Garcia Newton 1997). Að sóknin sé nærri því tvöfalt meiri en hagkvæmasta sókn og helmingi stærri stofnar gætu skapað nánast sömu tekjur með miklu minni kostnað. Það er einmitt dýrt að ofveiða fisk þar sem mikið er lagt á sig til að ná í síðustu tonnin úr ofnýttum fiskistofni. Góð veiði er einmitt eðlilegt ástand og kostnaður við að sækja hvert tonn í sterka stofna er miklu minni en þar sem ofveiði er stunduð.

 

Fátækt er fylgifiskur fiskimannasamfélaga þar sem aðgangur er óhindraður og ekki settar reglur um hámarksafla né aðrar takmarkanir á sókn. Þá er veitt þar til stofninn hrynur og nánast allar tekjur fara í kostnað og engin fiskveiðaarður eftir til að skila fiskimönnum eða samfélagi.

Fiskveiðar eru eins og hver önnur atvinnugrein sem á að skila hámarks verðmætum með sem minnstum tilkostnaði. Tilgangur með fiskveiðistjórnun á að vera að framleiða verðmæti á sjálfbæran hátt til langs tíma. Tilgangurinn er ekki að skapa atvinnu, vernda fiskistofna né náttúruvernd. Heldur til að hámarka afrakstur af fiskveiðiauðlindinni með sem minnstum tilkostnaði sem skilar sér sem arður til samfélagsins. Slík hámörkun langtímaarðs tryggir í rauninni viðkomu fiskistofna og verndar umhverfið.

 

Hér á landi hefur mikil umræða verið um ráðgjöf Hafró og margur kappsamur sjómaðurinn vill veiða meira og krefjast þess að stjórnöld bæti við aflaheimildir. Góð veiði er einmitt notuð sem mælikvarði á að þorskstofninn hér við land sé vannýttur. En það er einmitt góð veiði sem bendir til að menn séu á réttri leið í sókn í stofna. Góð veiði er eðlilegt ástand og gefur fyrirheit um að stofninn sé nýttur á skynsamlegan hátt. Of mikil sókn dregur úr veiði á sóknareiningu og eykur kostnað sem aftur dregur úr arðsemi. Arðsamar fiskveiðar eru Íslendingum sérlega mikilvægar þar sem um er að ræða undirstöðu atvinnugrein þjóðarinnar.

 

 

 

 

Skotgrafahernaður

Tilgangur kvótakerfisins

Það var athyglisvert að hlusta á Ingva Hrafn rekja garnirnar úr Atla Gíslasyni, formanni sjávarútvegsnefndar Alþingis á sjónvarpsstöðinni Ínn.  Að vísu gætti svolítils misskilning hjá Atla um tilgang kvótakerfisins, en hann taldi það sett á til að vernda fiskistofna.  Það má öllum vera ljóst sem kynna sér upphaf og tilurð kerfisins að það var sett á til að auka arðsemi og draga úr gegndarlausu tapi útgerðar, sem komin var til vegna allt of mikillar sóknargetu flotans.  Útgerðarmönnum var boðin nýtingarréttur auðlindarinnar í skiptum fyrir þann beiska kaleik að skera niður flotann.  Í þessu samhengi er rétt að geta þess að ekki þarf kvótakerfi til að vernda fiskistofna, enda hægt að setja hámarksafla á hverja tegund fyrir hvert ár og leyfa síðan frjálsar veiðar.  Slíkt myndi tryggja viðgang fiskistofna miðað við réttar forsendur um hámarksafla en myndi kalla á mikla sóun í útgerð og hrun á mörkuðum.  Um það snýst kvótakerfið.

Skotgrafahernaður

Að öðru leiti mátti skilja á Atla Gíslasyni að hann væri maður sátta og vildi forðast ,,skotgrafahernað" í málefnum sjávarútvegs, ólíkt varaformanni sjávarútvegsnefndar sem notar hvert tækifæri til tala niður til atvinnugreinarinnar.  Atli taldi slíkt ekki vænlegt til árangurs og fullvissaði áhorfendur um að engin hætta væri á að varaformaðurinn tæki við formensku, enda tilheyrði það embætti Vinstri Grænum.

Atli virðist vera vel að sér um sjávarútveg og vera nokkuð vel tengdur við aðila í greininni.  Hann hvatti útvegsmenn og fiskverkendur til að koma að ,,sáttarnefndinni" sem þeir hafa gengið frá vegna átaka við sjávarútvegsráðherra, og taldi það líklegast til að ná sáttum sem þjóðin og sjávarútvegurinn gætu unað við.  Nauðsynlegt væri að tala saman og aðilar fengju tækifæri til að útskýra sína hlið á málunum og hvernig sameiginlegir hagsmunir yrðu tryggðir.  Hvort hægt væri að bæta núverandi sjávarútvegsstefnu með þjóðarhag að leiðarljósi.

Þjóðarsátt um þjóðarhagsmuni

Þetta er alveg rétt hjá formanni sjávarútvegsnefndar og gefur von til að málin verði leyst með þeim hætti að fiskveiðiauðlindin gefi hámarks arðsemi fyrir Íslendinga í framtíðinni.  Öfgafullur ,,skotgrafahernaður" í þessum málum er ekki leiðin til að rata þann veg, þar sem þekking og fagmennska víkur fyrir alhæfingum, upphrópunum og fullyrðingum.  Við getum lært það af sögunni að slíkar aðferðir eru árangursríkar fyrir einstaklinga, stefnur og strauma, en eru ekki líklegar til tryggja sátt eða þjóðarhag.

Auðlindin er þjóðareign Íslendinga og mikilvægt að ákvarðanir sem teknar eru um framtíðarskipan hennar taki mið af því.  Þetta snýst um fiskveiðiarð og skiptingu hans.  Það verður erfitt að byggja slíkar ákvarðanir á hugtökum einum saman eins og réttlæti og sanngirni, en sitt sýnist hverjum í þeim efnum.  Stjórnvöld þurfa að ganga til sátta í þessu máli, ólíkt því sem á undan er gengið, og málflutningur Atla Gíslasonar gefur von um slíkt.

Gunnar Þórðarson