Harmleikur almenninga

Umræðan um fiskveiðistjórnun Íslendinga hefur verið áberandi undanfarna tvo áratugi, og ekki að furða sig á því þar sem miklir hagsmunir þjóðarinnar eru í húfi.  Íslendingar skera sig úr í samfélagi þjóðanna þegar kemur að stjórnun fiskveiða og umgengni um auðlindina og eru ein af örfáum þjóðum heims sem reka fiskveiðar á viðskiptalegum grunni þar sem greinin er hagnaðardrifin.

Mér varð hugsað til þessa þegar ég dvaldi á strandhóteli á Sri Lanka yfir jólin og fylgdist með veiðum fiskimanna með strandnót.  Notaðir eru tveir bátar til að róa með nótina út á víkina og henni síðan kastað í hálfhring.  Úr hverjum væng liggur lina upp á land sem síðan er dregin upp á höndum, en við töldum 47 manns við ádráttinn.  Nótin er gríðarstór og þessi var framleidd úr snæri ofnu úr kókoshnetum, fyrir utan pokann sem var úr gerviefni.  Nótinni var kastað um sjö leitið um morguninn og búið að draga hana upp á strönd fyrir hádegi.  Aflinn var um 20 kg á aðfangadag en aðeins um 5 kg á jóladag.  Við reiknuðum út að afrakstur fiskimannsins væri að meðaltali u.þ.b. einn dollar fyrir dagsverkið.  Eigandi nótarinnar tekur helminginn og hitt skiptist á milli þátttakanda við ádráttinn.

Á átti síðar samræður við menn sem vel þekkja til fiskveiða á Sri Lanka og kom fram hjá þeim að fyrir 20 árum hafi verið algengt að veiðin væri nokkur hundruð kíló í kasti.  Ef marka má frásögn þeirra (sérfræðinga í veiðum) er veiðin 10% af því sem hún var áður.  Almennt eru menn sammála um að ofveiði sé um að kenna á grunnslóð landsins en lítið fer fyrir veiðistjórnun stjórnvalda.

Gerrett Harding skrifaði fræga grein árið 1968 sem hann kallaði „Tragety of the Common" (harmleikur almenninga)  Í einföldustu útfærslu má lýsa þessu fyrirbæri með sögu af fimm bændum sem búa í kringum dal þar sem þeir deila sameiginlegum bithaga.  Bithaginn er almenningur og fljótlega er hann fullnýttur, þ.e.a.s. ágangur er jafn mikill og afrakstur hans.  Þá er komið að svolítilli leikjafræði en hver bóndi hugsar með sér að hagkvæmt sé að bæta við hjörðin, enda sé lítill sem engin breytilegur kostnaður samfara því.  Hver bóndi hugsar einnig á þann veg að ef hann fjölgi ekki þá munu hinir gera það.  Þrátt fyrir að allri bændurnir geri sér fulla grein fyrir afleiðingunum sem þetta kallar á, ofbeit á bithagann, fjölgar hver um sig í hjörðinni.  Niður staðan er harmleikur almenningsins þar sem ofbeitin veldur hríðfallandi fallþunga og í framhaldi af því minnkandi tekjum allra bændanna.  Til lengri tíma verður landið örfoka, blæs upp og hrun verður í dalnum.

Nákvæmlega það sama gerist þar sem um sameiginlega fiskveiðiauðlind er að ræða.  Á Sri Lanka er haldið á að veiða ofveidda stofna og veiði á sóknareiningu hefur hrunið, öllum þeim sem stunda greinina til tjóns.  Hefðu Íslendingar ekki tekið þá sársaukafullu ákvörðun að setja á kvótakerfi upp úr níunda áratug síðustu aldar, væru lífskjör þjóðarinnar með öðrum og verri hætti en raunin er.  Íslendingar eru í efsta sæti þjóða heims í lífsgæðum, ef marka má nýlega úttekt sem framkvæmd er af alþjóðastofnum og meðal annars rataði inn í helstu fréttastofur á Sri Lanka í síðasta mánuði.

Fiskveiðistjórnun er samt meira en kvótakerfi, en það var sett á vegna gríðarlegs taps á útgerðinni þar sem fiskveiðiflotinn var orðin allt of stór miðað við afrakstur auðlindarinnar.  Við notum vísindamenn Hafrannsóknarstofnunnar til að fylgjast með ástandi nytjastofna og gera tillögur um veiðimagn.  Einhverskonar kerfi þarf til að ákveða síðan veiðimagn sem vonandi er í takt við ráðleggingar vísindamanna okkar.  Hafrannsóknarstofnun leggur síðan til friðun svæða til að gefa fiskistofnum möguleika á að viðhalda sér.   Fiskistofa fylgist með veiðileyfum báta og lönduðum afla og ásamt Landhelgisgæslunni sér um eftirlit með að lögum og reglum sé hlýtt.  Allt gengur þetta út á að hámarka fiskveiðaarðinn, fiskiðnaðinum til heilla og ekki síður Íslensku þjóðinni.

Í dæmi um veiðar á Sri Lanka sem hér er talað um fer öll innkoman í kostnað.  Engin af þeim sem stunda veiðarnar geta lagt hluta af innkomunni til hliðar til að auka afkomuöryggi fjölskyldu sinnar.  Ef einhver arður væri myndi hann fara í bankann sem síðar myndi lána hann út að jafnið níu sinnum.  Slíkt eykur hagvöxt og möguleika á nýjum sóknarfærum fyrir þjóðina alla.  Þó að kvótaleiga kunni að fara í taugarnar á fólki, sem telur að gengið sé á réttlæti fyrir hagkvæmni, er sá ,,kostnaður" hluti af fiskveiðaarðinum.  Þar eru fjármunir sem streyma úr fiskiðnaði sem arður og hægt að nota við ný sóknarfæri þjóðarinnar.

En umræðan hefur oft verið í skötulíki á Íslandi.  Margur maðurinn ræðst fram með skoðanir sínar án þess að taka tillit til þessara grunnþátta.  Slá um sig meiningar litlum stóryrðum og setja sig aldrei inn í málin.  Benda ekki á hvaða leiðir séu færar vegna harmleiks almenninga og tilgangurinn snýst oftar en ekki um persónulega hagsmuni þeirra.  Þessir aðilar eiga það sameiginlegt að skilja ekki að einhver geti borið hagsmuni þjóðarinnar fyrir brjósti og geti litið út fyrir þrönga eiginhagsmuni sína.  Það verður að gera kröfu til þess að menn haldi sig við rök en ekki upphrópanir, sérstaklega þá sem hafa mikil áhrif á þessa umræðu.

,,Réttlæti" veiðigjalds

Ég hef fylgst með umræðu um lækkun kvótagjalds sem sjávarútvegráðherra beitti sér fyrir vegna niðurskurðar veiðiheimilda í þorski á yfirstandandi fiskveiðiári.

Það er alveg með ólíkindum að íbúar Vestfjarða skuli styðja slíka skattheimtu sem með beinum hætti vegur að kjörum þeirra.  Þessi skattur var hugsaður til að sætta sjónarmið vegna kvótakerfisins og hugmyndin sú að útgerðaaðilar væru að greiða fyrir afnot af sameiginlegri auðlind þjóðarinnar, fiskimiðunum.  Þannig sé ákveðnu réttlæti náð og huggun harmi gegn vegna ,,gjafakvótans"

Ég minnist þess að hafa lesið fyrir margt löngu dálk um heimspeki í Morgunblaðinu þar sem sagði frá hversu nauðsynlegt það væri öllum að sættast við fortíðina og horfa fram á veginn.  Ég þekki einmitt nokkra sem ekki geta lifað fyrir framtíðina þar sem þeir bruna í gegnum lífið, horfandi í baksýnisspegilinn.  Það má líkja þessu ,,réttlæti" veðiðgjaldsins við slíkt ferðalag, þar sem fólk sér ekki möguleikana framundan vegna þess að horfir bara um öxl. 

Ef við tökum þá sem upp úr standa í útgerð á Vestfjörðum í dag er ljóst að lítill hluti þeirra notar ,,gjafakvóta" til að braska með hann.  Flestir hafa þurft að kaupa sig inn í greinina, eftir að kvótinn var settur á, og þeir sem hafa fengið hann í arf eru að nota hann við veiðar og vinnslu.  En upp úr stendur að tæplega 90% kvótans hefur gengið kaupum og sölum síðan kerfinu var komið á.

Ríkið þarf skatttekjur af illri nauðsyn til að fjármagna umsvif sín.  Öll skattlagning er óhagkvæm en þó misjafnlega mikið eftir því hvers eðlis hún er.  Neysluskattar eru skárri en tekjuskattur, sem dregur úr vinnuvilja og kallar á ólöglega starfsemi.  En skattar á atvinnugreinar, eins og veiðigjaldið, er verst af þessu öllu.  Skattur sem hugsaður er sem réttlætisaðgerð er í sjálfu sér mjög óréttlát og mismunar atvinnugreinum, og þannig landsvæðum.

Sjávarútvegsráðherra átti ekki að leggja til lækkun á veiðigjaldi heldur afnámi.  Vestfjörðum er það nauðsynlegt að sjávarútvegur blómstri og standist samkeppni um mannauð við aðrar greinar atvinnulífsins.  Íslenskur sjávarútvegur er sá fremsti í heimi en það kemur ekki af sjálfu sér.  Við megum ekki við því að leggja óhagkvæman og óréttlátan skatt á grein sem Íslendingar hafa byggt góð lífskjör sín á.

Einkavæða rafmagnsframleiðslu

Við Gísli Marteinn erum skoðanabræður í þessu máli.  Það er alveg merkilegt eins og oft er talað illa um stjórnmálamenn, þá virðast fjöldi manna treysta þeim best til að standa í rekstri framleiðslufyrirtækja.  Hlutverk stjórnvalda er að tryggja lög og reglu, öryggi ásamt því að sjá um menntun og heilsugæslu.  Stjórnvöld eiga ekkert erindi í framleiðslu á samkeppnismarkaði, enda hefur það aldrei verið til heilla.

Sem betur fer hafa íslensk stjórnvöld verið að draga sig út úr slíku með umfangsmikilli einkavæðingu undanfarin ár.  Hagurinn er ekki fólgin í söluverði fyrirtækjanna heldur þeim krafti einstaklingsframtaks sem losnar úr læðingi.  Eins og sást vel með bankana.

Gunnar Þórðarson

Sri Lanka 

Vill einkavæða Landsvirkjun

Kafli 3 - Stormur á Ermasundi

Við styttum okkur leið til Troon í gegnum Crinan canal og sluppum þannig við að sigla fyrir Mull of Kintyre höfðann.  Enda þreytandi að hökta þetta á vélinni með tilheyrandi titring og hávaða.

Í Troon beið siglan okkar og kranabíll mættur til að koma henni fyrir, enda rúmlega tíu metra há.  Við gátum varla beðið með að sigla út á Írska hafið en stefnan var tekin á Dunmore East á Íralandi.  Ásthildur systir bættist í áhöfnina til að taka þennan áfanga með okkur áður en siglt yrði lengra í suður.

Það var dásamleg tilfinning að finna suðaustan kaldan taka í seglin og Bonny lagðist á stjórnborða við átökin.  Við sigldum seglum þöndum suð-vestur í átt að Írlandi og brakaði í rá og reiða.  Kampakát áhöfnin tók þátt í dagsverkum og skiptist á vöktum meðan sauð á súðum á Bonny.  En allt í einu var gerð uppreisn um borð þegar Ásthildur spurði hversvegna ég væri skipstjóri á skútunni.  Mér varð fátt um svör og áttaði mig á því að hvorki hafði ég hlotið þennan titil með lýðræðislegum hætti, né tók þessi völd frá guði eins og konungar fyrri alda.  Mér tókst þó að stynja upp að það væri vegna þess að ég kynni siglingafræði og þekkti reglur hafskipasiglinga.  Hún lét sér ekki segjast og þusti niður í kortaklefa þar sem hún þreif sjókort, asimot hring og sirkil og byrjaði að setja út stefnur og staðsetningar.  Hún áttaði sig á því að henni yrði ekki sú kápan úr klæðinu að ná tökum á siglingafræði á tíu mínútum, sem tekið hafði okkur Stínu tæp tvö ár að læra.  Uppreisnin gekk því yfir og valdi skipstjóra var ekki hróflað.

Við komum til Dunmore East að morgni dags og þar biðu írskir vinir okkar John og Paul sem höfðu verið með okkur á Kibbutz í Ísrael og síðan unnið í saltfiski á Ísafirði.  Það tók við tæp viku veisla í Írlandi þar sem við nutum allra lystisemda eyjaskeggja, allt frá þjóðlagatónlist til Guinness.  Vinir okkar báru okkur á höndum sér og tíminn á eyjunni grænu var ógleymanlegur fyrir áhafnarmeðlimi. 

En það var komið að leiðarlokum og áður en ferðinni var haldið áfram kvöddu Bárður, Elli og Ásthildur og héldu heim á leið.  Við Stína vorum tvö eftir í áhöfninni en við tókum tvo farþega til Lands End á suður odda Wales.  John og vinkona hans, Trina, ákváðu að prufa sjómennsku og fljóta með yfir Írska hafið til Bretlands. 

Þau voru óskaplega sjóveik á leiðinni og þegar við komum að höfninni í St. Ives gátu þau ekki beðið með að komast í land.  Eftir kveðju kvöldverð með þeim og góðan nætursvefn um borð í Bonny, héldum við Stína ferðinni til Miðjarðarhafsins áfram.  Við fengum ágætan byr fyrir Lands End og tókum stefnuna síðan á norðurströnd Frakklands.

Eftir fjögurra tíma siglingu út á Ermasundið í góðum byr bilaði sjálfstýringin.  Það var einhver lunta í mér og ég gat ekki losnað við einhver óhug varðandi ferðalagið.  Ég vildi snúa við en Stína tók það ekki í mál.  Við körpuðum um málið í klukkutíma þar til ég fékk að ráða för.  Við snérum við og héldum áleiðis til Falmouth á suðurströnd Bretlands.

Þremur tímum seinna skall á ofsaveður og fljótlega var komið niða myrkur.  Við vorum með stormseglið eitt uppi og reyndum að koma auga á innsiglingarljósin í Falmouth.  Í gegnum storminn og sjávarlöðrið grillti í vita og síðan grænt hafnarljósið.  Veðrið var kolvitlaust og þurfti að nota öryggisbelti til að fara fram á og taka niður seglið.  Við keyrðum á vélinni inn í höfnina og náðum að festa okkur við bauju innan við brimbrjótinn.  Það hrikti í skútunni um nóttina þegar óveðurskviðurnar gengu yfir og okkur var létt að vera komin í örugga höfn.

Daginn eftir lásum við um þetta veður í blöðunum, sem var eitt það versta í manna minnum að sumri til í Bretlandi.  Mannvirki í landi höfðu skemmst og þrjár skútur farist skamt undan Falmouth.  Veðrinu olli djúp lægð sem óvænt hafði komið úr vestri, langt fyrir sunnan Ísland og fór beint yfir Ermasundið. 

Það var frá einhverju að segja og skrifa Mogganum um ævintýri okkar, sem birtust umsvifalaust á síðum blaðsins.  Með voru myndir teknar á filmurnar góðu sem ritstjórinn hafði látið færa okkur.

Kafli 2 - Stornoway

Það var komið undir kvöld þegar við sigldum inn í höfnina í Stornoway, sem er höfuðstaður Herbitis eyjaklasans.  Við vörpuðum ankeri í höfninni en áhöfnin var þreytt eftir að kúldrast í veltingi yfir hafið og því hvíldinni fegin.  Við höfðum ekki fest svefn þegar bátur lagði harkalega upp að skútunni og hróp og köll gullu við.  Þegar við komum upp á dekk sáum við björgunarbát frá strandgæslunni og borðalagða náunga sem beindu kösturum að okkur.  ,,Are you Icelandic?" var kallað og þegar við svöruðum því játandi var sem þeim létti.  Skipstjórinn kom um borð til okkar og sagði okkur að kall hefði komið frá Slysvarnarfélags Íslands um að leita að týndri Íslenskri skútu sem ekkert hefði frést af í langan tíma.  Nafnið var einmitt Bonny og kapteininum létt að hafa fundið þessa skipreka áhöfn á lífi.  Við fréttum síðan að Þórður Júl og Grímur Jóns hefðu verið að hringjast á og magnað hvorn annan upp þar til þeir voru orðnir sannfærðir um að við hefðum farist.  Það munaði ekki um minna en hringja í Hannes Hafstein, forseta Slysvarnarfélagsins til að láta kalla á leitarsveitir um allt norður Bretland.  Hannes hafði notað öll þau sambönd sem hann hafði í heimsveldinu til fá viðbrögð við neyðarástandinu.  Það undarlega var að við töldum okkur hafa tilkynnt okkur við Stornoway um leið og við komumst í talstöðvarsamband á VHS og vorum nákvæmlega á réttum tíma miðað við áætlun.

Við vöknuðum á fallegum sólríkum degi og léttum akkerum og færðum bátinn inn í höfnina þar sem við lögðumst utan á fiskibát.  Það er alltaf notalegt að finna fast land undir fótum eftir nokkra daga á sjó.  Á leiðinni upp í bæ komum við að bifreið á bílastæði þar sem tveir óðir doberman hundar voru í aftursætinu.  Bárður taldi sig vera sérfræðing í að hemja dýr og bað okkur að taka vel eftir hvernig hann meðhöndlaði svona hvolpa.  Smá rifa var á hliðarúðunni og án umhugsunar tróð hann hendinni inn til að klappa hvuttunum.  Þeir bitu Bárð samtímis og læstu skoltunum um höndina á honum.  Öskrin voru ógurleg en einhvern vegin gat hann náð krumlunni til baka, alblóðugri og alsett tannaförum.  Það var ekki að spyrja að Bárði en hann var reyndar fljótur að jafna sig en við forðuðum okkur frá bílnum undir brjáluðu hundsgelti.

Eftir að hafa verslað inn tókum við Bárður að okkur að koma varningnum um borð í Bonny.  Þegar við komum niður á bryggju hafði fjarað þannig að mannhæð var niður á stýrishúsið á fiskibátnum sem við lágum utan á.  Það er mikill munur á flóði og fjöru á þessum slóðum og ekki að ástæðulausu að Pentillinn, sem er ekki langt þarna frá, er talinn ein erfiðasta siglingaleið í heimi vegna brotsjóa sem orsakast af straumum.  Ég lét mig samt vaða og fann að þakið á stýrishúsinu svignaði undan þunga mínum.  Bárður rétti mér vistirnar og þegar ég hafði komið þeim niður á dekk stökk Bárður.  Það var ekki að spyrja að hann fór í gegnum þakið og ég sá hvar lappirnar á honum dingluðu í gegnum brúargluggann niður um brotið þakið.  Það var ekki nokkur leið að ná honum upp til baka þar sem krossviðurinn hélt á móti.  Það var því ekki annað að gera en ýta honum áfram niður í gegnum gatið.  Hann endaði inn í stýrishúsinu og skreið síðan út um glugga en dyrnar voru harðlæstar.  Bárður var ótrúlegur og endalaust eitthvað að gerast í kringum hann.

Um kvöldið fórum við á bæjarböbbinn.  Það var ekki neitt smá fjör og við vorum þungamiðjan í öllu saman.  Það var ekki mikið um ferðamenn þarna á þessum árum og koma okkar vakti töluverða athygli.  Löglegur lokunartími á krám í Bretlandi var klukkan ellefu en síðasti bjórinn var seldur þarna rúmlega tvö um morguninn.  Þeir voru ekkert feta þröngan stíg laga og reglna enda var sjálfur lögreglustjórinn aðal fjörkálfurinn.  En þegar átti að halda um borð fannst Bárður ekki.  Við fréttu að hann hafi farið heim með virðulegri húsfreyju úr þorpinu og barþjónninn, ofurölvi, bauðst til að fylgja okkur þangað.  Við komum að tvílyftu húsi og þegar inn var komið var húsfreyjan vel við skál í eldhúsinu og sagði að Bárður væri uppi ömmu að svæfa börnin.  Það stóð heima að minn maður var að segja krökkunum frá víkingum og hetjum upp á Íslandi, þar sem menn kölluðu ekki allt ömmu sína.  Börnin horfðu stórmynt á þennan harðjaxl norðan úr hafi og eru sjálfsagt enn að tala um þessa lífsreynslu sína.

Áhöfnin komst heil á höldnu um borð og við dagrenningu var ferðinni haldið áfram og stefnan tekin á Skoska hafnarbæinn Troon þar sem ný sigla yrði sett á Bonny.

Kafli 1 - Atlanshafið sigrað

Um vorið 1979 ákváðum við Stína að sigla Bonny til Miðjarðarhafsins frá Ísafirði.  Við höfðum bæði lokið skipstjórnarprófi og þóttust ráða við siglingafræðina, og á þessum árum var ég háseti á togaranum Páli Pálssyni frá Hnífsdal og því vanur sjómaður.

Tveir félagar okkar höfðu tekið að sér að sigla bátnum til Reykjavíkur, þar sem við ásamt áhöfn myndum taka við honum.  Svo óheppilega vildi til að þeir brutu sigluna út af Súgandafirði á suðurleið.  Þeir höfðu ekki hagað seglum eftir vindi og notuðu allt of stóra fokku með fyrrgreindum afleiðingum.  Þeir komu því bátum aftur í höfn á Ísafirði þar sem vandamálið beið okkar til að leysa.

Eftir athugun kom í ljós að einfaldast og ódýrast væri að sigla bátnum á vél til Skotlands og setja nýtt formastur á hana þar.  Við pöntuðum því sigluna og reiknuðum með að sækja hana til Skoska bæjarins Troon einum mánuði seinna.

Við lögðum af stað á laugardegi um miðjan júnímánuð í logni og blíðu áleiðis til Reykjavíkur.  Í áhöfn með okkur var Bárður Grímsson og Elías Skaftason.  Bárður hafði tekið þátt í heimsiglingu Bonny þremur árum fyrr en hafði nú breyst í klaufskum unglingi í harðan togarajaxl.  Elli var vanur sjómaður og tilbúinn í hvað sem var og því valinn maður í hverju rúmi.

Við sigldum bjarta sumarnótt suður yfir Breiðafjörð og komu að Snæfellsjökli við sólarupprás, á pollsléttum sjó þannig að ekki gáraði á hafflötinn.  Við tókum eftir bát sem var á veiðum með snurvoð í stefnu okkar.  Allt í einu tók hann stímið beint á okkur og renndi upp að hliðinni á skútunni.  Við stoppuðum bátinn og tókum áhöfn Sigurbjargar SH tali.  Þeir buðu okkur til hádegisverðar og við þáðum það.  Við létum Bonny bara reka á meðan og komum okkur fyrir í lúkarnum þar sem lambasteikin kraumaði í ofninum í sólóeldavélinni. 

Eftir stutt spjall kom í ljós að báturinn sem við vorum komin um borð í var upphaflega smíðaður undir nafninu Gunnvör ÍS 53 fyrir samnefnt fyrirtæki sem meðal annarra var í eigu föður míns, Þórðar Júlíussonar.  Upphaf fyrirtækisins má rekja til strands Gunnvarar SI 53 í Fljótavík, þar sem afi minn Júlíus bjó.  Bræðurnir Þórður og Jóhann keyptu flakið og nýttu úr því allt sem hægt var.  Enn má sjá kjölinn, vélina og stýrishúskappann í sandinum innan við Slysavarnarskýlið í Fljótavík.  Þeir bræður stofnuðu svo útgerðarfyrirtækið Gunnvöru og létu Marzelíus Bernharðsson smíða fyrir sig þennan fjörutíu tonna bát sem við vorum nú komin um borð í.  Félagi þeirra og skipstjóri til langs tíma, Jón B. Jónsson gerðist meðeigandi í fyrirtækinu, sem rann seinna saman við Hraðfrystihúsið í Hnífsdal, undir nafninu Hraðfrystihúsið Gunnvör h/f.

Þetta var skemmtilegur sunnudagsmálsverður og karlarnir hinir skemmtilegustu og létu sig hafa klukkustundar pásu frá veiðunum á meðan við nutum matarins.  Það var boðið upp á kók með matnum sem okkur þótti býsna nýstárlegt á fiskibáti á þessum tíma.  Það voru hlýjar kveðjur þegar við stukku aftur um borð í Bonny til að halda ferðinni áfram til Reykjavíkur.

Við komum í höfn í morgunsárið daginn eftir þar sem þurfti að útvega ýmsa hluti til að halda á siglinunni yfir hafið til Skotlands.  Í fyrsta lagi var kompásinn ónýtur og ákveðið að kaupa nýjan hjá Konna kompás, sem var frægur sérfræðingur á sínu sviði.  Ekki var nóg að kaupa búnaðinn heldur þurfti Konni að koma honum fyrir og setja segulnálar til að rétta hann af.  Það var gert á yrti höfninni í Reykjavík, og sú skekkja sem ekki náðist með seglunum var skráð í logbókina til að nota við að leiðréttingu á leiðarreikningi.

Eitthvað fréttist af þessari siglingu okkar og Morgunblaðið vildi fylgjast með ferðalaginu og birta greinar um ferðalagið.  Sigling okkar fjórmenningana vakti töluverða athygli á þessum tíma, enda þótti þetta óvenjulegt á Íslandi á áttunda áratugnum.  Okkur var boðið á fund hjá sjálfum ritstjóranum, Styrmi Gunnarsyni.  Þau Stína fundu út að þau ættu það sameinginlegt að vera bæði ættuð úr Skálavík við mynni Súgandafjarðar.   Þetta var hinn skemmtilegasti fundur sem lauk með því að gengið var frá að við myndum senda reglulega pistla frá okkur og fengum nóg af filmum til að taka myndir fyrir Moggann.

Við lögðum af stað í siglinguna um kvöld og fórum fram hjá Vestmannaeyjum í morgunsárið.  Það var góður andi um  borð og létt yfir áhöfninni.  Bárður er með skemmtilegri mönnum og gat endalaust komið manni til að hlæja.  Mikill húmoristi og hafði svo smitandi hlátur að ekki var annað hægt en hrífast með þegar hann tók rokurnar.  Elli var alltaf í góðu skapi og lét sér ekkert fyrir bjósti brenna.  Við ultum út á Atlantshafið, masturslaus með 24 hp Volvo Penta sem drifkraft.

Stefnan var tekin  á But of Lewis vitann sem er á nyrsta odda Herbitis eyjaklasans vestur af Skotlandi.  Þetta er um 400 mílna sigling og ferðahraðinn milli sex og sjö mílur.  Á siglu veltur skútan eins og korktappi og ekkert að sjá nema öldutoppa í SV kalda á norður Atlantshafi.  Vaktaskipti gengu vel fyrir sig og ágætlega fór um okkur um borð í Bonny.  Við mættum einum togara á leiðinn en það voru einu mannaferðir á siglingunni til Skotlands.

Þegar vitinn birtist í eldingu fimmta ferðadags reyndist stefnan rétt upp á gráðu.  Það voru góð tíðindi fyrir skipstjóra og stýrimann og leiðarreikning þeirra.

Suðrænir fiskar

Pennaleti mín á rætur sínar að rekja til athafna í vinnu og vísindum.  Við höfum verið að ljúka mikilvægum verkefnum hér á Sri Lanka og svo er það meistararitgerðin.  Hana skrifa ég í samstarfi við góða félaga frá Háskólanum á Akureyri.  Tveimur síðustu nóttum hef ég síðan eytt á vettvangi, ekki í gleðihúsum Colombo heldur með fingurinn á slagæð fiskimála eyjarinnar.  Það á vel við fyrir verkefnastjóra fiskimála og ritgerð um virðiskeðju túnfisks á Sri Lanka.

Fyrri nóttinni eyddi ég á Beruwala höfn sem er hér suður af borginni.  Ein mikilvægasta fiskihöfn landsins og að hluta til hönnuð af félaga mínum Saraht.  Það var ótrúlega gaman að virða fyrir sér löndun úr útilegubátum og uppboði á afla.  Þessir bátar eru úti í mánuð eða meira og aflinn er að mestu túnfiskur og marlin (sverð- og seglfiskar) sem er ísaður um borð.  Einnig er töluvert af hákarli sem þykir mikið hnossgæti hér í landi.  Það var gaman að fylgjast með því þegar dagur reis og birti við lok uppboðsmarkaðarins, og fiskurinn flæddi á hina ýmsu markaði í gegnum virðiskeðju til neytanda.

Síðustu nótt eyddi ég á heilsölumarkaðinum í Colombo, St. Johns Fishmarket, þar sem heldur betur er handagangur í öskjunni.  Á milli fimm og sex þúsund manns koma þarna um fjögur leitið til að höndla með fisk frá öllum landsins hornum.  Um 60% af lönduðum afla á markað rennur þarna í gegn, fyrst í gengum heildsala, og síðan yfir í annan hluta markaðarins sem er smásala.  Fyrir hádegi er allt búið fyrir utan þrif og undirbúning fyrir næstu nótt, en markaðurinn er rekinn sjö daga vikunnar.  Þrengslin eru þvílík að eina leiðin til að flytja fiskin frá trukkum sem flytja hann úr höfnum, í mótorhjól eða reiðhjól sem sjá um dreifingu út til neytenda, er að bera hann á höfðinu.  Karlarnir bera rúm 50 kg í körfum og hlaupa með fiskin úr einum hluta markaðarins til annars á hausnum.  Þeir taka tíu krónur fyrir flutning innanhúss en 15 krónur ef hlaupa þarf með hann út á plan til smásala sem þar bíða með faratæki sín.

Gæðin eru misjöfn, allt frá úldnum fiski til lifandi humars.  Ég keypti rækjur sem enn voru spriklandi.  Ég set mynd af þeim hér með en þær eru í ísskápnum og bíða þess að verða steiktar í ólívuolíu og hvítlauk og rennt niður með köldu hvítvíni.  Humarinn bíður betri tíma en hann er seldur hér lifandi.

Ég á von á syni mínum Jóni hingað um jólin en hann er orðin þreklaus af næringarskorti í Skotlandi.  Þeir kunna hvorki að elda mat né bera hann fram, hvort sem horft er til suður eða norður hluta Stóra Bretlands.  Ætli ég prufi ekki humarinn á honum og eldi að hætti gufuklúbbsins á Ísafirði.  Sá klúbbur stendur fyrir humarveislu á miðvikudegi fyrir páska á hverju ári.

 Hafi sonur minn tapað vigt í Skotlandi verður mér ekki skotaskuld úr því að bæta á hann nokkrum kílóum hér á Sri Lanka.  Í skotfæri héðan að heiman er veitingastaðurinn ,,Mango Tree" sem býður upp á Indverska karrý og tanturi rétti með nanbrauði.  Þetta byrjar með tanduri rækjum, síðan kemur karrý kjúklingur og að lokum skál með suðrænum ávöxtum.  Verðið með drykk getur þó nálgast ískyggilega þriggja stafa tölu í Íslenskum krónum.

Síðan eru það Japönsku veitingarhúsin með sushi og sasami, sem er sennilega besti matur í heimi.  Nóg er af steikhúsunum en valið stendur á milli nautakjöts frá Englandi eða Ástralíu.  Steikurnar bráðna í munni manns og síðan skolað niður með úrvals víni frá bestu framleiðendum heims úr öllum heimsálfum jarðar.  Á Galle Face er boðið upp á djúpsteiktar rækjur með köldum bjór á meðan horft er á sólarlag við miðbaug.

En þeir klikka á fiskmetinu hérna.  Steikja það of mikið og setja karrý út á humarinn.  Við leysum úr því með eigin eldamennsku eftir kaupin á nokkrum lifandi humrum á St. Johns markaðinum í Colombo.  Ætli við splæsum ekki á kampavín með herlegheitunum.  Síðan þegar Stína kemur í janúar prufum við krabbana en ég læt myndir af þeim fylgja hér með sem teknar voru snemma í morgun.